Αναζήτηση
Πάντα οι πολιτικοί έλεγαν ψέματα και πάντα υπήρχε αρκετή προπαγάνδα στα ΜΜΕ. Τι έχει αλλάξει πλέον στην εποχή μας;
Νομίζω δύο στοχεία. Το πρώτο, ότι αυτό που συμβαίνει στη Δύση, ειδικά μετά την αλλαγή της χιλιετίας, είναι μια κρίση απονομιμοποίησης των θεσμών που αποτελούν τον βασικό συνεκτικό ιστό της κοινωνίας μας. Πήγαμε σε έναν πόλεμο στο Ιράκ με ψεύτικα στοιχεία, που επηρέασε την εμπιστοσύνη στους πολιτικούς. Μετά ξέσπασε η οικονομική κρίση που έπληξε το τραπεζικό σύστημα. Υστερα ο Σνόουντεν αποκάλυψε τις πρακτικές των μυστικών υπηρεσιών που παρακολουθούν τους πάντες, ενώ στην Αγγλία αποκαλύφθηκαν οι παράνομες πρακτικές του Τύπου στις παρακολουθήσεις. Το δεύτερο είναι η τεχνολογία που επέτρεψε σε όλους, είτε πρόκειται για έναν οδηγό ταξί είτε για έναν πρωθυπουργό, να χρησιμοποιούν 140 χαρακτήρες για να εκφραστούν.
Πλέον όμως υπάρχουν ολόκληροι μηχανισμοί – ακόμη και κράτη – που στήνουν στρατούς προπαγάνδας.
Υπάρχει μια ρωσική προσπάθεια διασποράς προπαγάνδας με έναν τρόπο που έχουμε να τον δούμε από τον Ψυχρό Πόλεμο. Υπάρχει πλέον το «εργοστάσιο τρολ» στην Αγία Πετρούπολη, πήρα μάλιστα συνέντευξη από έναν άνθρωπο που δούλευε εκεί. Μου είχε περιγράψει ότι στον πρώτο όροφο οι εργαζόμενοι δημιουργούν ψεύτικες ιστοσελίδες που λήγουν σε .ua για να παραπέμπουν στην Ουκρανία, προσποιούμενα ότι είναι ουκρανικά site. Στον δεύτερο όροφο άνθρωποι κατασκευάζουν ψεύτικες φωτογραφίες αντι-Ομπάμα ή αντι-Μέρκελ, στον τρίτο υπάρχουν οι ψεύτικοι μπλόγκερ και στον τέταρτο οι ψεύτικοι λογαριασμοί twitter και facebook. Το κρίσιμο που πρέπει να καταλάβουμε είναι πως η προπαγάνδα δεν στοχεύει στο να αποκαταστήσει την εικόνα της Ρωσίας στο εξωτερικό. Αντίθετα, στοχεύει στο να δημιουργήσει ένα γενικό μπάχαλο, προκειμένου οι απλοί χρήστες να διαβάζουν τόσα πολλά και αντικρουόμενα, ώστε στο τέλος να μην ξέρουν τι να πιστέψουν.
Μετά τη ρωσική εμπλοκή στις αμερικανικές εκλογές, πιστεύετε ότι κάτι ανάλογο θα δούμε στις εκλογές της Γαλλίας ή της Γερμανίας;
Το έκαναν στις ΗΠΑ, γιατί να μην το κάνουν στη Γερμανία ή στη Γαλλία; Χρηματοδοτούν ακροδεξιά κόμματα και ο στόχος τους είναι να αποσταθεροποιήσουν την Ευρώπη.
Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι να αρχίσει το facebook να γεμίζει περιεχόμενο και ειδήσεις από οργανισμούς που έχουν κύρος, όπως ας πούμε το BBC. Κοιτάξτε, βρισκόμαστε σε μια νέα φάση της τεχνολογικής επανάστασης. Θα την αποκαλούσα φάση της «Αγριας Δύσης», ειδικά στο twitter. Ολες όμως οι τεχνολογικές επαναστάσεις στην πληροφορία οδήγησαν σε πολιτική αποσταθεροποίηση. Αν κοιτάξετε πίσω στην Ιστορία, θα δείτε πως την ανακάλυψη της τυπογραφίας και το τύπωμα της Βίβλου ακολούθησαν οι πόλεμοι της θρησκείας. Μετά την έλευση του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, τη δεκαετία του 1920, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι απέκτησαν πολιτική ισχύ. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σήμερα με τον Τραμπ. Δείτε πώς χρησιμοποιεί το twitter, σχεδόν σαν το γραφείο Τύπου. Τουιτάρει κάτι και μετά όλοι προσπαθούν να κατανοήσουν το παράλογο τιτίβισμά του. Χρησιμοποιεί τα μέσα ενημέρωσης σαν μαριονέτες.
Τι διαφοροποιεί όμως τη δική μας εποχή από τις προηγούμενες;
Το γεγονός πως όλοι μας ζούμε κουκουλιασμένοι σε μεγάλες φούσκες, που αποτελούνται από φίλους και φόλοουερ που σκέπτονται ακριβώς όπως εμείς! Και χάρη στον αλγόριθμο που χρησιμοποιεί το facebook, που εντοπίζει τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε, τι πιστεύουμε και ποιον υποστηρίζουμε, τελικά μας «ταΐζει» με ακόμη περισσότερο περιεχόμενο που θεωρεί ότι θέλουμε να δούμε. Στην ουσία τα social media καταντούν μια μικρή προπαγανδιστική μηχανή ραμμένη επάνω στις ανάγκες μας. Το περιβάλλον της ενημέρωσης είναι πια νοσηρό και είναι αυτό που επιτρέπει την ανάδυση του κόσμου της μετα-αλήθειας.
Γιατί όμως το ψέμα δεν έχει πια σημασία;
Οι πολιτικοί πάντα έλεγαν ψέματα, αλλά υπήρχε ένα όριο στο τι μπορούσε να πει κανείς. Πέρυσι είχαμε δύο γεγονότα: το Βrexit και την εκλογική νίκη του Τραμπ, ο οποίος έχει πει τα περισσότερα ψέματα από οποιονδήποτε άλλο προεδρικό υποψήφιο. Και μιλάμε για ψέματα τόσο προφανή που θα είχαν βγάλει εκτός κούρσας την υποψηφιότητά του. Στον κόσμο που ζούμε σήμερα, υπάρχει τέτοια υπερπληθώρα πληροφοριών και ειδικών που μιλούν για οποιοδήποτε θέμα ώστε είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις την αλήθεια από το ψέμα. Και δεν έχει πια τόση σημασία. Τα γεγονότα μπορεί να αμφισβητηθούν από όλους, ειδικούς, think tanks, στατιστικολόγους κ.ο.κ. Είναι πανεύκολο πλέον να βρεις έναν ειδικό να σου μιλήσει για οποιοδήποτε θέμα, υπέρ ή κατά. Αν τα βάλεις όλα αυτά στο μίξερ, καταλήγεις εδώ που βρισκόμαστε σήμερα.
