«Τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί σε μια ιδέα που έχει έρθει η ώρα της». Το έλεγε ο Βίκτωρ Ουγκώ και το επικαλείται ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης για να εξηγήσει την κινητοποίηση που προκάλεσε η πρωτοβουλία κατά της έκδοσης των οκτώ τούρκων αξιωματικών. Μια ομάδα επτά ανθρώπων με έντονη παρουσία στα σόσιαλ μίντια κατόρθωσε το τελευταίο χρονικό διάστημα να βάλει, κυρίως μέσω facebook, στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα της έκδοσης των στρατιωτικών, που έφτασαν στην Ελλάδα την επομένη του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν.
Ο τελικός σκοπός τους μένει να φανεί αν θα δικαιωθεί στις 23 Ιανουαρίου όταν δημοσιευθεί η απόφαση του Αρείου Πάγου. Αυτό, όμως, δεν αναιρεί την επιτυχία του μοντέλου της κινητοποίησής τους. Η δημοσιότητα που έδωσαν στο θέμα –παρασύροντας και τα παραδοσιακά Μέσα –αποδεικνύει ότι η πρωτοβουλία τους ήταν καλό δείγμα αυτοοργάνωσης.
Η αρχική «ιδέα» ήταν προφανώς η προστασία της ζωής των οκτώ. Εξελίχθηκε όμως, σύμφωνα με την ανάγνωση εκείνων που συμμετείχαν, και σε κάτι που μας αφορά και με έναν άλλο τρόπο. «Το ζήτημα είναι», όπως το έθετε ένας άλλος από τους επτά της πρωτοβουλίας, ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, σε κείμενό του, «πώς αντιλαμβάνεται η Ελλάδα τον ρόλο της, τόσο σε σχέση με την Τουρκία όσο και ως ευρωπαϊκή χώρα, η οποία καλείται να υπερασπιστεί έναν πυρήνα αξιών».
Η αρχή έγινε στα μέσα Δεκεμβρίου, σε μια συνέντευξη Τύπου που είχαν οργανώσει άνθρωποι στα αριστερά πια του ΣΥΡΙΖΑ, οι Μανώλης Γλέζος, Ελένη Πορτάλιου και Δημήτρης Μπελαντής. Ζητούσαν να μην παραδοθούν στην Τουρκία οι οκτώ γιατί απειλούνται με «βασανιστήρια, ηθική, ψυχική μέχρι και φυσική εξόντωση». Ο Δοξιάδης, αν και κεντρώος, παρευρέθη επειδή συμφωνούσε. Κάπως έτσι άρχισε να γράφει στο facebook και παρατήρησε ότι τα κείμενά του γίνονταν αντικείμενα «καλής λογοκλοπής» –κοινώς, αναδημοσιεύονταν σε διάφορες ιστοσελίδες ή ποστάρονταν σε σελίδες άλλων στο facebook. Αποφάσισε να την ενθαρρύνει. Ζητούσε, δηλαδή, εκείνος να αναδημοσιευτούν. Ενα φωτογραφικό ενσταντανέ του με τον Γλέζο, παρά το συγκρατημένο χαμόγελο και των δύο, έκανε τον γύρο του facebook και επηρέασε αρκετούς. Αιτία; Αφησαν στην άκρη τις πολιτικές τους διαφορές και συντάχθηκαν για κάτι που τους ξεπερνούσε.
Οταν ο Δοξιάδης έκανε στους διαδικτυακούς του φίλους την πρόταση για έναν «ακτιβισμό άλλου τύπου, χωρίς πολιτικό λεξιλόγιο», ανταποκρίθηκαν αμέσως. Παρόλο που ακόμη και όσοι ενεπλάκησαν ενεργά στα οργανωτικά της πρωτοβουλίας στην αρχή δεν ήταν βέβαιοι ότι θα βρεθούν ευήκοα ώτα. Οι εξελίξεις τούς διέψευσαν. Η προσέλευση στη συγκέντρωση που διοργάνωσαν στα παλιά κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ, στο Πάρκο Ελευθερίας, ήταν μεγάλη. Κυβερνητικά στελέχη, όπως ο Σταύρος Κοντονής, τους επιτέθηκαν. Ανθρωποι που βασανίστηκαν από τη χούντα –όπως η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Σταύρος Τσακυράκης και άλλοι 49 –τους στήριξαν.
Διεθνή ρεπορτάζ. Εξάλλου, ο σκοπός τους, η μη έκδοση των οκτώ, έφτασε μέχρι τις σελίδες του διεθνούς Τύπου. «Financial Times» και «Frankfurter Allgemeine Zeitung» δημοσίευσαν σχετικά ρεπορτάζ. Και φυσικά ανέδειξαν, εκτός από την ανθρωπιστική, και την πολιτική διάσταση του θέματος. Για τους «Financial Times», Τσίπρας και ΣΥΡΙΖΑ «θα αντιμετωπίσουν σκληρή κριτική εντός των συνόρων αλλά και από την Ευρώπη αν προχωρήσει η έκδοση». Για τη «Frankfurter Allgemeine Zeitung», το ζήτημα είναι «διεθνώς αναγνωρισμένο» και λειτουργεί «ως λυδία λίθος της σταθερότητας της κυβέρνησης Τσίπρα σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Παράλληλα, τη συγκέντρωση στο ΕΑΤ-ΕΣΑ κάλυψαν ένα γερμανικό και ένα ιταλικό συνεργείο. Το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών μίντια δεν είναι άσχετο με το δίκτυο επαφών που έχουν οι εμπλεκόμενοι στην πρωτοβουλία εκτός συνόρων. Λίγες μέρες πριν, άλλωστε, ο Δοξιάδης αρθρογράφησε για το θέμα και στη «Wall Street Journal».
Η πολιτική παρέμβαση. Για την ψυχολόγο Ειρήνη Αγαπηδάκη, που ασχολήθηκε με τα οργανωτικά, το μήνυμά τους ακούστηκε όχι μόνο γιατί «είναι κάτι τόσο αυτονόητο, όπως το να μην υποβάλλεται κάποιος σε βασανιστήρια», αλλά και επειδή «υπάρχει πολιτική ρευστότητα. Ο κόσμος έχει εισπράξει τις απόπειρες θεσμικών εκτροπών που έχουν γίνει και ανησυχεί για αυτές όσο και για τους φόρους». Και ο Δοξιάδης επισημαίνει αυτήν την τελευταία παράμετρο. Ολα, αναφέρει, ξεκίνησαν όταν «υπήρξε ίχνος πολιτικής παρέμβασης». Εμμεσης από τους Ερντογάν και Τσαβούσογλου και άμεσης από τον έλληνα Πρωθυπουργό, που δήλωνε τον Σεπτέμβριο ότι «οι πραξικοπηματίες δεν είναι ευπρόσδεκτοι στην Ελλάδα». Το αποτέλεσμα ήταν το αίτημά τους να έχει γίνει πια, όπως λένε, η «σιγουριά των θεσμών».
«Μία άλλη δυνατότητα». Οσο για το μοντέλο της κινητοποίησής τους; «Δεν θα φέρει κοινωνική επανάσταση, αλλά δίνει τη γεύση μιας άλλης δυνατότητας». Υπέστησαν πάντως, όπως σημειώνουν, επιθέσεις. Φανερές σαν κι αυτή του υπουργού Δικαιοσύνης, που τους κατηγόρησε για παραπληροφόρηση, ή διαφόρων ακροδεξιών σάιτ και εφημερίδων της λαϊκής Δεξιάς, που τους αποκαλούν «φιλοχουντικούς» και «προδότες», αλλά και αφανείς.
Για μια άλλη κατηγορία επικριτών τους, πρωτοβουλίες σαν και τη δική τους είναι απλά πολιτική δωματίου. Μπορεί. Ισως όμως και όχι. Ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη πώς νιώθουν οι οκτώ Τούρκοι. Οταν μια μέρα στα δικαστήρια ο Δοξιάδης ρώτησε έναν από αυτούς, εκείνος απάντησε με την πρώτη φράση από τη «Μεταμόρφωση» του Κάφκα: «Οταν ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε ένα πρωινό από κακό όνειρο, βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σε γιγάντια κατσαρίδα».
