Υπάρξεις αόρατες, χαμένες, του Διαδικτύου

«Ωραία, να λοιπόν που βρεθήκαμε στη βιβλιοθήκη. Για την ακρίβεια συνδεθήκαμε με τον ψηφιακό βιβλιοθηκάριο που προβάλλεται στην οθόνη σου. Τον νιώθεις σιγά σιγά, θα αισθάνεσαι όλη τη συσσωρευμένη σοφία του να κυλάει από τις καλωδιώσεις σου στις φλέβες σου… έλα τώρα, μην μου πεις ότι δεν είχες φανταστεί αυτή την εξέλιξη στο μέλλον!» («Ο ανύπαρκτος ιππότης», σελ. 60) Η πρώτη ομάδα στοιχείων που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα της συλλογής διηγημάτων του Κωνσταντίνου Ιωαννίδη «Τα νέα της άλλης πλευράς» περιλαμβάνει την επιρροή της μαζικής κουλτούρας και ειδικότερα της επιστημονικής φαντασίας, το χιούμορ, την ειρωνεία, την πρωτοπρόσωπη και την τριτοπρόσωπη αφήγηση, την επιστράτευση της στίξης ως σχολίου, την ενσωμάτωση επεξηγητικών λημμάτων και υποσημειώσεων, τη διακειμενικότητα και τις μεταλήψεις, την εμπλοκή δηλαδή του εξωδιηγητικού επιπέδου, όπου συντελείται η πράξη της αφήγησης, στο ενδοδιηγητικό επίπεδο, όπου εντοπίζονται τα αφηγούμενα γεγονότα και οι χαρακτήρες.

Από τα στοιχεία της δεύτερης ομάδας αρκετά ανήκουν και στην πρώτη, μόνο που τώρα εμφανίζονται μετασχηματισμένα και συσπειρωμένα γύρω από μια νέα σημασιοδότηση της διαφορετικότητας και της ανοικείωσης. Οι δύο τελευταίες έχουν αναχθεί πλέον σε κατηγορίες του Διαδικτύου, αφού αντιπροσωπεύονται από συγκεκριμένους ιστοτόπους και ομάδες χρηστών. Αυτό όμως συνεπάγεται ότι η αυθεντική, η εξατομικευμένη ανοικειωτική διαφορετικότητα δεν γίνεται ανεκτή, επειδή το ζήτημα εν προκειμένω, ιδιαίτερα στα social media, είναι η συναίνεση των υπολοίπων, το να είναι κάποιος αρεστός στους άλλους. Ετσι η εκζήτηση καθίσταται συρμός, με την έννοια της απόκλισης εντός των επιτρεπτών ορίων. Η έως εδώ λογοτεχνία ξεκινούσε συχνότερα από το σημείο ακριβώς από το οποίο ο λόγος υπερέβαινε το παραδεδεγμένο πλαίσιο. Συνεπώς, παρακολουθείται τώρα η ανάδυση μιας αισθητικής, η οποία προέρχεται από το Διαδίκτυο και η οποία προσδιορίζει τη συλλογή διηγημάτων του Κωνσταντίνου Ιωαννίδη. Στη δεύτερη λοιπόν ομάδα στοιχείων που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα των εξεταζόμενων κειμένων περιλαμβάνονται τα εξής, που συγχρόνως αποτελούν καταστατικά γνωρίσματα της προαναφερθείσας αισθητικής: η επαναδημιουργία μιας κοινότητας, η θεματολογία η σχετική με το Διαδίκτυο, η έκπληξη, η γρήγορη ροή και η συντομία, η κριτική διάθεση ή το εν γένει σχόλιο, η έλλειψη βάθους, της οποίας συνακόλουθα είναι η ευκολία, η αφέλεια, το ουδέτερο και δημόσιο ύφος που αντλείται από τα media (ο συγγραφέας απορρίπτει την ηθοποιία της έκφρασης, ώστε μετέρχεται μια γλώσσα αποστασιοποιημένη από τους χαρακτήρες, ακόμη και κατά τους διαλόγους, με συνέπεια μια «φλου» απόδοση των προσώπων), η κοινοτοπία, η ανεκδοτολογία, η οριοθετημένη φαντασία (η τελευταία ταυτίζεται με το συλλογικό φαντασιακό, το οποίο υπαγορεύεται κυρίως από τις ταινίες, τις σειρές, τις φωτογραφίες και τα βίντεο), η οπτικοποίηση (η γραφή γίνεται υπηρετική της αναπαράστασης, δεν αυτοαναδεικνύεται και δεν επικεντρώνεται στη διαδικασία της, αλλά τα κείμενα χρησιμοποιούνται περισσότερο ως σενάρια) και η προφάνεια (αίρονται η υπαινικτικότητα, οι σκοτεινές αναφορές και οι εκκρεμότητες μέσω μιας διάφανης ανάπτυξης της θεματικής και μέσω των επεξηγητικών σχολίων, των παρενθέσεων και των υποσημειώσεων).

Στους χαρακτήρες των διηγημάτων της συλλογής διακρίνονται ελάχιστες συνδέσεις με αληθινά πρόσωπα, γεγονός το οποίο υπογραμμίζεται τόσο με την απόρριψη της ηθοποιίας της έκφρασης, που σημειώθηκε πιο πάνω, όσο και με την επιλογή τους από μια σειρά φανταστικών υπάρξεων ή από τα είδωλα του ιστορικού παρελθόντος και της λογοτεχνικής διάστασης, όπως επίσης με τα συνήθως ξένα ονόματά τους. Πρόκειται για ήρωες σχηματικούς, δισδιάστατους, άρα εικονικούς, των οποίων η εικονικότητα διεκδικείται ενεργά από τον συγγραφέα. Αυτοί οι εμφατικά τεχνητοί χαρακτήρες δημιουργούν μεταξύ τους αντιστοίχως επίπεδες και τυπικές σχέσεις, ανακαλώντας τις ψηφιοποιημένες παρουσίες των χρηστών του Διαδικτύου και τις σχέσεις που συνάπτουν στα social media. Επιπλέον, η τεχνική της αφαίρεσης από τα πρόσωπα της δυνατότητας συγκεκριμενοποίησής τους, επιτεταμένη σε μερικές περιπτώσεις, τα μετατρέπει σε αόρατες υπάρξεις, ώστε απομένουν ως ίχνη χαρακτήρων. Γενικά, η έλλειψη βάθους, στα προκείμενα διηγήματα, διαμορφώνεται σε έναν δεσπόζοντα αντιρεαλισμό: επιβάλλεται η αδιαφορία για την πιθανοφάνεια, τη διεξοδική αποτύπωση και τις αναφορές στην πραγματικότητα, γιατί ο κόσμος ο οποίος περιγράφεται εδώ παραπέμπει στον εικονικό και όχι στον έξω κόσμο. «Τα νέα της άλλης πλευράς» του Κωνσταντίνου Ιωαννίδη συνίστανται στα γεγονότα της ψηφιακής πραγματικότητας.

Κωνσταντίνος Ν. Ιωαννίδης

Τα νέα της άλλης πλευράς

Εκδ. Κοινωνία των (δε)κάτων, 2016, Σελ. 109,

τιμή: 8 ευρώ