«Εγινα η φωνή των θυμάτων της Συρίας»

Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Σάμαρ Γιάζμπεκ, αυτοεξόριστη στο Παρίσι, έγραψε ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό για τη Συρία με τίτλο «Οι πύλες του τίποτα» (εκδ. Καστανιώτη). Το βιβλίο προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον και μάλιστα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ενεργό μέλος της αντίστασης κατά του καθεστώτος Ασαντ, από το 2010 πέρασε λαθραία τρεις φορές τα σύνορα της χώρας της. Κατέγραψε όσα είδε με τα ίδια της τα μάτια για μια υπό διάλυση χώρα, δίνοντας παράλληλα βήμα στους χειμαζόμενους πολίτες. Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι μια μαρτυρία ενός διωκόμενου ανθρώπου. Ενός πρόσφυγα.

Τι σας οδήγησε στο να γράψετε αυτό το μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ;

Ο βασικός λόγος ήταν η πρόθεσή μου να διαφυλάξω τη μνήμη. Συνειδητοποίησα ότι η εικόνα που προβάλλουν στα ΜΜΕ σχετικά με τα γεγονότα στη Συρία είναι ασαφής. Φαίνεται δηλαδή σαν να ξέσπασε ξαφνικά ένας εμφύλιος κι αυτό δεν είναι η αλήθεια. Ανακάλυψα ότι το θέμα είναι ιδιαίτερα περίπλοκο για να μπορεί να συνοψιστεί σε μια δημοσιογραφική μαρτυρία κι έτσι θέλησα να ζήσω μια εμπειρία πραγματική μαζί με τους ανθρώπους του κινήματος της συριακής αντίστασης εναντίον του Ασαντ, προτού η τελευταία μετατραπεί σε έναν διεθνή πόλεμο στα εδάφη μας. Ηθελα να γίνω μάρτυρας των όσων συνέβησαν στη χώρα μου, να γίνει αυτό το βιβλίο η φωνή των θυμάτων της Συρίας, η φωνή της αντίστασής τους, που ξεκίνησε με ειρηνικές διαδηλώσεις το 2011 και που κατεστάλη με βία και αγριότητα.

Πώς βιώνετε την εξορία στο Παρίσι; Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη γνωρίζει τι συμβαίνει πραγματικά στη χώρα σας;

Αντιμετωπίζω την εξορία γράφοντας, διαβάζοντας και φροντίζοντας να παραμένω συνεχώς σε επικοινωνία με το εσωτερικό της χώρας μου. Στη διάρκεια της παραμονής μου στη Συρία, διασχίζοντας τις περιοχές της γραμμής του μετώπου, ίδρυσα εκεί μια οργάνωση της κοινωνίας πολιτών για την ενίσχυση των γυναικών. Συνεχίζω να δουλεύω για την εδραίωση αυτής της οργάνωσης, τα κέντρα της οποίας βρίσκονται στον βορρά και στον νότο της Συρίας, όπως και σε περιοχές προσφύγων στον Λίβανο και στην Τουρκία. Παραμένω συνδεδεμένη με το συριακό ζήτημα και δεν λησμονώ το δικαίωμα του λαού της Συρίας να ζήσει με ελευθερία, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη. Μαθαίνω επίσης τη γαλλική γλώσσα και προσπαθώ να επωφεληθώ από την παραμονή μου εδώ, ώστε να αποκτήσω όσο περισσότερες γνώσεις μπορώ σχετικά με τον πολιτισμό και την τέχνη. Σκέφτομαι ότι η αντίσταση στην εξορία πραγματώνεται μέσω της γραφής και της αντίδρασης ενάντια σε όλη αυτή την κτηνωδία που μετέτρεψε τον λαό της Συρίας σε πρόσφυγες, σε αστέγους, σε δολοφονημένους.

Νομίζω ότι η κοινή γνώμη της Ευρώπης δεν γνωρίζει την αλήθεια. Η κατάσταση της Συρίας είναι περίπλοκη. Το πώς υποστηρίχθηκε το καθεστώς του δικτάτορα Ασαντ από το Ιράν και τη Ρωσία ώστε να οδηγηθεί η χώρα στη διχοτόμηση, το πώς εμφανίστηκαν οι τζιχαντιστικές οργανώσεις, για όλα αυτά υπάρχει μια συγκεχυμένη και εσφαλμένη εικόνα σχετικά με το ποια είναι η αληθινή κατάσταση της συριακής κοινωνίας και το ποιος ήταν ο χαρακτήρας της ειρηνικής επανάστασης που ξεκίνησε εκεί. Στην πραγματικότητα, το μέγεθος της βίας και της αγριότητας που ασκήθηκε από το καθεστώς του Ασαντ ξεπερνά κάθε φαντασία. Κι από την άλλη, η ανάδυση του άγριου θρησκευτικού εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας είναι κάτι που πολύ δύσκολα μπορούν να κατανοήσουν οι Ευρωπαίοι. Τα ΜΜΕ στη Δύση αλλά και σε όλο τον κόσμο φέρουν ευθύνη γι’ αυτό, όπως και η διεθνής κοινότητα που παραμένει θεατής μπροστά στα εγκλήματα του Ασαντ –κι αυτή φέρει επίσης ευθύνη. Η Συρία τώρα είναι κατεχόμενη από στρατιωτικές βάσεις της Ρωσίας και της Αμερικής, εκεί βρίσκεται επίσης στρατός από το Ιράν και την Τουρκία, οφείλουμε λοιπόν να φροντίζουμε ασταμάτητα για την προβολή μιας ορθής και καθαρής εικόνας.

Τι άλλαξε, κατά τη γνώμη σας, από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2011 έως σήμερα;

Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Η ειρηνική επανάσταση μετατράπηκε σε ένοπλη και κατέληξε σε εθνική διαμάχη. Χιλιάδες τζιχαντιστές συνέρρευσαν μέσω των ανοιχτών συνόρων από την Τουρκία και το Ιράκ, επικράτησαν, πολέμησαν τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό και κατέλαβαν τις περιοχές από όπου αποσύρθηκε ο Ασαντ. Η διαμάχη μας με τον Ασαντ έγινε εθνική διαμάχη, οι Σύροι ήθελαν ένα δημοκρατικό, κοσμικό κράτος, όμως καταλήξαμε στο να σφετεριστούν οι ισλαμιστές την επανάσταση. Μα αυτό δεν συνέβη τυχαία, συνέβη στη διάρκεια έξι ετών, κατά τα οποία διαπράχθηκαν σφαγές εις βάρος των πολιτών και μάλιστα χωρίς την υποστήριξη του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, που ήταν επικεφαλής του εθνικού δημοκρατικού αγώνα εναντίον του Ασαντ. Ολα άλλαξαν. Η επανάσταση μετατράπηκε σε εμφύλιο πόλεμο και ο πόλεμος σε διεθνή διαμάχη που κατακερμάτισε τα συριακά εδάφη.

Πού οφείλεται η άνοδος του Ισλαμικού

Κράτους;

Οι παράγοντες είναι πολλοί. Εγχώριοι, ως αποτέλεσμα του πολέμου στη Συρία, αλλά και παγκόσμιοι. Το Νταές (σ.σ.: το Ισλαμικό Κράτος) εμφανίστηκε πριν από μερικά χρόνια στο Ιράκ, μετά την εισβολή του αμερικανικού στρατού. Δεν εγκαταστάθηκε τώρα στη Συρία, μα στη διάρκεια του συριακού πολέμου μετατράπηκε σε μια τρομακτική, άγρια δύναμη. Το Νταές αναδύθηκε ξαφνικά στη Συρία ως δύναμη που είχε στην κατοχή της τεράστιες ποσότητες όπλων και χρημάτων. Η βία που ασκείται καθημερινά από τον Ασαντ στη Συρία, η άνοδος του σεκταρισμού και η παρέμβαση της Χεζμπολάχ είναι κάποιοι από τους παράγοντες που ενίσχυσαν τη δύναμη του Νταές, επιπροσθέτως με ζητήματα που πιστεύω ότι εξακολουθούν να παραμένουν ασαφή, όπως η οικονομική δύναμη του Νταές προτού αποκτήσει τον έλεγχο κάποιων πετρελαιοπηγών της Συρίας. Το πετρέλαιο μετατράπηκε σε βασική πηγή εισοδήματός του, επιπλέον το Νταές έγινε ισοδύναμο της αντίστασης εναντίον του νέου μετακαπιταλιστικού συστήματος κι αυτό φάνηκε από τον θρησκευτικά ακραίο προσανατολισμό του, ως μια πράξη αντίστασης εναντίον ενός συστήματος μετανεοφιλελευθερισμού. Οι περισσότεροι από τους νέους που εντάχθηκαν στο Νταές είναι άτομα που έχουν στερηθεί εργασίας και μόρφωσης. Η κατάσταση διαφέρει για τα μέλη του από τον δυτικό κόσμο ή από άλλες εθνικότητες. Στο μεταξύ, ο χρόνος που περνά είναι εις βάρος όλων, γιατί η διχοτόμηση της Συρίας και οι δημογραφικές αλλαγές που συμβαίνουν στη χώρα πρόκειται να αυξήσουν και να οξύνουν κι άλλο τον θρησκευτικό εξτρεμισμό. Η εξάλειψη του Νταές δεν απαιτεί μόνο έναν πόλεμο, αλλά μια πολιτική μετάβαση και μια προετοιμασία για συνθήκες ειρήνης που θα εξασφαλίσουν τη δίκη των εγκληματιών πολέμου και το αίσθημα της δικαιοσύνης στους ανθρώπους έτσι ώστε να μην παρασύρονται τόσοι νέοι από τον θρησκευτικό εξτρεμισμό. Αυτό βέβαια μοιάζει ακόμα μια πολύ μακρινή υπόθεση.

Στο βιβλίο παρακολουθούμε την κατάρρευση κάθε ηθικού φραγμού των καθημερινών ανθρώπων. Από πού προέρχεται αυτό το μίσος;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χαφές αλ Ασαντ κυβέρνησε τη Συρία για τριάντα χρόνια μέσω των μυστικών υπηρεσιών, της καταστολής και της διαφθοράς, αλλά και βουλώνοντας στόματα. Οι Σύροι ζούσαν μέσα στην αγωνία και την ανασφάλεια και στη διάρκεια αυτών των ετών καλλιεργήθηκε μια κατάσταση φόβου από τις στρατιωτικές μυστικές υπηρεσίες, ενώ το αίσθημα της αλληλοϋποστήριξης και της εθνικής συνείδησης εξασθένησε. Οταν ο Μπασάρ αλ Ασαντ πήρε την εξουσία με τρόπο αντιδημοκρατικό, ως κληρονόμος δηλαδή, άσκησε μια οικονομική πολιτική που οδήγησε στην αύξηση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης των επαρχιών, στην εξαθλίωσή τους, στην αύξηση της ανεργίας και την επιδείνωση του μορφωτικού επιπέδου. Οταν ξεκίνησε το λαϊκό κίνημα, υπήρξαν βίαιες και άγριες αντιδράσεις, φρικτές δολοφονίες, βασανισμοί και συλλήψεις, έπειτα η υπόθεση μετατράπηκε σε μια πασιφανή επιχείρηση εξόντωσης. Ο πόλεμος και οι σφαγές συνεχίστηκαν έτσι για χρόνια, αυτό συνέβαλε στην καλλιέργεια του μίσους και της σεκταριστικής έχθρας. Η αδικία γεννά και τον θρησκευτικό εξτρεμισμό αντί της καλλιέργειας μιας εθνικής συνείδησης.