documenta 14: Ιστορίες σε κουτιά, μουσικά όργανα από έπιπλα

Μύθος ή αλήθεια ότι η documenta βγαίνει για πρώτη φορά εκτός Κάσελ; Τι να περιμένουμε ότι θα δούμε στην Αθήνα και πού; Και για να έχει σαφή άποψη ο επισκέπτης για το τι είναι τελικά αυτή η έκθεση που έχει προκαλέσει τόσες συζητήσεις πριν καν ξεκινήσει, πρέπει να ταξιδέψει μέχρι το Κάσελ ή αρκεί να κάνει μια βόλτα στην Αθήνα; Με εμπειρία από την προηγούμενη διοργάνωση ο διευθυντής του τμήματος εκθέσεων της documenta 14 Κριστόφ Πλατς, που εδώ και τρία χρόνια μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στο Κάσελ και στην Αθήνα καθώς ήταν ένα από τα πέντε πρώτα στελέχη της φετινής διοργάνωσης, ανοίγει τα χαρτιά του στο «Νσυν» και απαντά.

«Το ενδιαφέρον με την documenta είναι ότι ενώ πλέον έχει συμπληρώσει 60 χρόνια ζωή, εφευρίσκει τον εαυτό της κάθε φορά από την αρχή. Οταν ήρθαμε στην Αθήνα το 2014 δεν ήταν σαφές για πολύ καιρό τι θέλαμε να κάνουμε ηθελημένα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής, ο Ανταμ Σίμτσικ, το άφηνε ανοιχτό. Οι αποφάσεις παίρνονται καθημερινά ακόμη και τώρα. Τόσο η έκθεση όσο και η προετοιμασία θα λειτουργήσουν σε πραγματικό χρόνο» εξηγεί ο γερμανός ιστορικός τέχνης και επιμελητής που ενέχει ρόλο συντονιστή στη φετινή διοργάνωση.

Που σημαίνει ότι ακόμη και τώρα δεν είναι σαφές το τι θα δούμε στην Αθήνα και πού;

Υπήρχαν βασικοί χώροι μουσειακού τύπου όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το Μπενάκη στην Πειραιώς, που έπρεπε να εξασφαλιστούν διότι θα φέρουμε πολύ σημαντικά έργα ιστορικής αξίας από τη Γουατεμάλα, την Ινδία και τις ΗΠΑ. Εχουμε όμως και πολλές νέες παραγωγές, που δίνουν την ευκαιρία στους καλλιτέχνες να περιηγηθούν στην πόλη και να βρουν κάτι που θα τους τραβήξει την προσοχή ώστε να θελήσουν να ασχοληθούν με αυτό. Ερχονται εδώ, μένουν για λίγο, βρίσκουν συνεργάτες, συνομιλούν, ακούν αφηγήσεις και δουλεύουν. Γι’ αυτό και θα φιλοξενηθούν έργα σε στούντιο καλλιτεχνών, ακόμη και σε ένα διαμέρισμα. Είναι σημαντικό, δε, ότι έχουμε ένα δίκτυο από ιδρύματα. Το Ισλαμικό Μουσείο, για παράδειγμα, συνδέεται με το Μπενάκη, αλλά είναι τελείως διαφορετικό από το κτίριο της Πειραιώς. Θα κάνουμε κι εκεί μια παρέμβαση, όπου ο επισκέπτης θα βλέπει τη μόνιμη συλλογή και μόνο ένα έργο σχετικό με την documenta. Και βεβαίως έχουμε και μη συμβατικές παρεμβάσεις όπως στο Λύκειο του Αριστοτέλη, χώρο που τολμήσαμε να ζητήσουμε και πήραμε άδεια από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Γενικά έχουμε έναν πυρήνα και πολλούς δορυφόρους.

Και ως προς τα έργα;

Εχουμε καλλιτέχνη που κάνει έργο συλλέγοντας μικρά σκουπίδια και παράγει κουτιά έργα τέχνης. Είναι πολύ ποιητικό. Συνεργάζεται με μια ομάδα Ελλήνων που βγαίνει στις γειτονιές της Αθήνας και επί της ουσίας μαζεύει ιστορίες, οι οποίες συντίθεται και μπαίνουν στα κουτιά ώστε να είναι προσιτές στο κοινό. Εχουμε καλλιτέχνες που δουλεύουν με έλληνες τεχνίτες για την κατασκευή μουσικών οργάνων που φτιάχνονται από παλιά έπιπλα. Το έργο ενός άλλου βασίζεται στην αποστολή χειρόγραφων επιστολών. Εχουμε την παγκόσμια πρεμιέρα του βίντεο ενός αφρικανού δημιουργού που διδάσκει στη Νέα Υόρκη και αφορά την αφρικανική όπερα. Ενώ είχε το υλικό έτοιμο, επέλεξε να το μοντάρει στην Ελλάδα με ντόπιο μοντέρ.

Για ποιον λόγο η documenta υποστηρίζει ότι βγαίνει για πρώτη φορά εκτός έδρας όταν στην προηγούμενη διοργάνωση υπήρχε έκθεση στην Καμπούλ;

Υπάρχουν επιμελητές που υποστηρίζουν ότι έκαναν ό,τι κάνει ο Ανταμ πριν από εκείνον. Πράγματι διοργανώθηκε έκθεση στην Καμπούλ, μόνο σε έναν χώρο, αλλά δεν μπορούσε να την επισκεφθεί κάποιος που δεν ζει εκεί διότι δεν υπήρχε καν η δυνατότητα βίζας. Ηταν διαφορετικό και τοπικό. Επίσης είχε γίνει κι ένα εργαστήριο στον Καναδά μαζί με μια έκθεση. Δεν φτιάξαμε γραφείο, δεν προσλάβαμε προσωπικό. Αυτό που συμβαίνει στην Αθήνα είναι κάτι εντελώς νέο.

Είναι λίγο όπως όταν κλείνεις το ένα μάτι και πάλι τα βλέπεις όλα. Αν τα έχεις όμως και τα δύο ανοιχτά ακόμη καλύτερα. Η έκθεση έχει αναπτυχθεί έτσι ώστε να υπάρχει διάλογος ανάμεσα στις δύο πόλεις. Κάποιοι καλλιτέχνες έκαναν έργα μόνο για το Κάσελ, κάποιοι μόνο για την Αθήνα, κάποιοι και για τις δύο πόλεις. Δεν μπορείς να τα αντιγράψεις ή να τα χωρίσεις στα δύο. Είναι σημαντικό πάντως ότι σπάσαμε τη συνήθεια των επισκεπτών, που αφοσιωμένοι επιδίδονταν σε έναν μαραθώνιο με τον χάρτη στο χέρι και προσπαθούσαν να μη χάσουν κάτι.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας;

Πάντα η documenta προσπαθεί να κρατήσει απόσταση από την προσέλευση επισκεπτών. Δεν έχει την πίεση των μουσείων. Παρ’ όλα αυτά, στην προηγούμενη διοργάνωση η προσέλευση είχε φτάσει τα 960.000 άτομα και τώρα η πόλη των 200.000 κατοίκων θέλει να υπερβεί το ένα εκατ. επισκέπτες. Προσωπικά για μένα επιτυχία είναι όταν οι καλλιτέχνες που έχουν κληθεί είναι ευχαριστημένοι με το έργο τους. Εκείνο που μας ενδιαφέρει ουσιαστικά, όμως, είναι να κινήσουμε το ενδιαφέρον του κόσμου.