Στη νέα βιβλιοθήκη των φιλοτέχνων

Το κρύο διαπεραστικό. Οι φοιτητές προσπερνούν βιαστικοί για να χωθούν σε κάποιο από τα κτίρια που βρίσκονται τριγύρω. Τίποτα στην ερειπωμένη πρόσοψη επί της οδού Πειραιώς δεν μαρτυρά ότι εκεί κάπου μπροστά από το φουγάρο, τοπόσημο που δηλώνει ότι έχουμε φτάσει στον αριθμό 256, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών λειτουργεί η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη τέχνης στην Ελλάδα. Ούτε μια πινακίδα ούτε κάποια ένδειξη που να βοηθά τον αδαή επισκέπτη να φτάσει στο νέο απόκτημα – κόσμημα του παλαιότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της χώρας, μέχρι που ακούω δίπλα μου δυο νεαρούς: «πάμε να καθήσουμε λίγο στη βιβλιοθήκη που είναι ζεστά διότι μετά έχουμε εργαστήριο και θα παγώσουμε πάλι».

Τους ακολουθώ στο από μπετόν και πωρόλιθο κτίριο που στέκει μπροστά από τον εκθεσιακό χώρο της ΑΣΚΤ «Νίκος Κεσσανλής». Με το που ανοίγουν οι μεγάλες γυάλινες πόρτες κατακλύζει τα ρουθούνια η μυρωδιά του καινούργιου. Σε πρώτο πλάνο ένας μεγάλος άνετος ανοιχτόχρωμος καναπές και στο πλάι του απλωμένα σε ράφια δεκάδες περιοδικά τέχνης που μόλις έχουν κυκλοφορήσει (μια μόνο γεύση από τους 65 ενεργούς τίτλους περιοδικών από τους 410 που διαθέτει συνολικά η βιβλιοθήκη) και μπροστά τους μια μεταλλική λεπτή καρέκλα που έχει ως αντίβαρο – υποπόδιο ένα κιονόκρανο. Μια γωνιά που ακόμη κι αν δεν ενδιαφέρεσαι να διαβάσεις σε προκαλεί να την επισκεφθείς και «να αράξεις», όπως λέει η κοριτσοπαρέα που έχει ήδη καταλάβει τις αναπαυτικές μαξιλάρες και έχει συνδεθεί με το δωρεάν Wi Fi δίκτυο.

Τριγύρω μεταλλικοί σταυροί που φτάνουν τα τέσσερα μέτρα –αυτό είναι το σχήμα των περισσότερων βιβλιοθηκών που είναι διάσπαρτες στον χώρο –έχουν υποδεχθεί τον μεγαλύτερο όγκο των 64.000 βιβλίων και τους 5.000 τόμους οπτικοακουστικού υλικού, τα οποία συγκρατούνται στη θέση τους με μαρμάρινους βιβλιοστάτες ενώ ορισμένα ράφια τους ακόμη περιμένουν τα μελλοντικά αποκτήματα και παραμένουν άδεια. Και κάπου εκεί, στα δεξιά της εισόδου, μια πλατφόρμα προσθέτει μια πινελιά που δεν θα περίμενε να δει κάποιος όχι απλώς στο εσωτερικό μιας βιβλιοθήκης, αλλά ούτε εύκολα στον γεμάτο βιομηχανικά κτίρια, τσιμέντο και καυσαέριο οδικό άξονα της Πειραιώς: ένα δέντρο και συγκεκριμένα έναν φίκο που περιμένει τον επισκέπτη να καθήσει κάτω από τα πράσινα φύλλα του.

«Είναι μια βιβλιοθήκη συμβάντων», λέει στο «Νσυν» ο πρύτανης της ΑΣΚΤ Πάνος Χαραλάμπους. «Μας ενδιαφέρει να λειτουργήσει ως κέντρο συζητήσεων, ως τόπος συνεύρεσης, να αναδειχθεί σε κάτι περισσότερο από αναγνωστήριο», συνεχίζει για το κτίριο των 4.700 τ.μ. που σχεδίασαν οι αρχιτέκτονες Δημήτρης και Σουζάννα Αντωνακάκη. Αν και έτοιμο από το 2012 (οι εργασίες είχαν ξεκινήσει το 2003) δεν είχε αξιοποιηθεί και ελλόχευε τόσο «ο κίνδυνος να δοθεί για άλλη χρήση, όπως και να χαθεί η χρηματοδότηση μετεγκατάστασης της βιβλιοθήκης από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, καθώς οι ανάδοχοι αντιμετώπιζαν προβλήματα με τα capital controls και τις εισαγωγές επίπλων».

ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ. Τη μάχη με τον χρόνο τελικά έδωσε και την κέρδισε ο αρχιτέκτονας Διονύσης Σοτοβίκης που προτίμησε να σχεδιάσει και να κατασκευάσει όσα χρειάζονταν για τον εξοπλισμό της βιβλιοθήκης στην Ελλάδα. Και φαίνεται πως κέρδισε το στοίχημα παρά το ότι η μελέτη της συγκεκριμένης βιβλιοθήκης είναι η πρώτη με την οποία καταπιάνεται. Βασικοί του σύμμαχοι για να τα καταφέρει να δημιουργήσει «ό,τι πιο ωραίο έχει γίνει στη σχολή», όπως του λένε οι φοιτητές, είναι η αγάπη του για τα βιβλία και το ότι δεν άγγιξε το κέλυφος «τόσο για λόγους οικονομίας, όσο και από σεβασμό στο έργο των αρχιτεκτόνων», όπως εξηγεί ο ίδιος.

«Θελήσαμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο με ψυχή ο οποίος να συνομιλεί με τον κόσμο και να προκαλεί τους αναγνώστες να ερευνήσουν. Το γεγονός δε ότι πρόκειται για τη βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ, και άρα έχει περισσότερο καλλιτεχνικό χαρακτήρα, μας έδωσε μια μεγαλύτερη ελευθερία», συνεχίζει ο αρχιτέκτονας που χρησιμοποίησε κυρίως σίδερο, ξύλο και ανεπεξέργαστο μάρμαρο ως πρώτες ύλες. Μοναδικό σημείο που διαφοροποιούνται τα υλικά είναι στον δεύτερο όροφο του κτιρίου, εκεί όπου βρίσκει σιγά σιγά μόνιμη νέα στέγη η προσωπική βιβλιοθήκη του ιστορικού τέχνης Χρήστου Ιωακειμίδη, την οποία δώρισε στην ΑΣΚΤ μαζί με τα έπιπλά της και η μετεγκατάστασή είναι εν εξελίξει με χορηγία του Δημήτρη Δασκαλόπουλου.

Κι αν μέσα στο κέλυφος του ζεύγους Αντωνακάκη κατάφερε να απλωθεί όχι μόνο ο θησαυρός των βιβλίων που μέχρι πριν λίγους μήνες ήταν στριμωγμένοι σε 630 τ.μ., αλλά ακόμη και ένα αμφιθέατρο 80 θέσεων κρυμμένο πίσω από ψηλές σιδερένιες πόρτες που φτάνουν τα πέντε μέτρα, μια ματιά στα ράφια μπορεί να αποκαλύψει θησαυρούς, όπως μας εξηγεί ο Δημήτρης Βανέλλης που εργάζεται από τη δεκαετία του 1990 στη βιβλιοθήκη και ξεκλειδώνει την πόρτα που οδηγεί προς τον χώρο με τα σπάνια βιβλία. Εκεί, στα ειδικά βιβλιοστάσια και στα συρτάρια, μπορεί κανείς να ανακαλύψει την ιστορία της ΑΣΚΤ ξεφυλλίζοντας τα παλιά μαθητολόγια με τις φωτογραφίες φοιτητών. Να δει τα χαρακτικά δημοφιλών έργων τέχνης του 19ου αι., αναπαραγωγές του Μουσείου του Λούβρου. Να περιεργαστεί τους τόμους με αποτυπώσεις ιερογλυφικών από την Αίγυπτο σε εκδόσεις του 19ου αι. και να αγγίξει το παλαιότερο βιβλίο που βρίσκεται στα ράφια «Η τέχνη της ζωγραφικής» (στα γαλλικά) του 1684.