Το τέλος της μεγάλης φυγής

Μερικοί μπήκαν στο αεροπλάνο χωρίς εισιτήριο επιστροφής, έπειτα από μια απόλυση. Αλλοι όταν αναγκάστηκαν να βάλουν λουκέτο σε μια επιχείρηση, που είχε σταματήσει να συντηρεί όχι μόνο ένα όραμα ζωής, αλλά ακόμη και τις βασικές οικογενειακές ανάγκες. Οι περισσότεροι, ωστόσο, στην ομάδα της «χαμένης γενιάς» που συνάντησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης το βράδυ της περασμένης Τετάρτης στις Βρυξέλλες ήταν Ελληνόπουλα που το ξεκίνημα της μεγάλης κρίσης τα βρήκε για σπουδές εκτός συνόρων. Αποφάσισαν να μείνουν εκεί –για μια καριέρα που ήδη συμπιέζεται από τη νοσταλγία και την αναζήτηση μιας πυξίδας για την επιστροφή.

Η συνάντηση με τη γενιά του λεγόμενου brain drain (διαρροή εγκεφάλων) στη βελγική πρωτεύουσα στήθηκε εκ των ένδον, χωρίς ιδιαίτερη κινητοποίηση ή προσωπικές προσκλήσεις. Δεν μπήκε καν στο επίσημο πρόγραμμα της επίσκεψης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης στις Βρυξέλλες, ούτε αποσκοπούσε να τραβήξει τους προβολείς της δημοσιότητας. Αποτελούσε περισσότερο μια χαλαρή συζήτηση με λίγους σύγχρονους μετανάστες των Βρυξελλών, στο κλείσιμο της προεδρικής ατζέντας εκείνης της ημέρας. Τελικά, η συζήτηση ξεπέρασε τις δύο ώρες και ολοκληρώθηκε λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, αφού η ομάδα μεγάλωσε και σχεδόν όλοι είχαν κάποια ερώτηση που περίμενε κάποια απάντηση, πολιτική ή και προσωπική, από τον πρόεδρο της ΝΔ.

Μια παρακίνηση από συνεργάτες ορισμένων ευρωβουλευτών, αλλά κυρίως η ενημέρωση από στόμα σε στόμα, αρκούσαν για να συγκεντρωθούν στο λόμπι του νεανικού Radisson Red, στη γειτονιά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μερικές δεκάδες από τη νέα φουρνιά Ελλήνων που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στη βελγική πρωτεύουσα. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επεδίωξε μια συνάντηση με όσους κυνηγούν το όνειρό τους με το διαβατήριο στο χέρι. Αντίστοιχες συναντήσεις με τη γενιά του brain drain είχαν προηγηθεί στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο ή, τελευταία, στο Βερολίνο, όπου επίσης είναι ευδιάκριτο το νέο κύμα των ελλήνων μεταναστών. Η διαφορά με το σκληρό παρελθόν των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών είναι ότι όσοι φεύγουν τα τελευταία χρόνια από την Ελλάδα της κρίσης αποτελούν εν πολλοίς το επιστημονικό μέλλον της χώρας.

Ο πρόεδρος της ΝΔ περισσότερο κατέγραφε προσωπικές ιστορίες και σκέψεις, παρά έκανε υποδείξεις ή κατέφευγε σε εξαγγελίες. Ο στόχος αυτών των συναντήσεων, άλλωστε, πέρα από την προσωπική επαφή, είναι η αποκρυπτογράφηση ενός φαινομένου που μπορεί να μην εξαλειφθεί με το τέλος της κρίσης, αλλά που ήδη αντιμετωπίζεται από τη ΝΔ ως εθνικό πρόβλημα. Μια πρωτοβουλία Brain Gain, με στόχο την επιστροφή της γενιάς του brain drain, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη από την Πειραιώς –και συνδέεται, μάλιστα, με την προσπάθεια ριζικής ανανέωσης του στελεχικού δυναμικού του κόμματος. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει προαναγγείλει ότι στα γαλάζια ψηφοδέλτια θα έχει τη δική της θέση και η φευγάτη γενιά της κρίσης που είναι αναγκαίο να επιστρέψει στη χώρα.

Το κοινό που τον περίμενε στο λόμπι του βρυξελλιώτικου ξενοδοχείου δεν είναι ευκολόπιστο ούτε περιμένει υποσχέσεις. Οι έλληνες εργάτες στα βελγικά εργοστάσια της δεκαετίας του 1960 έχουν αντικατασταθεί πλέον από νέους αρχιτέκτονες, δικηγόρους, στελέχη εταιρειών στις νέες τεχνολογίες και στις ενεργειακές υποδομές ή είναι εκπρόσωποι και επικεφαλής μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, καθώς και εργαζόμενοι σε κρίσιμα πόστα στην Κομισιόν και σε άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι νέες και οι νέοι που βρέθηκαν απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη ήταν φανερό από τις πρώτες κιόλας λέξεις ότι αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη επιφύλαξη την εγχώρια πολιτική σκηνή. Κάποιοι «τα έψαλαν» στον πρόεδρο της ΝΔ για λογαριασμό όλου του πολιτικού συστήματος, καθιστώντας σαφές ότι η απόφαση για μια μελλοντική επιστροφή δεν περνά μόνο μέσα από την εργασιακή ασφάλεια ή τη βελτίωση των αμοιβών. Το ερώτημα «Τι θα κάνετε με τη γραφειοκρατία;» δεν είναι απλό –υποκρύπτει μια γενικότερη αμφισβήτηση που ήταν εύκολο να διαγνώσει όλη η γαλάζια αποστολή.

Ο αναλυτής επενδύσεων Θωμάς Καζάς, όπως και οι δικηγόροι Γιάννης Ιωαννίδης και Ηλέκτρα Τσακαλίδου εμφανίστηκαν διατεθειμένοι να δεχτούν μικρότερες αποδοχές για να γυρίσουν και να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα. Πρόκειται για οδηγό που θα ακολουθούσαν οι περισσότεροι στη μεγάλη ομάδα, εάν δεν λειτουργούσαν ως τροχοπέδη μια σειρά από άλλα ζητήματα. Η φραγή στις δανειοδοτήσεις είναι ένα από τα βασικά εμπόδια για τους νέους επιχειρηματίες, ενώ τα στελέχη επιχειρήσεων εξέφρασαν τον έντονο προβληματισμό τους για το γεγονός ότι πληθώρα πολυεθνικών εταιρειών στη χώρα μας, όπου πιθανώς θα μπορούσαν να απασχοληθούν επαγγελματικά, περιορίζουν συνεχώς το προσωπικό τους λόγω της παρατεινόμενης κρίσης.

Τα σχέδιά τους για επιστροφή στην Ελλάδα ήταν μία από τις βασικές παραμέτρους που επεδίωξε να ανιχνεύσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης μέσα από τις δικές του ερωτήσεις. «Τελικά, οι περισσότεροι θέλουν να γυρίσουν στην Ελλάδα. Το ερώτημα για μας είναι πώς θα σας πείσουμε να γυρίσετε πίσω, γιατί ποιότητα ζωής υπάρχει στη χώρα μας, το ξέρουμε όλοι», ήταν το δικό του σχόλιο. Πρόσθεσε δε πως, έστω υπό διαφορετικές συνθήκες, και ο ίδιος «πέρασε από τη δική τους φάση» όταν βρισκόταν για σπουδές στο εξωτερικό, αφού ήταν άλλες οι προοπτικές μιας επαγγελματικής καριέρας. Προτίμησε, ωστόσο, να επιστρέψει, καθώς ήθελε και τα δικά του παιδιά να γεννηθούν και να μεγαλώσουν στην Ελλάδα. Παρουσιάζοντας τον δικό του σχεδιασμό, ο πρόεδρος της ΝΔ επέμεινε ότι η χώρα μας διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα, ενώ αναγνώρισε ότι για τη βελτίωση της εικόνας που θα συγκρατήσει ή θα δώσει ευκαιρίες επιστροφής στους νέους επιστήμονες ή επιχειρηματίες απαιτούνται αλλαγές σε μια σειρά ζητημάτων, από την εκπαίδευση έως τα εργασιακά και τα ασφαλιστικά.

Από την Πειραιώς επισημαίνουν ότι η «φυγή εγκεφάλων» είναι μία από τις χειρότερες μορφές «φορολογίας» που αναγκάζεται να πληρώσει ένας λαός κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, ενώ χαρακτηρίζουν «σοκαριστικά» τα στοιχεία για το πραγματικό κόστος που έχει υποστεί η Ελλάδα από το συνεχιζόμενο brain drain. Πρόσφατες έρευνες στις οποίες εστιάζει και η κομματική ηγεσία (του μη κερδοσκοπικού οργανισμού στήριξης της επιχειρηματικότητας Endeavor Greece) δείχνουν ότι περισσότεροι από 350.000 Ελληνες, κυρίως ανώτερης / ανώτατης εκπαίδευσης, έφυγαν για το εξωτερικό κατά τη διάρκεια της κρίσης, συνεισφέροντας αθροιστικά, κατά την περίοδο 2008-16, περισσότερα από 50 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ των κρατών υποδοχής. Μεταξύ όλων των εξαγόμενων «προϊόντων» της χώρας, μάλιστα, το ανθρώπινο δυναμικό κατέχει την πρώτη θέση σε αξία, με 12,9 δισ. ευρώ, αφήνοντας πίσω τα προϊόντα πετρελαίου (7,2 δισ. ευρώ), τα προϊόντα αλουμινίου (1,3 δισ. ευρώ), τα φάρμακα (0,7 δισ. ευρώ) και το ελαιόλαδο (0,5 δισ. ευρώ), που αποτελούσαν προ κρίσης τα κυρίαρχα στοιχεία στον κατάλογο των ελληνικών εξαγωγών. Πρόκειται για εικόνα που θα αναδείξει προσεχώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης, διαμορφώνοντας μια νέα ατζέντα για τις δράσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία θα υπερβαίνει το πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης και θα σηματοδοτεί τους κεντρικούς στόχους μιας μεταμνημονιακής Ελλάδας.

Από το γαλάζιο επιτελείο επισημαίνουν ότι οι στοχευμένες παρεμβάσεις που βρίσκονται υπό επεξεργασία, προκειμένου να μπει τέλος και στη «μεγάλη φυγή» ανθρώπινου δυναμικού, θα συμπεριληφθούν σε ένα ευρύτερο «εμπροσθοβαρές σχέδιο μεταρρυθμίσεων», το οποίο εξήγγειλε χθες ο πρόεδρος της ΝΔ, κατά την τηλεοπτική συνέντευξή του στο Bloomberg. Το σχέδιο, κατά τον Κυριάκο Μητσοτάκη, θα βασίζεται στη μείωση φόρων, την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Παράλληλα, απευθυνόμενος πρωτίστως στην πλευρά των εταίρων και δανειστών, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατέστησε σαφές ότι η ΝΔ δεν θα ψηφίσει το πακέτο των μέτρων που θα συνοδεύουν το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, επιμένοντας στη γραμμή του «σκληρού ροκ» με την κυβέρνηση Τσίπρα.

«Δεν μας έχει ζητηθεί ποτέ να στηρίξουμε αυτήν την κυβέρνηση. Προσωπικά, λογοδοτώ μόνο στον ελληνικό λαό», ήταν το αυστηρό μήνυμα Μητσοτάκη με αποδέκτες εκτός συνόρων, το οποίο συνοδεύθηκε και με βολές για την τακτική που ακολουθεί το κουαρτέτο. «Εχουμε επανειλημμένα κατηγορήσει την κυβέρνηση για το γεγονός ότι δεν υλοποιεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και δεν της ανήκει η ιδιοκτησία τους. Από την άλλη, οι πιστωτές ζητούν τη λήψη υπερβολικών δημοσιονομικών μέτρων, που φτάνουν μετά τη λήξη του προγράμματος και επηρεάζουν την περίοδο 2019-2021. Δεν πρόκειται να ψηφίσουμε αυτά τα μέτρα» ανέφερε ο πρόεδρος της ΝΔ.