Μπορεί η απάντηση στην ερώτηση «ποιος είναι ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας» να μοιάζει εύκολη. Πόσοι γνωρίζουν όμως ποια είναι η πρώτη θαλασσογραφία της νεοελληνικής τέχνης και ενδεχομένως η παλαιότερη άποψη του λιμανιού του Πειραιά; Και πόσοι έχουν στα χείλη τους το όνομα του σημαντικότερου πλοιογράφου;
Οι απαντήσεις απαιτούν μια βουτιά στα βαθιά νερά της νεοελληνικής τέχνης. Βουτιά σε μια θάλασσα που μετρά 74 κύματα, όσα και οι πίνακες που έβγαλε από τις αθέατες κατά το μεγαλύτερο μέρος τους συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη –λόγω των εργασιών επέκτασης. Τους πίνακες αυτούς παρουσιάζει στην έκθεση «Παρά θίν’ αλός, θαλασσινά θέματα στη νεοελληνική ζωγραφική από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη», που φιλοξενείται στο Ιδρυμα Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη υπό την επιμέλεια της Λαμπρινής Καρακούρτη – Ορφανοπούλου.
Κι αν ο «πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας» Κωνσταντίνος Βολανάκης, που μεγάλωσε ανάμεσα σε δυο πολύβουα λιμάνια –εκείνο του τουρκοκρατούμενου Ηρακλείου και το πιο δραστήριο κι ελεύθερο της εποχής εκείνης, της Σύρου -, ήταν λογικό να χωρέσει στους καμβάδες του τον έρωτά του για τη θάλασσα, δεν ήταν όμως ο δημιουργός της πρώτης ίσως θαλασσογραφίας της νεοελληνικής τέχνης. Ο τίτλος αυτός ανήκει στον Γρηγόριο Σούτζο, ο οποίος απεικόνισε το επίνειο της Αθήνας με ελάχιστα σπίτια και τους χαρακτηριστικούς για την εποχή ανεμόμυλους. Οσο για τον πιο διάσημο πλοιογράφο (μετά τον δάσκαλό του Βολανάκη) σύμφωνα με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα (η οποία υπογράφει ένα από τα κείμενα του συνοδευτικού καταλόγου της έκθεσης) είναι ο Βασίλειος Χατζής. Ενας ζωγράφος που «γοητεύεται από την τρικυμισμένη θάλασσα και την απεικονίζει συχνά με δραματική ένταση και αληθοφάνεια και με τον οποίο κλείνει η παράδοση της ελληνικής πλοιογραφίας στην ελληνική ζωγραφική».
Το ταξίδι στα νερά της ελληνικής θαλασσογραφίας μπορεί να ξεκινά από τον 19ο αι., όμως ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να «δέσει» σε πολλά διαφορετικά λιμάνια: από τον Κωνσταντίνο Παρθένη με τα αρμονικά του χρώματα και τις επιρροές από τη βυζαντινή τέχνη και τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο και τον Κωνσταντίνο Μαλέα με τις επιρροές από τους γάλλους συμβολιστές έως τον Νίκο Λύτρα που έχει υιοθετήσει τους βασικούς κώδικες της μοντέρνας τέχνης και τον Νίκο Χατζηκυριάκο – Γκίκα με τις επιρροές από τον κυβισμό και την ιδιαίτερη εξπρεσιονιστική γραφή. Για να συνεχιστεί ο περίπλους με πολλές ακόμη σπουδαίες υπογραφές όπως μεταξύ άλλων των Γιάννη Γαΐτη και Παναγιώτη Τέτση, Δημοσθένη Κοκκινίδη και Κώστα Τσόκλη, Χρήστου Μποκόρου και Μαρίας Φιλοπούλου. Και με αφορμή την εξέλιξη της θαλασσογραφίας να ακολουθήσει και το νήμα της εξέλιξης της νεοελληνικής τέχνης μέσα από ένα θέμα –τη θάλασσα –ταυτισμένο με τον ελληνικό πολιτισμό που έχει αποδειχθεί και καθοριστικό για την ιστορική του συνέχεια.
