Κάτι αλλάζει, ακόμη και στην Ευρώπη. Γιατί μπορεί το βασικό θέμα στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών στη Βαλέτα της Μάλτας να ήταν η ανακοπή του κύματος των μεταναστών από την Αφρική, όμως το στίγμα της συνόδου έδωσε κάτι άλλο: η πρόταση από ορισμένους ηγέτες –προεξάρχουσας της Ανγκελας Μέρκελ –για μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων». Τα τελευταία χρόνια, δήλωσε η γερμανίδα καγκελάριος, έδειξαν «πως θα υπάρξει μια ΕΕ με διαφορετικές ταχύτητες, ότι δεν μπορούν όλες οι χώρες να προχωρήσουν στα ίδια επίπεδα ενοποίησης».
Το θέμα αναμένεται να κυριαρχήσει στη συνάντηση των 27 ηγετών –χωρίς τη βρετανίδα πρωθυπουργό Τερίζα Μέι –στις 25 Μαρτίου στην ιταλική πρωτεύουσα, με αφορμή την 60ή επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης. Ο Φρανσουά Ολάντ πρότεινε, μάλιστα, από τη Μάλτα η επικείμενη Δήλωση της Ρώμης να αναφέρει την προοπτική μιας Ευρώπης «διαφόρων ταχυτήτων» ως πιθανή πορεία προς τα εμπρός, αν και τόνισε ότι η «ευρωπαϊκή ενότητα είναι απαραίτητη». «Υπάρχουν τομείς στους οποίους μπορούμε να συνεργαστούμε πιο στενά. Αυτό μας ενθαρρύνει να ενισχύσουμε την κοινή μας άμυνα» δήλωσε. Την άμυνα προέταξε ως πεδίο στενότερης συνεργασίας και η Μέρκελ.
Οι τρεις χώρες της Μπενελούξ, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο, κατέθεσαν μάλιστα έγγραφο προτάσεων για τη Δήλωση της Ρώμης, όπου αναφέρεται ξεκάθαρα η ανάγκη δημιουργίας μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων. «Διαφορετικά μονοπάτια ολοκλήρωσης και ενισχυμένης συνεργασίας θα μπορούσαν να παρέχουν αποτελεσματικές απαντήσεις στις προκλήσεις που επηρεάζουν τα κράτη – μέλη με διαφορετικούς τρόπους» ανέφερε το έγγραφο.
Πυρά κατά του Τραμπ. Παράλληλα, οι ευρωπαίοι ηγέτες φρόντισαν, προσερχόμενοι στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, να προχωρήσουν ο ένας μετά τον άλλο σε δηλώσεις κατά της στάσης του Ντόναλντ Τραμπ και της αντιευρωπαϊκής του ρητορικής. Ο γάλλος πρόεδρος εμφανίστηκε ιδιαίτερα δυσαρεστημένος: «Δεν μπορεί να γίνει δεκτή πίεση, μέσα από συγκεκριμένες δηλώσεις του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, για το τι θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να είναι η Ευρώπη».
Αποκαλυπτικές του κλίματος που κυριάρχησε στις συζητήσεις των ευρωπαίων ηγετών, αλλά και των σχέσεων μεταξύ ΕΕ και του νέου αμερικανού προέδρου ήταν οι δηλώσεις της γερμανίδας καγκελαρίου. Με εμφανή την ικανοποίησή της για τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των 28 της Ευρώπης όσον αφορά τον έλεγχο των προσφυγικών ροών από την Αφρική, τόνισε ότι η εκλογή Τραμπ καθιστά ακόμη πιο κρίσιμη για την Ευρώπη την ενίσχυση της άμυνας. «Από την πλευρά μας εργαζόμαστε με βάση τις κοινές μας αξίες» είπε η Μέρκελ, δηλώνοντας, πάντως, ταυτόχρονα την πρόθεση των Ευρωπαίων να διατηρήσουν τις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ.
«Κατά τη διάρκεια του γεύματος η συζήτηση επικεντρώθηκε στο πού βρισκόμαστε ως ΕΕ. Ηταν πολλοί από τους παρευρισκομένους στο τραπέζι, οι οποίοι δήλωσαν επανειλημμένα ότι η Ευρώπη θα πρέπει να οικοδομήσει κοινή θέση και να ενεργήσει σε συμφωνία ο ένας με τον άλλο» είπε ακόμη η γερμανίδα καγκελάριος. «Εχουμε τη μοίρα μας στα χέρια μας» τόνισε, υπογραμμίζοντας εκ νέου τη θέση της Γερμανίας έναντι της σκληρής ρητορικής του αμερικανού προέδρου.
Αρκετοί ήταν οι ευρωπαίοι ηγέτες που επιδίωξαν μία συνάντηση με την γερμανίδα καγκελάριο. Πρωτίστως η Τερίζα Μέι, η οποία μπορεί να μη βρέθηκε στο περιθώριο της συνάντησης των 28 ηγετών, όπως είχε γίνει στην αντίστοιχη Σύνοδο της Μπρατισλάβας μετά το Brexit, αλλά δεν κατάφερε να δει τις επιδιώξεις της να υλοποιούνται. Κάτι που συνέβη και με την προγραμματισμένη της συνάντηση με τη Μέρκελ. Αντί επίσημης συνάντησης οι δύο κυρίες συνομίλησαν για μόλις μερικά λεπτά πριν από το γεύμα την ώρα της περιήγησης των 28 στα αξιοθέατα της Βαλέτας.
Ομως στο ραντεβού της με τον Αλέξη Τσίπρα η γερμανίδα καγκελάριος ήταν συνεπής. Πραγματοποιήθηκε, άλλωστε, νωρίς την Παρασκευή στο περιθώριο της Συνόδου. Αποτελεί, μάλιστα, μία εκ των βασικών προτεραιοτήτων της Ανγκελα Μέρκελ η διατήρηση της Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας, η οποία συνέβαλε στη δραματική μείωση των προσφυγικών ροών στο Αιγαίο, κάτι που δεν θα ήθελε να δει να ανατρέπεται, ενόψει μάλιστα των γερμανικών εκλογών τον Σεπτέμβριο. Οι ανησυχίες της Αθήνας για «την αυξημένη προκλητικότητα και στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο», όπως επεσήμανε ο έλληνας πρωθυπουργός τόσο στη σύνοδο όσο και στις κατ’ ιδίαν συναντήσεις του, παραμένουν.
Στη Μάλτα, πάντως, οι ευρωπαίοι ηγέτες είχαν στραμμένο το βλέμμα στις σχέσεις της ΕΕ με την άλλη όχθη του Ατλαντικού, αλλά και νοτίως της Μεσογείου, για να τερματίσουν τις προσφυγικές ροές. Παρά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε ομόφωνα, «υπάρχει ακόμη δουλειά» στο πεδίο αυτό, είπε η Μέρκελ, τονίζοντας την ανάγκη να προχωρήσει η ΕΕ σε νέες πρωτοβουλίες με στόχο τη δημιουργία ασφαλών περιοχών παραμονής των μεταναστών σε γειτονικές της Λιβύης χώρες της Βόρειας Αφρικής.
Κατανοούν τη θέση μας. Ο Αλέξης Τσίπρας, πάντως, απαντώντας σε ερώτηση των «ΝΕΩΝ» δήλωσε ότι «η συντριπτική πλειοψηφία των εταίρων μας δείχνει απόλυτη κατανόηση στη θέση, τις συστάσεις και τα δίκαια αιτήματα της Ελλάδας σε όλα τα θέματα, τόσο στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και τις ελληνοτουρκικές θέσεις όσο και στα θέματα που αφορούν την οικονομία και την πορεία της χώρας». Δεν επεκτάθηκε, όμως, περαιτέρω, ιδίως επί της κρίσιμης διαπραγμάτευσης, θέμα που συζήτησε με την Ανγκελα Μέρκελ και τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, επιδιώκοντας να καταστεί εφικτή η ολοκλήρωση της αξιολόγησης στο χρονοδιάγραμμα που θέτει το Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου.
