Κάθε Ιανουάριο προσπαθώ να προβλέψω τι θα γίνει τον νέο χρόνο. Οπως γνωρίζουν όλοι, οι οικονομικές προβλέψεις είναι δύσκολες. Αλλά παρά την αλήθεια που εμπεριέχει το αίτημα του Χάρι Τρούμαν για έναν μονόχειρα οικονομολόγο (για να μην μπορεί να πει «από την άλλη πλευρά»), οι δικές μου προβλέψεις είναι αξιόπιστες.
Τα τελευταία χρόνια έχω προβλέψει σωστά ότι ελλείψει ισχυρότερων κινήτρων, η ανάκαμψη από τη Μεγάλη Υφεση του 2008 θα ήταν αργή. Είχα γράψει επίσης ότι εάν αντιμετωπιζόταν το πρόβλημα των οικονομικών ανισοτήτων –ειδικά στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες του κόσμου –θα υπήρξαν συνέπειες. Αλλά οι ανισότητες εξακολουθούσαν να μεγαλώνουν όλα αυτά τα χρόνια. Και οι συνέπειες ήρθαν. Εδώ όμως τίθεται ένα ερώτημα: γιατί η αντίδραση εμφανίστηκε τώρα που η αμερικανική οικονομία άρχισε να βελτιώνεται και όχι νωρίτερα; Και γιατί εκδηλώθηκε με μια στροφή προς τη Δεξιά; Στο κάτω κάτω δεν ήταν οι Ρεπουμπλικανοί που είχαν μπλοκάρει τα κοινωνικά επιδόματα στους ανθρώπους που είχαν χάσει τις δουλειές τους εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, που και πάλι αυτοί προωθούσαν τόσο επιμελώς; Δεν ήταν οι Ρεπουμπλικανοί που, σε 26 πολιτείες, εμπόδισαν την επέκταση του Medicaid και σε άλλες κατηγορίες του πληθυσμού; Και γιατί νίκησε στις εκλογές κάποιος που έκανε την περιουσία του σε βάρος των άλλων, έχει παραδεχθεί ότι αποφεύγει να πληρώνει φόρους και μάλιστα δηλώνει περήφανος γι’ αυτό;
Ο Ντόναλντ Τραμπ έπιασε το πνεύμα των καιρών: τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά και πολλοί ψηφοφόροι ήθελαν αλλαγή. Θα την έχουν: η κατάσταση δεν θα είναι συνηθισμένη. Και θα χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα. Δεν ξέρουμε, για παράδειγμα, τι πολιτική θα ακολουθήσει ο Τραμπ ώστε να προβλέψουμε τι θα συμβεί ή ποιες θα είναι οι συνέπειες. Ο νέος πρόεδρος δείχνει ότι πιστεύει στην ανάγκη ενός εμπορικού πολέμου. Αλλά πώς θα απαντήσουν η Κίνα και το Μεξικό; Ο Τραμπ αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι οι προτάσεις του παραβιάζουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Αλλά παράλληλα μπορεί να υπολογίζει στο γεγονός ότι θα χρειαστεί καιρός για να του επιβάλει ο ΠΟΕ κυρώσεις. Κι ώς τότε το εμπορικό ισοζύγιο μπορεί να έχει αλλάξει. Μόνο που το ίδιο παιχνίδι μπορεί να το παίξουν και άλλοι. Με άλλα λόγια, η Κίνα μπορεί να προχωρήσει σε ανάλογες ενέργειες. Τι θα συμβεί εάν ξεσπάσει πραγματικά ένας τέτοιος πόλεμος;
Ο Τραμπ μπορεί να πιστεύει δικαίως ότι θα νικήσει. Η Κίνα στο κάτω κάτω εξαρτάται περισσότερο από τις εξαγωγές της στις ΗΠΑ απ’ ό,τι οι ΗΠΑ από τις εξαγωγές τους στην Κίνα. Ενας εμπορικός πόλεμος όμως δεν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Η Κίνα μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική αναταραχή στις ΗΠΑ απ’ ό,τι οι ΗΠΑ στην Κίνα. Ποιος θα υποφέρει περισσότερο; Οι ΗΠΑ, των οποίων οι πολίτες έχουν υποφέρει εδώ και καιρό ή η Κίνα που, παρά τους δύσκολους καιρούς, συνεχίζει να αναπτύσσεται με 6%;
Η ατζέντα του Τραμπ περιλαμβάνει μείωση των φόρων για τους πλούσιους. Δεν είναι κάτι που μπορεί να αγγίζει τον μέσο ψηφοφόρο των Ρεπουμπλικανών. Πόσον καιρό επομένως θα καλύπτουν αυτόν τον τελευταίο η πύρινη ρητορική και τα μηνύματα στο twitter; Και τι θα συμβεί τότε; Καθώς μπαίνουμε σε αχαρτογράφητα πολιτικά νερά, ένας κοινός θνητός δεν μπορεί να κάνει καμία ασφαλή πρόβλεψη. Ενα πάντως είναι σχεδόν βέβαιο: τα νερά θα είναι ταραγμένα. Και πολλά –εάν όχι τα περισσότερα –πλοία θα βουλιάξουν.
Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς είναι οικονομολόγος, βραβευμένος με Νομπέλ
Τελευταία Νέα