Εξήντα χρόνια μετά τις Συνθήκες της Ρώμης, το ευρωπαϊκό εγχείρημα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Το Brexit δεν είναι απλά ένα εμπόδιο στο ενοποιητικό εγχείρημα της Ευρώπης, όπως τόσα άλλα. Είναι ένα πισωγύρισμα. Για πρώτη φορά η Ενωμένη Ευρώπη, αντί να διευρύνεται, συρρικνώνεται. Σε μια εποχή που, όπως δήλωσε ο Γιούνκερ στο state of the union, ο κοινός τόπος ανάμεσα στα κράτη – μέλη λιγοστεύει. Το raison d’ être της Ενωμένης Ευρώπης αμφισβητείται. Οι σημερινοί ευρωπαίοι πολίτες έχουν διαφορετικές ανάγκες από αυτές που θεμελίωσαν τις κοινότητες μετά το τέλος του πολέμου. Η ειρήνη στην ήπειρο δεν αρκεί ως νομιμοποιητικός συγκολλητικός ιστός του ενοποιητικού εγχειρήματος. Οι σημερινοί Ευρωπαίοι τη θεωρούν δεδομένη. Από την άλλη πλευρά, η σημερινή Ευρώπη βιώνει μια πολλαπλή κρίση. Παρά τη συνολική παραγωγή πλούτου, η αρνητική όψη της παγκοσμιοποίησης είναι και εδώ ορατή. Σύμφωνα με ευρωπαϊκή μελέτη, οι ανισότητες αυξήθηκαν στα δύο τρίτα του συνόλου των ευρωπαϊκών κρατών. Ενώ ένας στους επτά ευρωπαίους πολίτες είναι αντιμέτωπος με το φάσμα της φτώχειας. Για πρώτη φορά αρκετοί πολίτες βλέπουν την ενωμένη Ευρώπη ως οικονομική αβεβαιότητα και λιγότερο ως μια ασφαλή αυλή. Η διεθνής οικονομική κρίση ανέδειξε τις δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης και την ανάγκη για εμβάθυνση της οικονομικής ενοποίησης. Προκειμένου να ενισχυθούν η συνοχή και η ανταγωνιστικότητά της.
Η πίεση που δέχονται οι ευρωπαϊκές κοινωνίες από την προσφυγική κρίση και τα μεταναστευτικά ρεύματα δοκιμάζει την ευρωπαϊκή συνοχή και αντανακλάται στο πολιτικό σύστημα. Ανοικτές και ανεκτικές κοινωνίες κλείνονται όπως το στρείδι. Οπως η Ολλανδία. Η ισλαμική τρομοκρατία είναι μια νέα μεγάλη ασύμμετρη απειλή που επιβαρύνει αυτό που ο Πάτναμ ονόμασε το κοινωνικοψυχολογικό σύστημα των κοινωνιών.
Η πολλαπλή κρίση λειτουργεί ως θερμοκήπιο του λαϊκισμού και των ακραίων δυνάμεων. Κι ενώ η προφανής και ορθολογική απάντηση στην κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι περισσότερη Ευρώπη, οι δυνάμεις αυτές παρασύρουν τις κοινωνίες σε μια αναδίπλωση στο κράτος – έθνος.
Σ’ αυτό το περιβάλλον ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσίασε τη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης. Σκιαγραφώντας πέντε σενάρια για την πορεία της Ευρώπης μέχρι το 2025. Με τα σημερινά δεδομένα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, το πλέον ρεαλιστικό από τα πέντε σενάρια είναι το σενάριο της ενισχυμένης συνεργασίας. Οι χώρες, δηλαδή, που θέλουν να κάνουν περισσότερα θα κάνουν περισσότερα. Είναι το σενάριο που εκφράζει τη βούληση των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Εβαλαν, άλλωστε, τη σφραγίδα τους οι τέσσερις μεγάλοι στη συνάντηση των Παρισίων. Για την Ελλάδα, η συμμετοχή στον πυρήνα της Ευρώπης που διαμορφώνεται πρέπει να είναι στρατηγικός στόχος. Κάθε άλλη επιλογή κρύβει κινδύνους.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός
Τελευταία Νέα