Το Κυπριακό είναι ο ορισμός τού, κατά τους αρχαίους, τραγικού διλήμματος: όποια λύση και να δοθεί, είναι προκαταβολικά γνωστό πως δεν μπορεί να είναι ικανοποιητική. Αλλά η μη λύση είναι ακόμα χειρότερη.
Στη γενιά των πατεράδων μας έννοιες και πρόσωπα όπως η ένωση, η ομοσπονδία, η ανεξαρτησία, ο Μακάριος, ακόμα και ο Σεφέρης, έδιναν άλλο βάρος στην πολιτική διαπραγμάτευση και άλλη ψυχική ένταση στη σχέση με τους συνέλληνες Κυπρίους. Μετά ήρθαν τα τανκς του Αττίλα και ο στρατιωτικο-πολιτικός θρίαμβος των τετελεσμένων εις βάρος των διεθνών κανόνων και του κράτους δικαίου. Το ότι ξανασυζητάμε σήμερα με όρους τραγικού διλήμματος σημαίνει άραγε ότι ξεχνάμε ή υποτιμούμε την τραγωδία; Την απάντηση δεν πρέπει να τη δώσουμε όσοι ζούμε μακριά από το φυλλόσχημο νησί αλλά οι ίδιοι οι Κύπριοι. Και δεν είναι ασφαλώς τυχαίο που οι ηγεσίες τους, διαδοχικές ηγεσίες και πατώντας πάνω σε μια διόλου επιπόλαια ανάγνωση του λαϊκού αισθήματος, είναι αυτές που προσπαθούν και ξαναπροσπαθούν για μια λύση.
Από την αλήστου μνήμης εποχή του σχεδίου Ανάν αρκετά πράγματα έχουν αλλάξει και συνδιαμορφώνουν το σημερινό διαπραγματευτικό τοπίο:
n Η προσπάθεια δεν πιλοτάρεται αυτή τη φορά από τον ΟΗΕ αλλά από τους εκπροσώπους των δύο κυπριακών κοινοτήτων.
n Τα πρόσωπα που σηκώνουν αυτό το ιστορικό βάρος μοιάζουν να διαθέτουν μια ωριμότητα στη συμπεριφορά και μια χημεία στη μεταξύ τους σχέση που δεν είχε ξαναεμφανιστεί και είναι πολύ δύσκολο να ξαναβρεθεί.
n Η πολιτικο-οικονομική συγκυρία στο νησί είναι και αυτή ευνοϊκή: η ύφεση σε μεγάλο βαθμό ξεπεράστηκε, τα ενεργειακά αποθέματα είναι δεδομένα και αξιοποιήσιμα, η θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τα εξ αυτής ωφελήματα δεν κινδυνεύουν, η γεωπολιτική κατάσταση της ευρύτερης περιοχής ωθεί στη δημιουργία πόλων σταθερότητας.
n Ο ρόλος της Τουρκίας είναι πιο καθοριστικός από κάθε άλλη φορά: ένας αυταρχικός ηγέτης που αισθάνεται όχι μόνο δυνατός και διατεθειμένος να πάρει μια σειρά από ρεβάνς, αλλά και που βλέπει τους συσχετισμούς δυνάμεων να μπορούν να αλλάξουν σύντομα εις βάρος του, δεν προσφέρει και τα καλύτερα εχέγγυα καλής πίστης και εποικοδομητικής στάσης.
n Η Ελλάδα είναι αντικειμενικά αποδυναμωμένη τόσο λόγω των δικών της προβλημάτων (αξιοπιστίας, πρώτα απ’ όλα) όσο και λόγω της προϊούσας και δικαιολογημένης (μην ξεχνάμε σε τι βαθμό η οικονομική κρίση ήταν ελλαδική εξαγωγή) χειραφέτησης της Κύπρου, αλλά και γιατί η σημερινή κυβέρνηση ουδέποτε έδειξε ότι έχει μια καθαρή –πόσω μάλλον μια σταθερή –γραμμή στο Κυπριακό.
Το κοκτέιλ παραμένει εκρηκτικό έστω και με κάπως διαφορετικά υλικά: υπάρχει χάσμα μεταξύ εκατέρωθεν συμφερόντων, μεταξύ προθέσεων και πράξεων, μεταξύ δικαίου και εφικτού και –μένει να φανεί, αλλά είναι σε κάθε περίπτωση το πιο σημαντικό –μεταξύ αποφάσεων των αντιπροσώπων του λαού και βούλησης του ίδιου του κυπριακού λαού. Ειδικά για τους Ελληνοκυπρίους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αν δεν αλλάξει κάτι που ανήκει στην ψυχική και όχι στην πολιτική σφαίρα, το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος το 2017 δεν θα είναι διαφορετικό από του 2004. Αυτό το τιτάνιο έργο, μετά αλλά ήδη μέσα στις διαπραγματεύσεις, θα πρέπει αναγκαστικά να αναλάβουν, αναπληρώνοντας και την ασθενική ελλαδική φωνή, ο κύπριος πρόεδρος και όσοι τον στηρίζουν.
Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος
