Κινεζικό όνειρο, ινδικός εφιάλτης

Κατ’ αρχάς, ας ξεκινήσουμε από το μεγάλο νέο: πρώτη φορά φέτος, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης καθιέρωσε διεθνές διαγωνιστικό τμήμα για πρώτες ή δεύτερες ταινίες άνω των 50 λεπτών. Μην το προσπερνάτε αυτό καθώς πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική κίνηση, που μάλλον γιγαντώνει τη διοργάνωση. Γιατί πλέον το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κατέχει ξεχωριστή θέση, ως ένα από τα σημαντικότερα στην κατηγορία του, σε επίπεδο πανευρωπαϊκό. Οι αφίξεις κινηματογραφόφιλων από τις κοντινές χώρες ήταν περισσότερες από κάθε άλλη χρονιά. Ευτυχώς, η ασταμάτητη βροχή δεν λειτούργησε αποτρεπτικά.

Στη χθεσινή τελετή βράβευσης, ο Χρυσός Αλέξανδρος πήγε στη δανική «Αυτοκρατορία ονείρων» σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Μπορενστάιν, που ξεκινά από μια προσωπική ιστορία (μια 24χρονη κινέζα εσωτερική μετανάστρια μετοικεί στην Τσονγκτσίνγκ για να κυνηγήσει το «κινεζικό όνειρο») για να εξελιχθεί σε μια σχεδόν σουρεαλιστική σάτιρα όταν η επιχείρησή της –ένα μεσιτικό γραφείο –παίρνει τον λάθος δρόμο καθώς οι ξένοι που την επισκέπτονται χρησιμοποιούνται σε ένα σουρεαλιστικό εγχείρημα μεταμόρφωσης των έρημων πόλεων της επαρχίας σε «παγκοσμιοποιημένες, ακμάζουσες πόλεις». Φιλμ καλοδουλεμένο, εξαιρετικά προσεκτικό στις αποστάσεις του (δεν γίνεται ποτέ προσβλητικό, ας πούμε) αλλά και στις αφηγηματικές τεχνικές του.

ΜΕ ΑΔΕΙΟ ΣΤΟΜΑΧΙ. Η κριτική επιτροπή φυσικά δεν αρκέστηκε σε ένα «κατηγορώ» κατά της αρχόντισσας Κίνας. Το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ –ποσό που χορηγείται από την ΕΡΤ –δόθηκε στο ντοκιμαντέρ «Μηχανές» σε σκηνοθεσία Ραχούλ Τζέιν (συμπαραγωγή Ινδίας, Γερμανίας και Φινλανδίας) όπου ακούγονται αυτά τα τρομακτικά λόγια: «Ο εργάτης δουλεύει καλύτερα με άδειο στομάχι, προσέχει τη δουλειά του. Οταν τους καλοπληρώνεις, γιατί μόνο αυτό θέλουν αυτοί οι άνθρωποι, χρήματα, δεν έχουν άλλες αξίες, τότε δεν ενδιαφέρονται για τη δουλειά και η επιχείρηση βουλιάζει». Λόγια ενός εργοστασιάρχη κάπου στο Γκουτζαράτ της Δυτικής Ινδίας, σε ένα συγκλονιστικό φιλμ που παρακολουθεί τα τέρατα που χτίζει, μακριά από τη Δύση, ο δικός μας τρόπος ζωής.

Ειδική Μνεία απονεμήθηκε στο ντοκιμαντέρ «Πού είσαι Σινγκάλ;», σε σκηνοθεσία Αγγελου Ράλλη, στη σπουδαιότητα του οποίου αναφερθήκαμε σε προηγούμενες ανταποκρίσεις μας. Ηταν σίγουρα μια καλή επιλογή. Να σημειώσουμε επίσης πως οι «Μηχανές» κέρδισαν και το καθιερωμένο βραβείο Ανθρώπινες Αξίες από το κανάλι της Βουλής καθώς και το βραβείο της Fipresci, ενώ η ΕΡΤ, στο πλαίσιο ενίσχυσης της παραγωγής, απέδωσε το βραβείο Doc on Air στο καλύτερο πρότζεκτ του Pitching Forum για διεθνή συμπαραγωγή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ EDN, που ήταν το «Watchmen», σε σκηνοθεσία Μαντλέν Λερογέ και παραγωγή Βαλερί Μονμαρτίν – Little Big Story (Γαλλία).

Συνεχίζοντας, το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας απoνεμήθηκε (όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο) στο «Δεν είμαι ο νέγρος σου», σε σκηνοθεσία Ραούλ Πεκ (ΗΠΑ, Γαλλία, Βέλγιο, Ελβετία), που έχει εξασφαλίσει διανομή στη χώρα μας από τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν δηλαδή διακρίθηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου και επελέχθη από την ελληνική εταιρεία διανομής ΑΜΑ Films. Το δε βραβείο της WWF πήγε (δικαίως) στο ντοκιμαντέρ «Μέρες της λίμνης», σε σκηνοθεσία Πανδώρας Μουρίκη, που γυρίστηκε στη λίμνη Κερκίνη και παρακολουθεί την κοινή πορεία του οικοσυστήματος και των κατοίκων των παραλίμνιων χωριών.

ΚΑΘΑΡΟΙ, ΠΙΑ. Η Πανελλήνια Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου, από τη μεριά της, επέλεξε να βραβεύσει το ντοκιμαντέρ «Village Potemkin», σε σκηνοθεσία Δομήνικου Ιγνατιάδη. Νομίζω πως πρόκειται για την πιο εύστοχη βράβευση της ΠΕΚΚ στα χρόνια που λειτουργεί το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, κυρίως γιατί η ενδιαφέρουσα αυτή δουλειά του Ιγνατιάδη αγκαλιάζει ένα θέμα που μας αφορά και διαθέτει μια ματιά που σπάνια συναντάμε στη μεγάλη οθόνη: ο σκηνοθέτης του φιλμ, πρώην χρήστης ναρκωτικών ουσιών ο ίδιος, αποτυπώνει με τον φακό του εικόνες, σκέψεις και – κυρίως – έννοιες που πολλοί, ενδεχομένως πιο καταρτισμένοι σκηνοθέτες από τον ίδιο θα αδυνατούσαν να αγγίξουν. Περιπλανιέται στην Αθήνα με ένα ποδήλατο και μια κάμερα, συναντώντας ανθρώπους που κάνουν το ίδιο με εκείνον – μένουν καθαροί από ουσίες και ζουν γεμάτοι συνείδηση.

Σε γενικές γραμμές, επρόκειτο μάλλον για την πιο συμμαζεμένη διοργάνωση, και αυτό δεν αφορά τον όγκο των ταινιών (200 φιλμ σχεδόν!) αλλά τον ποιοτικό τους έλεγχο: επιτέλους, απουσίαζαν οι τραγικά ερασιτεχνικές εκείνες δουλειές που πωλούσαν ανθρωπισμό τελευταίας κοπής, με φτωχή εικόνα και ήχο, όλες οι προβολές έγιναν στην ώρα τους και χωρίς προβλήματα, ενώ το κοινό φρόντιζε να γεμίζει τόσο τις αίθουσες όσο και τα πάρτι του φεστιβάλ. Εμείς κρατάμε το συγκινητικό αφιέρωμα στον Τζον Μπέρτζερ αλλά και μια μεγάλη, κατά τη γνώμη μας, αβλεψία της κριτικής επιτροπής – τη μη βράβευση δηλαδή του αριστουργηματικού «Ιστορίες που (δεν) μας είπε το σινεμά μας» της Φερνάντα Πεσόα, για την οποία επίσης μιλήσαμε σε προηγούμενο φύλλο των «ΝΕΩΝ». Στην εποχή μας, ευτυχώς, καμία ταινία δεν χάνεται για πάντα, οπότε φροντίστε να την αναζητήσετε διαδικτυακώς!