Από το 1945 και μετά η Αμερική, η ηγέτιδα δύναμη της Δύσης, δίνει τον τόνο στις διεθνείς εξελίξεις. Χαράζει τη ρότα για τον δυτικό κόσμο και όχι μόνο. Στη διεθνή πολιτική, στα γράμματα, στον πολιτισμό, στις τέχνες. Λίγες ημέρες μετά την ορκωμοσία του νέου προέδρου των ΗΠΑ, τα σημάδια είναι ανησυχητικά. Διατάγματα για ανέγερση τείχους, ξήλωμα εμπορικών συμφωνιών, απαγόρευση εισόδου σε πολίτες από μουσουλμανικές χώρες. Αίφνης, η χώρα της ελευθερίας μετατρέπεται σε ξενοφοβικό φρούριο. Τείχη παντού. Και μηνύματα οπισθοδρόμησης σε πρακτικές Μεσοπολέμου. Μόνο που τα μηνύματα του σκότους αυτή τη φορά δεν έρχονται από τη Γηραιά Ηπειρο αλλά από τον Νέο Κόσμο.
Δικαστικές αποφάσεις περιόρισαν το εύρος της ισχύος των διαταγμάτων του Τραμπ. Σε ένα θεσμικά θωρακισμένο πολιτικό σύστημα, όπως το αμερικανικό, η εσωτερική έννομη τάξη μπορεί πρόσκαιρα να διαταραχθεί, να διασαλευθεί, αλλά δεν θα καταλυθεί. Τα θεσμικά αντίβαρα αλλά και ο ρεαλισμός της αμερικανικής άρχουσας τάξης σύντομα θα αποκαταστήσουν τη πολιτική ισορροπία.
Οχι χωρίς συνέπειες όμως. Συνέπειες για την ίδια την Αμερική. Απομείωση του κύρους της, εσωτερικές αναταράξεις, συσπείρωση δυνάμεων εναντίον της, έξαρση του αντιαμερικανισμού και της ισλαμικής τρομοκρατίας.
Αλλά και συνέπειες για το διεθνές σύστημα. Η διεθνής αρένα είναι κατά κανόνα άναρχη, υπό την έννοια της απουσίας κεντρικής εξουσίας. Η θεσμική οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας είναι αλυσιτελής. Προϋποθέτει σε μεγάλο βαθμό τη σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ των δρώντων. Και βασίζεται, κατ’ ελάχιστον, στις αρχές της αμοιβαιότητας και της αναλογικότητας για τη ρύθμιση της διακρατικής συμπεριφοράς. Η καταπάτηση διεθνών κανόνων, συμβάσεων και συμφωνιών, αλλά και μια συμπεριφορά έξω από τις νόρμες της αναλογικότητας και της αμοιβαιότητας θα οδηγήσει σε πλειοδοσία παρόμοιας συμπεριφοράς από άλλες μεγάλες δυνάμεις.
Πόσω μάλλον εάν συνδυαστεί με συνεχιζόμενη αποδόμηση των πυλώνων του δυτικού συστήματος ασφάλειας, όπως το ΝΑΤΟ.
Που θα έχει καταλυτική σημασία για τη συνοχή αλλά και την ενδοσυνασπισμική πειθαρχία της συμμαχίας. Το τελευταίο μας αφορά άμεσα. Γιατί είχε ως αποτέλεσμα την αυτοσυγκράτηση και τη λείανση της αντιπαλότητας κρατών εντός του ίδιου συνασπισμού. Τουλάχιστον, ώς ένα βαθμό.
Μια ατλαντική συμμαχία με κλονισμένη εσωτερική συνοχή και η απουσία ενός προέδρου από τον Λευκό Οίκο που θα μπορούσε να αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα, όπως έκανε ο Τζόνσον στον Ινονού, είναι ανησυχητικές εξελίξεις. Γιατί συνδυάζονται με τη βαθιά παρακμή του ελλαδικού κράτους, την κατάρρευση των δεικτών ισχύος του και την καταρράκωση της διεθνούς αξιοπιστίας του. Την ίδια στιγμή που η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας ως μοχλός κατευνασμού της επιθετικότητας και του αναθεωρητισμού της έχει πάψει να ισχύει. Αν ο Τραμπ αποδειχθεί η πλανητική εκδοχή του Ερντογάν, τότε τα σύννεφα πυκνώνουν. Και λόγω Ερντογάν και λόγω Τραμπ.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός
Τελευταία Νέα