Με την πρώτη ματιά νομίζεις ότι βλέπεις τη Μέριλιν Μονρόε τη στιγμή που προσπαθεί να συγκρατήσει το φόρεμά της πάνω από τον αεραγωγό στην κλασική σκηνή από την ταινία «Επτά χρόνια φαγούρα». Μια δεύτερη, πιο προσεκτική, όμως αποκαλύπτει ότι πρωταγωνίστρια του ασπρόμαυρου φωτογραφικού καρέ είναι η Αφροδίτη του 2ου αι. μ.Χ. από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Και η στιγμή της συνειδητοποίησης είναι που γεννά το ερώτημα: Μπορεί μια φωτογραφία τεκμηρίωσης – μια εικόνα δηλαδή που έχει δημιουργηθεί με σκοπό την καταγραφή για επιστημονικούς λόγους – να αποτελέσει έργο τέχνης; Την απάντηση επιχειρεί να δώσει μέσα από 50 ασπρόμαυρες κι έγχρωμες φωτογραφίες ο έμπειρος δημιουργός Σωκράτης Μαυρομμάτης, ο οποίος εδώ και τέσσερις σχεδόν δεκαετίες έχει απαθανατίσει με τον φακό του κάθε στιγμή των αναστηλωτικών έργων στα μνημεία της Ακρόπολης κι έχει καταφέρει να αποτυπώσει όλα όσα ο επισκέπτης δεν μπορεί να παρατηρήσει διά γυμνού οφθαλμού. Καρέ που εκθέτει υπό τον τίτλο «Αποσπάσματα» στο Ιδρυμα Παναγιώτη και Εφης Μιχελή. «Πιστεύω ότι μπορεί να υπάρξει εικαστική πρόθεση σε μια φωτογραφία χωρίς να ακυρώνεται ο ρόλος της ως τεκμηρίου» λέει στο «Νσυν» ο φωτογράφος που εργάζεται στα έργα του Ιερού Βράχου από το 1979 ώς σήμερα, ενώ έχει φωτογραφίσει και εκατοντάδες αρχαιότητες από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έως την Ολυμπία και από το Ακρωτήρι της Θήρας έως τις πολύχρυσες Μυκήνες.
«Για περίπου 100 χρόνια η συνύπαρξη αυτή ήταν εφικτή αν κρίνει κάποιος από τις φωτογραφίες του Μπουασονά, του Στίλμαν… Τα τελευταία 40 χρόνια όμως τόσο οι αρχαιολόγοι όσο και οι φωτογράφοι έπαψαν να είναι τόσο απαιτητικοί. Οι πρώτοι δεν ενδιαφέρονταν για το αν θα είχαν στα χέρια τους μια καλή φωτογραφία, αρκεί να είχε καταγράψει τις πληροφορίες που τους ενδιέφεραν. Οι δεύτεροι με εύκολα μέσα – μικρές συχνά μηχανές – προσπαθούσαν να ικανοποιήσουν τον παραγγελιοδότη. Και το αποτέλεσμα ήταν να διχαστεί το κοινό. Από τη μια είχαμε τις χρήσιμες αλλά αισθητικά αδιάφορες φωτογραφίες που απευθύνονταν στους ειδικούς. Κι από την άλλη εκείνες που είχαν καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, αλλά οι αρχαιολόγοι δεν πήγαιναν να δουν διότι δεν ενδιαφέρονταν να βλέπουν παραμορφωμένα μνημεία. Η απόσταση πλέον έχει γίνει τόσο μεγάλη, που προκαλεί το ενδιαφέρον. Και κάποιος πρέπει να υπενθυμίσει ότι η φωτογραφία τεκμηρίωσης μπορεί να είναι και καλή και χρήσιμη».
Πώς καταφέρατε να ξεφύγετε από την πεπατημένη;
Είχα την τύχη να συνεργαστώ με τον Χαράλαμπο Μπούρα, πρόεδρο της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, που ήταν φανατικός υποστηρικτής της τεκμηρίωσης με αισθητική επάρκεια και με ενθάρρυνε προς αυτή την κατεύθυνση. Ασκούσε σε όλους μας μια ευεργετική πίεση κι έμαθα να δημιουργώ λίγες φωτογραφίες με πολλές πληροφορίες. Αρκεί να σκεφτείτε ότι στα 25 χρόνια αναστήλωσης του Παρθενώνα οι χρήσιμες φωτογραφίες δεν ξεπερνούν τις 5.000, ενώ τα καρέ που συνολικά έχω τραβήξει είναι μετά βίας τα διπλάσια. Δεν έχει νόημα η δημιουργία ενός γιγαντιαίου αρχείου καθώς είναι δύσχρηστο.
Μπορεί όμως μια φωτογραφία που έχει δημιουργηθεί για να εξυπηρετεί τους αρχαιολόγους να αφορά το ευρύ κοινό;
Βεβαίως, διότι μέσα από αυτές τις εικόνες αποκαλύπτεται ένας μικρόκοσμος πληροφοριών που ο μέσος επισκέπτης δεν μπορεί να δει. Λεπτομέρειες που δεν είναι ορατές όσο κι αν πλησιάσει κάποιος, σημεία που δεν είναι προσβάσιμα ή που χρειάζεται ειδικός φωτισμός για να αποκαλυφθούν. Εξάλλου έχω την τύχη να φωτογραφίζω αντικείμενα εκτός προθηκών ή μνημεία χωρίς να βιάζομαι, μέχρι να πετύχω αυτό που θέλω.
Πόσο δύσκολο είναι να έχετε απέναντί σας μόνο άψυχα μοντέλα;
Αψυχα είναι στο μυαλό μας. Οταν φωτογραφίζω, βλέπω ίχνη από το καλέμι, από το πινέλο. Βλέπω χέρια, κινήσεις, τον άνθρωπο από κοντά, το βάθος της προσωπικότητας μέσω της δουλειάς του. Δεν μου λείπει η ανθρώπινη παρουσία.
INFO
Η έκθεση «Αποσπάσματα» με φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη εγκαινιάζεται αύριο στις 19.00 στο Ιδρυμα Παναγιώτη και Εφης Μιχελή (Βασ. Σοφίας 79, τηλ. 210-7218.626). Εως 31 Μαρτίου
