Είναι υφασμένο στον αργαλειό, έχει πλούσιες πτυχώσεις που αρχίζουν κάτω από το στήθος και ξεχωρίζει για το κέντημά του στον ποδόγυρο. Οι πτυχώσεις του δηλώνουν σπατάλη υφάσματος. Ισως λοιπόν είναι κάποιο νυφικό από αγροτική και όχι αστική περιοχή της Κρήτης. Χρονικά ανήκει σε μια μικρή συλλογή παρόμοιων φορεμάτων από τα τέλη του 17ου ή τις αρχές του 18ου αιώνα, σκορπισμένων στις μουσειακές συλλογές του Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης και του Μουσείου Βικτωρίας και Αλβέρτου στο Λονδίνο τα οποία αποτελούν τεκμήρια του υλικού πολιτισμού της κρητικής αναγέννησης την εποχή της Ενετοκρατίας του νησιού.

«Ανάμεσα στα δείγματα των σχεδίων που έχει το συγκεκριμένο φόρεμα του Μουσείου Μπενάκη εντοπίζεται η βενετσιάνικη κληρονομιά» λέει η Ξένια Πολίτου, Επιμελήτρια της Συλλογής Νεοελληνικού Πολιτισμού και Νεοελληνικής Τέχνης στο Μπενάκη. Η ίδια πρόκειται να υποδεχτεί τους θεατές της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου «Ερωφίλης κέντημα» στον εκθεσιακό χώρο του μουσείου εξηγώντας στο κοινό τη σύνδεση μεταξύ ενδύματος και λογοτεχνικού έργου.

Το πτυχωτό κρητικό φόρεμα που ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη χρονολογείται μεταξύ 1690-1750 και δεν έχει κάποια ένδειξη ονόματος εκείνης που το κέντησε ή το φορούσε. Πρόκειται για παλαιά δωρεά στο μουσείο, από μέλος τα βασιλικής οικογένειας του Γεωργίου Β’. Ωστόσο το αντίστοιχο που βρίσκεται στο Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου και χρονολογείται το 1757 έχει την κεντημένη υπογραφή της Μαρίας Παπαδοπούλας η οποία, σύμφωνα με την Ξένια Πολίτου, μπορεί να είναι η κεντήστρα και η αρχική κάτοχός του. Με αυτά τα στοιχεία υπογραφής, υλικού κατασκευής, ανάπτυξης σχεδίου, αρχίζει η αναζήτηση της ιστορίας του ρούχου.

ΟΙ ΚΕΝΤΗΣΤΡΕΣ. Στο κέντημα του ποδόγυρου λοιπόν αποτυπώνονται σχέδια που εντοπίζονται σε βενετσιάνικα βελούδα καθώς και σε ιταλικά βιβλία σχεδίων δαντέλας που προωθούσαν τη μόδα εκείνης της εποχής και η οποία έφτανε με καθυστέρηση χρόνων στις βενετοκρατούμενες περιοχές. Δεν θα ήταν άστοχο λοιπόν να συμπεράνουμε ότι το σχέδιο για δαντέλα μετατοπίζεται στο πολύχρωμο κρητικό κέντημα από κάποια κεντήστρα. Η οποία είναι είτε η κάτοχος του ρούχου είτε επαγγελματίας που εκτελεί εργασία κατά παραγγελία και πιθανόν να αντέγραψε το σχέδιο από κάποιο βιβλίο δαντέλας

Η κατάκτηση της Κρήτης από τους Βενετούς συντελείται στα 1211 και κρατάει έως τα 1669. Η πολιτισμική επαφή τεσσεράμισι αιώνων προκάλεσε βαθιές και γόνιμες ανταλλαγές, των οποίων καρπός είναι το άνθισμα της κρητικής λογοτεχνίας ύστερα από εντατική πνευματική προεργασία.

Οι αποικισμοί Βενετών στην Κρήτη έφερναν μαζί τους τον δυτικό πολιτισμό. Η απουσία ανώτερων σχολείων στο νησί ωθεί προς την Ιταλία όσους διψούν για παιδεία. Τα έντυπα της Βενετίας κυκλοφορούσαν στις βενετοκρατούμενες περιοχές και ανέβαζαν τη στάθμη της παιδείας επιτείνοντας τη λογιοσύνη. Σε αυτό το κλίμα, μας πληροφορεί ο Κ.Θ. Δημαράς στην «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», ο Γεώργιος Χορτάτσης γύρω στο 1600 άφησε την έμπνευσή του πάνω στους στίχους της «Ερωφίλης». Ενα ποίημα για τον άδολο έρωτα των δύο νέων που αντιμάχεται τη δύναμη του άπληστου βασιλιά. Τελικοί νικητές στη σκληρή αναμέτρηση αναδεικνύονται ο θάνατος και το πεπρωμένο, που κατευθύνει τους ανθρώπους σαν άβουλες μαριονέτες. Την ερχόμενη Τρίτη στην αίθουσα 13, που είναι αφιερωμένη στην περίοδο της ξενοκρατίας στο Αιγαίο, στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη ο Στρατής Πανούριος σκηνοθετεί αποσπάσματα από την «Ερωφίλη» του ρεθύμνιου λογίου παρουσιάζοντας την παράσταση «Ερωφίλης κέντημα».

info

«Ερωφίλης κέντημα» 24 και 31 Ιανουαρίου, 7, 14, 21 Φεβρουαρίου στο Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1