Δύο χρόνια μετά και η Ελλάδα δίνει ολοένα και περισσότερο την εικόνα ενός ιδιόμορφου «αποτυχημένου ευρωπαϊκού κράτους». Σύμφωνα με τον αποδεκτά επιστημονικό ορισμό, «αποτυχημένο» είναι ένα κράτος όταν αδυνατεί να επιβάλει την παρουσία του και να διασφαλίσει τη νομιμότητα σε τμήματα της επικράτειάς του ή να εφαρμόσει αποτελεσματικά πολιτικές που έχει αποφασίσει ή ακόμη να θεσπίσει ορισμένες πολιτικές λόγω ισχυρής αντίδρασης «επενδεδυμένων συμφερόντων». Η περίπτωση της Ελλάδας εμφανίζεται να ανταποκρίνεται ολοένα και περισσότερο σε όλες τις πτυχές του παραπάνω ορισμού. Πρώτα απ’ όλα είναι εμφανής η αδυναμία (ή απροθυμία;) του κράτους να επιβάλει τη νομιμότητα σ’ ένα τουλάχιστον συγκεκριμένο τμήμα της επικράτειάς του –τα Εξάρχεια -, με αποτέλεσμα η περιοχή να είναι το εκτροφείο κάθε έκνομης πράξης ή ακόμη και βίας. Σε κάποιο βαθμό το ίδιο συμβαίνει και με το πανεπιστημιακό άσυλο (π.χ. Πολυτεχνείο), όπου το κράτος αδυνατεί/αδιαφορεί να επιβάλει τη νομιμότητα για την αντιμετώπιση εγκληματικών πράξεων. Παρόμοια φαινόμενα δεν παρατηρούνται απολύτως σε καμία άλλη ώριμη ευρωπαϊκή χώρα-μέλος της ΕΕ.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτά που δημιουργούν την εικόνα του «αποτυχημένου κράτους». Η (μη) διαχείριση του προσφυγικού/μεταναστευτικού προβλήματος, παρά τους σημαντικούς πόρους που διαθέτει για τον σκοπό αυτόν η ΕΕ, αποτελεί άλλη χαρακτηριστική περίπτωση. Ωστόσο η «πρόσληψη» της Ελλάδας ως «αποτυχημένου κράτους» έχει για τους Ευρωπαίους (και ιδιαίτερα την προτεσταντική Ευρώπη) ως κύρια αφετηρία την ανικανότητα (ή απροθυμία;) του κράτους να εφαρμόσει πολιτικές/μεταρρυθμίσεις που έχει συμφωνήσει (με τους θεσμούς) και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά δομικά προβλήματα, όπως π.χ. αυτό της φοροδιαφυγής (παρά την κάποια πρόοδο που έχει σημειωθεί). Τα επίπεδα της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα παραμένουν εντελώς ακατανόητα για οποιαδήποτε σοβαρή ευρωπαϊκή χώρα. Είναι επίπεδα τριτοκοσμικής χώρας (που καταλήγουν στη δυσβάσταχτη υπερφορολόγηση περιορισμένων κοινωνικών ομάδων). Ακόμη αυτό που επίσης χρωματίζει την Ελλάδα ως «αποτυχημένο κράτος» είναι η έκταση της διαφθοράς στη χώρα. Σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διαφθορά η Ελλάδα ταξινομείται ως μία από τις πλέον διεφθαρμένες χώρες στην Ενωση σε ορισμένους δείκτες, σε ακόμη χειρότερη θέση από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Αλλωστε το 99% των Ελλήνων παραδέχεται ότι η διαφθορά στη χώρα είναι «εκτεταμένη». Μια άλλη ειδικότερη πτυχή που συμβάλλει καθοριστικά στην εικόνα του «αποτυχημένου κράτους» συνδέεται με την αδυναμία απονομής δικαιοσύνης. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα ίσως παγκοσμίως όπου υπάρχουν ένα εκατομμύριο εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις, ενώ ορίζονται δικάσιμοι σε δέκα ή και περισσότερα χρόνια από σήμερα.
Η σχετική βιβλιογραφία λέει ότι ένα «αποτυχημένο κράτος» είναι ή μετεξελίσσεται αναπόφευκτα σ’ ένα αυταρχικό ή ακόμη και ολοκληρωτικό και πάντως σε αμφίβολης ποιότητας δημοκρατικό κράτος με παραβίαση βασικών κανόνων του κράτους δικαίου, κατάλυση της ανεξαρτησίας των αυτόνομων θεσμικών δομών (ανεξάρτητων Αρχών), έλεγχο της πληροφόρησης, συρρίκνωση της πολυφωνίας κ.λπ. Αυτός είναι ίσως ο πλέον επικίνδυνος δρόμος που πρέπει να κλείσει γρήγορα για την Ελλάδα.
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τελευταία Νέα