Οταν χάθηκε η λογική

Η ζωή μας είναι πλέον αδιανόητη χωρίς το κινητό στο χέρι μας, που αποτελεί πια προέκτασή του. Το 2009 όμως –σύμφωνα με την καθηγήτρια του ΜΙΤ Σέριλ Ταρκλ –ήταν η χρονιά που πέθανε ο διάλογος. Εκείνη τη χρονιά, τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα έγιναν μόδα, ενώ η ικανότητά μας για «πραγματική» διαπροσωπική αλληλόδραση άρχισε να φθίνει. Σήμερα, κάθε φορά που υπάρχει μια «νηνεμία» στη συνομιλία ή μια στιγμή μοναξιάς, οι άνθρωποι «μαστιγώνουν» τα τηλέφωνά τους για να ελέγχουν τα «email», τα «tweet», τα «Snapchat» μηνύματα και τα facebook «feeds». Εννέα στους 10 χρήστες κινητών τηλεφώνων παραδέχονται ότι χρησιμοποίησαν τα κινητά τους τηλέφωνα κατά τη διάρκεια της τελευταίας κοινωνικής εκδήλωσης στην οποία παρευρέθησαν. Μην πάτε πολύ μακριά. Δείτε αποστασιοποιημένα τους εαυτούς σας και τους φίλους σας σε μια ταβέρνα, πόσες φορές κοιτάτε το κινητό σας. Ακόμη και στο υπουργικό συμβούλιο, οι υπουργοί κοιτάζουν και συμβουλεύονται περισσότερο το κινητό από αυτά που λέει ο Πρωθυπουργός.

Γεγονός είναι ότι ο αντίκτυπος των κινητών στο επίπεδο της προσοχής τείνει να είναι μεγάλος, η προσοχή μας συχνά κατακερματίζεται και διακατέχεται από ανυπομονησία. Οι συζητήσεις μεταξύ των ανθρώπων γίνονται όλο και πιο σπάνιες. Σταδιακά ανακαλύπτουμε ότι τα smartphones δεν είναι αξεσουάρ, αλλά ψυχολογικά πανίσχυρες συσκευές που αλλάζουν όχι μόνο αυτό που κάνουμε, αλλά κι αυτό που είμαστε, επιβεβαιώνοντας τον ΜακΛούαν περί του κοινωνικού αντίκτυπου των τεχνολογιών της επικοινωνίας. Πριν από λίγες δεκαετίες μπορούσε κανείς να παρατηρήσει στις καφετέριες τους νεαρούς ανθρώπους να συζητούν πίνοντας το ποτό τους ή τρώγοντας. Σήμερα, αντίθετα, ο καθένας κοιτάζει το έξυπνο κινητό του. Οσο για την «υπέροχη, ουσιαστική αλληλεπίδραση», όπως σημείωνε η δημοσιογράφος Τρέισι Μουρ στο Jezebel.com: «Εγώ θα σας πω πώς οι περισσότεροι από εμάς περάσαμε τη δεκαετία του 1990, την εποχή που η ζωή μας δεν ελεγχόταν από τα έξυπνα κινητά. Εμείς φτιαχνόμασταν παρακολουθώντας επί το πλείστον κακή τηλεόραση, πηγαίναμε σε θεατρικές παραστάσεις ή κινηματογραφικές προβολές, πίναμε πολλή μπύρα».

Γεγονός είναι ότι οι άνθρωποι ήμασταν πάντα επιρρεπείς σε ρηχότητα και εγωκεντρισμό –με ή χωρίς ένα έξυπνο κινητό στις τσέπες ή στα χέρια μας. Θυμηθείτε το αυτοκίνητο και τις προεκτάσεις του. Αλλά θα πρέπει να είναι κανείς τυφλός για να μη βλέπει ότι τα έξυνα κινητά αλλάζουν την κοινωνική και ατομική συμπεριφορά των ανθρώπων. «Για πολλά νεαρά άτομα, η ζωή πραγματοποιείται στις μέρες μας μέσα από τα έξυπνα τηλέφωνα» επεσήμανε ο Σάιμον Κούπερ στους «Financial Times» και θα προσθέταμε ότι συχνά υπερβαίνει άλλες ενασχολήσεις τους όπως η μελέτη, το σχολείο, η διαπροσωπική αλληλόδραση. Οι ψυχολόγοι έχουν καταγράψει να εμφανίζεται εμπάθεια μεταξύ των φοιτητών κι αυτή ανέρχεται σε ένα ποσοστό της τάξεως του 40%, κι αυτή η άνοδος καταγράφεται μετά το 2000. Μελέτες επίσης κατέδειξαν ότι η απλή παρουσία ενός τηλεφώνου κάνει τις διαπροσωπικές συζητήσεις πιο επιφανειακές, αφού η διακοπή μπορεί να συμβεί σε κάθε δευτερόλεπτο.

Η υπερβολική εμμονή στη διασύνδεση, όπως η υπερφαγία, μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία των ανθρώπων και πρέπει να θεσπίσουμε ένα νέο κοινωνικό πρότυπο που θα προκαλεί ντροπή σε όσους ανθρώπους ελέγχουν τα κινητά τους τηλέφωνα κατά τη διάρκεια των γευμάτων, στις συναντήσεις ή τις προσωπικές συνομιλίες. Στην πράξη ως κοινωνία, το «παρακάναμε», και πλέον χρειαζόμαστε να αναστοχαστούμε νέα κοινωνικά συμβόλαια για να επαναφέρουμε τη λογική!