Και μόνο ο τίτλος προκαλεί δέος σε οποιονδήποτε επίδοξο σκηνοθέτη που θέλει να μεταφέρει στη σκηνή το δαιδαλώδες σύμπαν των «Δαιμονισμένων» του Ντοστογέφσκι. Αλλά ο Θοδωρής Αμπαζής, αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου και μουσικός (για να μην ξεχνάμε την άλλη του ιδιότητα), δεν μας έχει συνηθίσει στα εύκολα. Επιλέγει το ντοστογεφσκικό σύμπαν ύστερα από το μουσικοθεατρικό ορατόριο «Οι έμποροι των εθνών» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που συνεχίζεται για πέμπτη χρονιά –τον Μάιο μάλιστα θα «ταξιδέψει» στη Βραζιλία –και τη συνεργασία του με τον Ρίμας Τούμινας και το θέατρο Βαχτάνγκοφ στον «Οιδίποδα τύραννο» που είδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών. Εκεί όπου είχε αναλάβει τη διδασκαλία του Χορού με τους έλληνες ηθοποιούς.

«Με ενδιαφέρει η μουσική, και το θέατρο, τα όρια του ενός και του άλλου και η συνύπαρξή τους, κυρίως σε αφηγηματικό κείμενο» λέει ο ίδιος. «Με τους “Εμπόρους των εθνών” έκανα μια έρευνα πάνω στο σύγχρονο μουσικό θέατρο που είναι και το στοιχείο μου, καθώς με αυτό ασχολούμαι πάνω από 25 χρόνια. Μιας και έχω τη διπλή ιδιότητα, με ενδιαφέρει κατά πόσο μπορεί κανείς να κάνει δραματουργία με τον ήχο και τη μουσική και πόσο μπορεί κανείς να κάνει μουσική με την εικόνα, τη δράση, την κίνηση και τον λόγο. Αρα εδώ υπάρχει ένα πάντρεμα ουσιαστικά των δύο τεχνών. Ολο αυτό που κάνουμε με τους “Δαιμονισμένους” εγώ το λέω θεατρικό ορατόριο. Δεν υπάρχει αυτός ο όρος, αλλά ουσιαστικά προκύπτει μια αφήγηση σαν να ήταν ένα μεγάλο λυρικό έργο, σαν όπερα. Απλώς αντί να τραγουδάμε μόνο, υπάρχει και ο λόγος, η αφήγηση, η ταυτοφωνία, η χορικότητα. Για τρεισήμισι ώρες οι δώδεκα ηθοποιοί και οι έξι μουσικοί είναι επί σκηνής και συνεισφέρουν στην αφήγηση».

Το έργο. «Ο Ντοστογέφσκι αναφέρεται σε ένα μικρό χωριό στη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται στη δίνη των μεγάλων αναταράξεων. Εκεί μια μικρή ομάδα φανατικών βρίσκει ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τις νεοφιλελεύθερες τάσεις και ιδέες που υπάρχουν και να προκαλέσει χάος μέσα στην πόλη. Οι μηδενιστές του Ντοστογέφσκι θα ήταν οι σημερινοί τρομοκράτες κατά κάποιον τρόπο. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων που, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, καταφέρνει να διαλύσει μια ολόκληρη κοινωνία. Κάτι που συμβαίνει πάντα όταν οι κοινωνίες είναι απροστάτευτες ή όταν βρίσκονται σε περίοδο κρίσεων, οπότε ο φανατισμός βρίσκει τροφή για να μεγαλώσει και να ανδρωθεί. Τότε μια πολύ μικρή μειονότητα μπορεί ξαφνικά να καταστρέψει τα πάντα. Ο συγγραφέας μεταφέρεται από τη μια ιστορία στην άλλη, στις προσωπικές σχέσεις, τα πάθη και τους έρωτες και κατορθώνει κάτι για το οποίο τον είχαν κατηγορήσει γι’ αυτό το μυθιστόρημα. Επειδή ακριβώς αυτή η χαοτική μορφή του είχε μια “επαναστατική” μορφή και στη δομή του».
Ο θίασος. «Είναι αξιέπαινο αυτό που κάνει η ομάδα των ηθοποιών και των μουσικών. Εναλλάσσονται οι μουσικές, η χορικότητα, οι σκηνές, τα μονολογικά, είναι όλο ενορχηστρωμένο σε μια παρτιτούρα κατά κάποιον τρόπο, έχει φτιαχτεί από πριν και δουλεύουμε πολλούς μήνες για να μάθουμε την ακρίβεια. Το δύσκολο εδώ είναι –και σε αυτό διαφέρει από άλλες μορφές μουσικού θεάτρου –ότι προσπαθώ να μη χάσουν τη θεατρική λειτουργία. Δηλαδή δεν γίνεται μια στείρα μουσική παρτιτούρα με ενδιαφέροντες ήχους, αλλά ταυτόχρονα και οι ίδιοι οι ηθοποιοί μέσα από αυτό εμβαθύνουν στους ρόλους και στην αφήγηση για να μπορέσουν να βγάλουν ψυχικό υλικό. Να μην είναι μόνο ένα εικαστικό δρώμενο, αλλά να μπορέσουμε να προκαλέσουμε και να γεννήσουμε το συγκινησιακό υλικό που χρειάζεται».

Η παράσταση. «Το δαιδαλώδες πρωτότυπο είναι χίλιες σελίδες, ενώ η μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου εννιακόσιες. Κάναμε μια διασκευή επειδή όλο αυτό το υλικό έπρεπε να έρθει στη μορφή που εγώ χρειάζομαι για να το κάνω “λιμπρέτο”. Δουλεύαμε με την Ελσα Ανδριανού που έκανε τη διασκευή όλο το καλοκαίρι, κομμάτι κομμάτι, καθώς 900 σελίδες είναι καθαρά αφηγηματικό κείμενο. Αρα, αν παίζονταν αυτές οι σκηνές, θα θέλαμε έναν μήνα για να τις διαβάσουμε και όχι τρεις ώρες. Εμείς κάνουμε μια βουτιά μέσα στο μυθιστόρημα, στεκόμαστε σε κεφάλαια, εικόνες, στιγμές που μας αγγίζουν σήμερα και αφορούν όλη την ομάδα. Φτιάχνουμε μια διασκευή του μυθιστορήματος με τη μορφή του μουσικού θεάτρου. Ψάχνουμε να χαράξουμε το δικό μας μονοπάτι μέσα στο έργο του Ντοστογέφσκι, το οποίο μπορεί να είναι χρήσιμο στη σημερινή κατάσταση που βιώνουμε ως καλλιτέχνες και ως άνθρωποι φυσικά».

INFO

«Δαιμονισμένοι», στο θέατρο Rex – σκηνή Μαρίκα Κοτοπούλη (Πανεπιστημίου 48, τηλ. 210-3305.074), από σήμερα και κάθε Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 19.00.

Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου

Σκηνοθεσία – μουσική: Θοδωρής Αμπαζής

Διανομή (με αλφαβητική σειρά): Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Μαρία Ζορμπά, Δημήτρης Ημελλος, Ειρήνη Καράγιαννη, Αναστασία Ραφαέλα Κονίδη, Κώστας Κορωναίος, Νέστορας Κοψιδάς, Καλλιρρόη Μυριαγκού, Γιάννης Νιάρρος, Θέμης Πάνου, Δανάη Σαριδάκη, Αντιγόνη Φρυδά