Ο θαυμαστός γενναίος κόσμος της Οπυς Ζούνη

Χρώματα έντονα και γραμμές που μοιάζουν να οδηγούν στο άπειρο ή σε έναν παράδεισο που διακαώς αναζητούσε στα 45 και πλέον χρόνια της καριέρας της. Ενας κόσμος γεμάτος γεωμετρία και προοπτική, πλακάτα χρώματα και νέες αναζητήσεις. Ενας κόσμος εξελισσόμενος και μπολιασμένος από το λαμπερό κίτρινο της γενέτειράς της Αιγύπτου και το απόλυτο λευκό που χαρακτηρίζει τη χώρα όπου έχτισε τη ζωή της, την Ελλάδα. Ενα σύμπαν όπου όποιος βρεθεί απροετοίμαστος στο κέντρο του είναι σχεδόν βέβαιο πως στην αρχή θα αισθανθεί ότι παρασύρεται από έναν δυνατό στρόβιλο χρωμάτων χωρίς να μπορεί να αντισταθεί. Κι ύστερα θα αφεθεί να τον χαρεί με τον αυθορμητισμό ενός παιδιού.

Διότι αυτό το πολύχρωμο, γεμάτο ενέργεια κι αισιοδοξία σύμπαν, που έχει στηθεί στο Μουσείο Μπενάκη για να μας μυήσει στον κόσμο μιας από τις σημαντικότερες εκπροσώπους της μεταπολεμικής γεωμετρικής αφαιρετικής τέχνης –της Οπυς Ζούνη –υπό την επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ελένης Αθανασίου, δεν αποκαλύπτει μόνο το σύνολο της δουλειάς της εικαστικού των 70 ατομικών εκθέσεων σε μια αναδρομική παρουσίασή του, έξι χρόνια μετά τον θάνατό της. Αλλά τα 150 έργα κι η πλούσια σε υλικό δίγλωσση έκδοση (ελληνικά – αγγλικά) που τα συνοδεύει αποτελούν ουσιαστικά τον μίτο για να γνωρίσουμε το κορίτσι που γεννήθηκε ως Καλλιόπη Σαρπάκη στο Κάιρο του 1941 και κατέκτησε τον κόσμο της τέχνης ως Οπυ Ζούνη.

Διότι η γεωμετρική γραφή της μπορεί να είναι από την πρώτη ματιά αναγνωρίσιμη ακόμη και στους μη μυημένους στην τέχνη. Πόσοι όμως είχαν την τύχη να δουν τα πρώτα της έργα, τα πορτρέτα και τα γυμνά της με κάρβουνο, που παρουσίασε σε ηλικία 21 ετών σε γκαλερί του Καΐρου; Εκεί όπου υπογράφει για πρώτη φορά ως Οπυ, όνομα που της είχε δώσει ο διακεκριμένος αιγυπτιολόγος θείος της Γιώργος Μιχαηλίδης, όχι περικόπτοντας το βαφτιστικό της, αλλά συνθέτοντας τη ρίζα οπ (από όπου προέρχεται η λέξη όμμα) για τα ωραία μεγάλα μάτια της με το y που στη γαλλική αλφάβητο ονομάζεται ι γκρεκ, για να τονίζει την ελληνική της καταγωγή; Και τους με πολύ κόπο χαραγμένους φελλούς «γεμισμένους» με τα χρώματα που είχαν μείνει στη μνήμη της από τις τοιχογραφίες των φαραωνικών τάφων;

Και δεν είναι μόνο εκείνα τα παλιότερα έργα που οι νεότεροι δεν έχουν δει –ανάμεσά τους τούς γεμάτους μηνύματα κατά της χούντας καμβάδες που απεικονίζουν πόρτες κελιών με αριθμό 2121 (αναφορά στην 21η Απριλίου) και κόκκινες γραμμές –ή εκείνα με τα οποία κατακτούσε την τρίτη διάσταση αξιοποιώντας κουτάκια από φωτογραφικά φιλμ. Ούτε οι ιδιαιτέρως δημοφιλείς δημιουργίες της με τους κύβους και τους κίονες, τους χαρταετούς, τους ορίζοντες και τις πύλες, τις σκακιέρες και τις κλίμακες.

ΤΕΧΝΗ ΚΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ. Είναι η δημιουργός αυτού του σύμπαντος του γεμάτου λογική, δυναμισμό και αισιοδοξία που αποκαλύπτεται μέσα από αυτή τη μεστή παρουσίαση ζωγραφικής και γλυπτικής, κατασκευών, κολάζ κι εγκαταστάσεων, τα οποία δεν επιβεβαιώνουν απλώς τη συνύπαρξη τέχνης κι επιστήμης, έρευνας και έκφρασης της ομορφιάς, στην καλλιτεχνική της διαδρομή. «Μιλούν» και για τον άνθρωπο πίσω από τον χρωστήρα. Την εγγονή ενός εθνικού ευεργέτη που δώρισε δύο αεροπλάνα στην Ελληνική Αεροπορία το 1938 –του Στυλιανού Σαρπάκη. Το κορίτσι που έχασε τον πατέρα του σε ηλικία τεσσάρων ετών σε λογομαχία με τον ετεροθαλή αδελφό του για τη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας, τη μητέρα του όταν ήταν δέκα ετών από καρκίνο και τον πρώτο του κηδεμόνα Πέτρο Μάναλη στα δώδεκά του χρόνια. Τη γυναίκα που ισορροπούσε ανάμεσα στην ευτυχία που της προσέφερε η τέχνη της και ο σύζυγός της Αλέκος Ζούνης στα 43 χρόνια του γάμου τους και τους εφιάλτες που την κυνηγούσαν από τα παιδικά της χρόνια, όπως η αϋπνία. Αυτή μάλιστα σε συνδυασμό με τους έντονους ρυθμούς εργασίας και την ψυχολογική πίεση που βίωσε μετά τη γέννηση του δεύτερου γιου της την ανάγκασαν να νοσηλευτεί και να παλέψει σκληρά για να καταφέρει να διαχειριστεί τις αυτοκτονικές της τάσεις, τη μελαγχολία και τις συνέπειες από τα ψυχοφάρμακα.

Τα έργα της ως ίχνη όμως μας επιτρέπουν να δούμε και την καλλιτέχνιδα που αφηνόταν να παρασυρθεί από «το πάθος του βλέμματος» για να δημιουργήσει συνθέσεις που αναγνωρίστηκαν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό –από το Παρίσι ώς το Σαν Φρανσίσκο. Οπως και τον ακάματο άνθρωπο που λάτρεψε τη λογική, αλλά δεν της παραδόθηκε. Επί δώδεκα χρόνια γνωρίζοντας ότι είχε να παλέψει με τον καρκίνο κινήθηκε επιθετικά με όπλο της τη ζωγραφική δημιουργώντας περισσότερα έργα από όσα είχε «γεννήσει» όλα τα προηγούμενα χρόνια (ορισμένα εκ των οποίων παρουσιάζονται για πρώτη φορά), στα οποία η γεωμετρία υποχωρεί για χάρη του χρώματος και τελικά της αισιοδοξίας.