Πώς θα μοιάζει η Ευρώπη το 4017;

Τα σύνορα αλλάζουν καθημερινά ανάλογα με τη ροή των ψηφιακών δεδομένων στην Ευρώπη. Το διαβατήριο γράφει εθνικότητα «ευρωπαϊκός». Η «Ωδή στη χαρά» του Μπετόβεν και επίσημος ύμνος της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το 1985 έχει διαλυθεί και κάθε όργανο παίζει χωριστά το δικό του κομμάτι της συμφωνίας σαν να επρόκειτο για ανεξάρτητο έργο. Ακόμη πολλά εκθέματα μουσείων έχουν πλέον αποκτήσει ζαχαρωτούς κλώνους.

Είναι μια εικόνα από την Ευρώπη του σήμερα όπως θα φαίνεται από το μέλλον. Και συγκεκριμένα από το 4017. Εικόνα που έπλασαν 12 διεθνείς καλλιτέχνες στους οποίους το βρετανικό Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου και το Ινστιτούτο Γκαίτε ζήτησαν να «ταξιδέψουν» 2.000 χρόνια μπροστά. Κι από εκεί να γυρίσουν να κοιτάξουν το σήμερα σα να ήταν παρελθόν. «Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια εντελώς εικονική άποψη από ό,τι μπορεί να έχει απομείνει από την Ευρώπη όπως την ξέρουμε σήμερα», λέει η αναπληρώτρια επικεφαλής του τμήματος έρευνας του μουσείου Τζοάνα Νόρμαν για την έκθεση, που αποτελεί την εναρκτήρια εκδήλωση του μεγάλου εγχειρήματος «Collecting Europe», το οποίο κινείται γύρω από τον ίδιο άξονα. Διευκρινίζει δε ότι η ιδέα της έκθεσης είχε ξεκινήσει πριν από ένα χρόνο και πριν το δημοψήφισμα που είχε ως αποτέλεσμα την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Παρ’ όλ’ αυτά δεν αλλάξαμε τίποτα από όσα σχεδιάζαμε. Απλώς το όλο εγχείρημα έγινε ακόμη πιο επίκαιρο», επισημαίνει.

Αρχικά οι διοργανωτές απευθύνθηκαν σε περίπου 70 μεμονωμένους καλλιτέχνες ή ομάδες εκ των οποίων τελικά επιλέχθηκαν οι 12 για να παρουσιάσουν τις προτάσεις τους στις αίθουσες του μουσείου. «Μας ενδιαφέρει πώς θα φαίνεται η Ευρώπη ως ένας μακρινός πολιτισμός μέσα από τα θραύσματά του που θα έχουν απομείνει, όπως και το ποια θα είναι τα θραύσματα αυτά», συνεχίζει η Τζοάνα Νόρμαν. Και τα αποτελέσματα συχνά ξαφνιάζουν τον επισκέπτη. Μέσα σε έξι αίθουσες του μουσείου μπορεί να ακούγεται επί παραδείγματι διαρκώς η «Ωδή στη χαρά», αλλά οι επισκέπτες δεν μπορούν να την αναγνωρίσουν. Κι αυτό διότι ο ολλανδός καλλιτέχνης Ρέμκο Τόρενμπος αποδόμησε την τόσο δημοφιλή μελωδία του Μπετόβεν με αποτέλεσμα σε μια αίθουσα να ακούγεται μόνο το κομμάτι που παίζουν τα βιολιά, ενώ σε μια άλλη τα τσέλα. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον 34χρονο καλλιτέχνη, είναι μια ανοίκεια απόδοση ενός πολύ γνωστού σκοπού. «Παραπέμπει μεν σε μια διαμελισμένη Ευρώπη, αλλά δημιουργεί και μια αίσθηση ανοίγματος κι αφαίρεσης», υποστηρίζει.

Την ψηφιακή ευρωπαϊκή ταυτότητα βάζει στο επίκεντρο o 37χρονoς γερμανός Κόνσταντ Ντουλάαρτ με τη δικάναλη βιντεοπροβολή του, εστιάζοντας σε πρόσωπα, γεύσεις και τοπία που δεν πρωταγωνιστούν σε εκείνα που προτείνονται συνήθως στους τουρίστες και τα οποία κυριαρχούν στον κόσμο του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «Τι κρατάμε τελικά από τον πολιτισμό μας; Μόνο ότι φωτογραφίζουμε και αναρτούμε στο facebook;» αναρωτιέται ο καλλιτέχνης. Μια Ευρώπη που δεν θα καθορίζεται από τα εδαφικά της όρια, αλλά τα σύνορά της θα αλλάζουν σε καθημερινή βάση ανάλογα με τη ροή των δεδομένων οραματίζεται ο καθηγητής ντιζάιν στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ Ονκαρ Κουλάρ, που συνεργάστηκε με την κολεκτίβα Common Initiative για τη δημιουργία οργανωμένων ξεναγήσεων στο μουσείο. Οι ξεναγοί φορούν μπλουζάκια με συνθήματα όπως «Επανεκκίνηση της Ευρώπης σε πέντε λεπτά»

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ. Την ευκαιρία να εγγραφούν σε μια φανταστική επικράτεια που θα τους παρέχει μεταξύ άλλων διαβατήριο με τον χαρακτηρισμό «ευρωπαϊκός» είναι η κοινή πρόταση των κολεκτίβων 00 και IF. «Ελπίζουμε να αφυπνιστεί ο κόσμος την ώρα που το Brexit και ο Τραμπ έχουν δημιουργήσει ορατές ρωγμές πάνω σε θεμελιώδη θέματα, όπως οι δημοκρατικές μας ιδέες, οι οποίες διαμορφώθηκαν στην προ παγκοσμιοποίησης εποχή», επισημαίνει ο Αλαστερ Πάρβιν, μέλος της κολεκτίβας 00. Οσο για την εκ Λονδίνου ορμώμενη 29χρονη Τάσα Μαρκς, επιστράτευσε έναν εκτυπωτή τρισδιάστατων αντικειμένων για να δημιουργήσει τα καλούπια εκθεμάτων του μουσείου –από μια μεταλλική πόρτα από την Ισπανία ώς ένα ανάγλυφο από μια ιταλική κολυμπήθρα. Κι εν συνεχεία έφτιαξε αντίγραφά τους από ζάχαρη, χρησιμοποιώντας μια συνταγή του 17ου αιώνα. Τα έργα της, που δεν είναι εδώδιμα, είναι διάσπαρτα ανάμεσα στα γλυπτά του μουσείου κι αποτελούν ένα σχόλιο όπως υποστηρίζει «στη λατρεία με την οποία περιβάλλουμε τα θραύσματα των πολιτισμών που προηγήθηκαν».