Στη Σύνοδο Κορυφής στις 9 Μαρτίου οι ηγέτες της ΕΕ ετοιμάζονται να ανακοινώσουν ποιον επιλέγουν για πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Μέχρι προσφάτως, η επανεκλογή του Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ έμοιαζε βέβαιη: ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας Βέρνερ Φάιμαν και ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Σίγκμαρ Γκάμπριελ βολιδοσκόπησαν τη θέση, αλλά οι πρώτες μετρήσεις δεν ήταν ευνοϊκές.
Τότε, στις 27 Φεβρουαρίου, οι «Financial Times» μετέφεραν ότι η πολωνική κυβέρνηση εξέταζε την πιθανότητα ενός εναλλακτικού υποψηφίου, του Γιάζεκ Σαργιούζ-Βόλσκι, ενός ευρωβουλευτή από την Πολιτική Πλατφόρμα, το κόμμα που ίδρυσε ο Τουσκ. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Σαργιούζ-Βόλσκι είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP), το οποίο υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος μέχρι τον Νοέμβριο του 2016.
Σχεδόν μία εβδομάδα μετά, στις 4 Μαρτίου, η ηγεσία του πλειοψηφικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) έδωσε εντολή στην κυβέρνηση του Μπεάτα Σίντλο να μη στηρίξει την υποψηφιότητα Τουσκ. Την ίδια μέρα, το υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε διπλωματική διακοίνωση προτείνοντας τον Σαργιούζ-Βόλσκι. Ο ίδιος επιβεβαίωσε την υποψηφιότητά του στο twitter και αυτόματα διαγράφηκε από την Πολιτική Πλατφόρμα, ενώ ο πρόεδρος του Λαϊκού Κόμματος Τζόζεφ Νταλ επιβεβαίωσε την πλήρη στήριξη του κόμματος στον Τουσκ.
Μέχρι τώρα το PiS δεν έχει καταφέρει να διατυπώσει μια ξεκαθαρή θέση για την υποψηφιότητα Τουσκ. Το μόνο που έχουμε είναι μια δημόσια δήλωση του προέδρου του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι ότι «ο Ντόναλντ Τουσκ καταπατά τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Χωρίς καμία εξήγηση, ο Κατσίνσκι κατηγόρησε τον Τουσκ πως παραβίασε «την αρχή της ουδετερότητας υποστηρίζοντας ανοιχτά την αντιπολίτευση, η οποία προσπαθεί να ανατρέψει την κυβέρνηση με εξωκοινοβουλευτικά μέσα».
Στην πραγματικότητα, ο Κατσίνσκι πιστεύει ότι ο Τουσκ συνωμότησε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν και εκείνος βομβάρδισε το πολωνικό προεδρικό αεροπλάνο τον Απρίλιο του 2010 –μέσα επέβαινε μια ομάδα επιφανών αντιπροσώπων στο Σμόλενσκ που θα συμμετείχε σε τελετή μνήμης για την σφαγή στο Κατίν (την εκτέλεση 20.000 πολωνών αξιωματικών, αστυνομικών και διανοουμένων το 1940 κάτω από διαταγές του Στάλιν). Εκεί που ο Κατσίνσκι βλέπει «πραξικόπημα», ωστόσο, ο υπόλοιπος κόσμος μαζί με διάφορα πολωνικά και διεθνή ιδρύματα βλέπουν ένα τραγικό δυστύχημα που κόστισε τη ζωή του δίδυμου αδερφού τού Κατσίνσκι, τότε προέδρου Λεχ Κατσίνσκι, και άλλων 95 κυβερνητικών αξιωματούχων. Ο Τουσκ, ο οποίος κέρδισε το PiS σε οκτώ διαδοχικές εκλογές κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ήταν πρωθυπουργός τότε.
Πριν από την πρόσφατη κίνηση της πολωνικής κυβέρνησης, ολόκληρη η Ομάδα του Βίσεγκραντ (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία) επισήμως υποστήριζε τον Τουσκ, με τους ηγέτες της να αντιδρούν στις προσπάθειες του Κατσίνσκι να τον αντικαταστήσει. Ο Κάρελ Σβάρτσενμπεργκ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της τσεχικής Βουλής, είπε στην «Gazeta Wyborcza» ότι ο Τουσκ είναι ένας «πολύ καλός ηγέτης». Ο σλοβάκος ομόλογός του Φράντισεκ Σέμπετς το είπε ξεκάθαρα: «Δεν καταλαβαίνω τις αντιδράσεις για τον Τουσκ. Εγώ είμαι ικανοποιημένος μαζί του». Ακόμα και ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, μαζί με τον οποίο ο Κατσίνσκι ακολουθεί μια αντιφιλελεύθερη στάση μέσα στην ΕΕ, δεν κρύβει την υποστήριξή του στον Τουσκ.
Ο Σαργιούζ-Βόλσκι δεν είναι άγνωστος. Είναι ειδικός σε θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από το 1970, έχει υπηρετήσει σε πολλά κυβερνητικά πόστα και είναι ένας (πολύ συντηρητικός) ευρωβουλευτής από το 2004. Δεν έχει υπάρξει ποτέ πρωθυπουργός, πρόεδρος, ούτε καν ευρωπαϊκός επίτροπος.
Με αυτές τις περγαμηνές, θα περίμενε κανείς πως ο Σαργιούζ-Βόλσκι θα ηγηθεί μιας ευρωπαϊκής κοινοβουλευτικής Επιτροπής (όπως και έκανε το 2007) ή θα υπηρετήσει ως αντιπρόεδρος μιας κοινοβουλευτικής ομάδας (όπως έκανε για μισή θητεία το 2004-2007). Σχεδόν κανένας δεν θα περίμενε να γίνει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Και, πράγματι, ο Σαργιούζ-Βόλσκι –ο οποίος, κατά σατανική ειρωνεία, είπε σε συνέντευξή του το 2008: «Παρατηρώ με τρόμο ότι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς οι Πολωνοί πιο εύκολα θα βλάψουν παρά θα βοηθούν άλλους Πολωνούς» –δεν έχει καμία τύχη. Είναι απλά ο «χρήσιμος ηλίθιος» του Κατσίνσκι, ο οποίος τον χρησιμοποιεί προσπαθώντας να σημειώσει μια πολιτική νίκη απέναντι στον άνθρωπο που αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει το PiS. Το μόνο στο οποίο ο Σαργιούζ-Βόλσκι μπορεί ρεαλιστικά να ελπίζει είναι μια κυβερνητική θέση στην Πολωνία. Ισως θα αντικαταστήσει τον πολλάκις επικριθέντα υπουργό Εξωτερικών Βίτολντ Βατσικόφσκι.
Από την πλευρά του, το μόνο που μπορεί να ελπίζει το PiS είναι πως κάποιος συνασπισμός χωρών (αυτές, για παράδειγμα, με σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση) θα προτείνει μια εναλλακτική στον Τουσκ, την οποία οι χώρες της ΕΕ θα επιλέξουν για να αποφύγουν τη σύγκρουση με την Πολωνία. Σ’ αυτή την περίπτωση ο Τουσκ θα επιστρέψει στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Μια ένατη νίκη απέναντι στο PiS θα ήταν μια τιμωρία που αξίζει στον Κατσίνσκι. Ισως μόνο ένας Πολωνός μπορεί να σώσει την Πολωνία από τους πιο ένθερμους πατριώτες της.
Πράγματι, το PiS, ένα κόμμα που ισχυρίζεται πως βάζει την εθνική ομοψυχία πάνω απ’ όλα (ακόμα κι από το Σύνταγμα), έχει δημιουργήσει μια κατάσταση στην οποία μόνη της η Πολωνία εναντιώνεται σ’ έναν Πολωνό και μια ασυνήθιστη αναστάτωση, σε μια περίοδο που η ΕΕ οφείλει να απαντήσει στην απώλεια του Ηνωμένου Βασιλείου και στον ξεπεσμό της διατλαντικής συμμαχίας.
Η Πολωνία και η Ευρώπη, αντί να εστιάσουν στο πώς θα διεκδικήσουν μια καλύτερη θέση στο μεταβαλλόμενο τοπίο, αναλώνονται στην παραληρηματική εμμονή ενός πολιτικού. Στις 9 Μαρτίου η Ευρώπη πρέπει να απορρίψει τις παρανοϊκές φαντασιώσεις του Κατσίνσκι, επιστρέφοντας στον Τουσκ την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
O Σλάβομιρ Σιερακόφσκι είναι ιδρυτής του κινήματος Krytyka Polityczna και διευθυντής του Ινστιτούτου Προηγμένης Μελέτης στην Βαρσοβία.
