«Το περασμένο Σάββατο έμεινα ξύπνιος για να δω στην τηλεόραση τις εικόνες από τις συγκρούσεις ανάμεσα στην αστυνομία μας και τους οπαδούς του Ερντογάν. Δεν είμαστε συνηθισμένοι να βλέπουμε συγκρούσεις στους δρόμους. Κι έπειτα το Ρότερνταμ είναι μια πόλη ανοιχτή, ανεκτική, όπου ο ένας στους δύο κατοίκους είναι μη ολλανδικής καταγωγής. Ηταν εντελώς ασυνήθιστο να βλέπεις σκύλους της αστυνομίας και τραυματίες. Ηταν 24 ώρες τρέλας. Πραγματικό σοκ». Το σχόλιο ανήκει στον ολλανδό αρχιτέκτονα Μπαρτ ντε Γιόονγκ και αποτυπώνει τα συναισθήματα ενός τμήματος της ολλανδικής κοινωνίας.
Ενα άλλο, πάλι, μπορεί πιθανότατα να εκφράζεται από τον πρωτοσέλιδο τίτλο της ολλανδικής εφημερίδας «Ντε Τέλεγκρααφ». Η εικόνα που κοσμεί την πρώτη σελίδα είναι αυτή ενός τούρκου διαδηλωτή, ο οποίος είναι πεσμένος κάτω και ακινητοποιείται από σκύλο της αστυνομίας και τον αστυνομικό συνοδό του. «Εμείς είμαστε εδώ το αφεντικό» είναι ο τίτλος. Τίτλος και φωτογραφία δεν πέρασαν απαρατήρητα από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία κατηγόρησαν τον ολλανδικό Τύπο ότι έχει πέσει θύμα χειραγώγησης από την κυβέρνηση της χώρας. Η μεταφορά της κόντρας στον Τύπο μαρτυρά ένα πράγμα: ότι ο φαύλος κύκλος έχει ανοίξει. Και άνοιξε, παρά το γεγονός ότι δήμαρχος του Ρότερνταμ και «Ολλανδός της χρονιάς» είναι ένας μουσουλμάνος, γιος μαροκινών μεταναστών, ο Αχμέτ Αμπουταλέμπ. Τυπικά, αυτός έδιωξε την τουρκάλα υπουργό από την πόλη που διοικεί.
Σε κάθε περίπτωση, η χώρα της τουλίπας δεν έγραψε παρά το νέο κεφάλαιο μιας κρίσης που σοβεί ανάμεσα στην Αγκυρα και στην Ευρώπη γενικότερα. Και τίποτε δεν δείχνει ότι αυτό θα είναι το τελευταίο. Χθες, ο τούρκος υπουργός αρμόδιος για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις δήλωσε ότι η χώρα του θα πρέπει να επανεξετάσει μέρος της συμφωνίας που έχει συνάψει με την ΕΕ για τους πρόσφυγες.
Σε ομιλία του που μεταδόθηκε ζωντανά από την τηλεόραση αργά χθες το βράδυ, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδειξε πως δεν έχει σκοπό να ρίξει τους τόνους –κάθε άλλο. Ο τούρκος πρόεδρος απείλησε την Ολλανδία με διπλωματικές κυρώσεις και διαβεβαίωσε πως θα προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Παράλληλα κατηγόρησε τη Γερμανία, που ματαίωσε πρώτη αρκετές τουρκικές πολιτικές συγκεντρώσεις στο έδαφός της, ότι «στηρίζει ανελέητα την τρομοκρατία» και χαρακτήρισε τον Ντενίζ Γιουτζέλ, τον γερμανοτούρκο ανταποκριτή της εφημερίδας «Die Welt» που κρατείται από τα τέλη Φεβρουαρίου στην Τουρκία, «πράκτορα και τρομοκράτη». «Η καγκελάριος δεν έχει πρόθεση να συμμετάσχει σε μια πλειοδοσία προκλήσεων. Αυτές οι κατηγορίες είναι καταφανώς παράλογες» απάντησε εκπρόσωπος της γερμανικής καγκελαρίας.
«Αν ζούσε σήμερα ο γερμανός συγγραφέας Εριχ Μαρία Ρεμάρκ δεν θα έγραφε πιθανότατα το “Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο”, αλλά το “Πολλά προβλήματα στο Δυτικό Μέτωπο”» σχολιάζει στην ηλεκτρονική επιθεώρηση Αλ Μόνιτορ ο τούρκος αρθρογράφος και συγγραφέας Τζενγκίζ Τσαντάρ (στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Σιδέρη η εισήγησή του «Ρόλος και θέση της Τουρκίας στον κόσμο»). Εδώ και πολλά χρόνια, σημειώνει, η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας υπονομευόταν. Μετά και τις τελευταίες αυτές εξελίξεις είναι πολύ πιθανό οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ να δέχθηκαν μοιραίο πλήγμα.
Ο τούρκος συγγραφέας αναφέρεται, και αυτός, στο πρόσωπο του μουσουλμάνου δημάρχου του Ρότερνταμ. Είναι ενδιαφέρον, σημειώνει, ότι ο Αχμέτ Αμπουταλέμπ κατηγόρησε τον τούρκο γενικό πρόξενο ότι «παραπλάνησε σκανδαλωδώς» τις ολλανδικές Αρχές σχετικά με τα γεγονότα και την επίσκεψη της Καγιά στην πόλη. Ο Τζενγκίζ Τσαντάρ, όμως, επισκέπτεται συχνά το Ρότερνταμ και ξέρει ότι οι συμπατριώτες του δεν υφίστανται καμία απολύτως διάκριση. «Η τουρκική ηγεσία, επισημαίνει, δεν μπορεί να κατηγορήσει τον δήμαρχο της πόλης ως ισλαμοφοβικό».
Ο Τσαντάρ εκφράζει την άποψη ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της Δημοκρατίας της Τουρκίας απελάθηκε τούρκος υπουργός, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών αντιμετωπίσθηκε ως persona non grata από μια συμμαχική χώρα –γεγονός που συνιστά μια άνευ προηγουμένου ταπείνωση για την τουρκική κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, γράφει, κατά τη διάρκεια των αιώνων της ιστορίας της Τουρκίας και των προβληματικών σχέσεων που είχε με τον δυτικό κόσμο, κάτι παρόμοιο δεν συνέβη ποτέ.
Γιατί λοιπόν συνέβη τώρα; Στη σημερινή Τουρκία, απαντά, η εξωτερική πολιτική του Ερντογάν δεν δίνει προτεραιότητα στις σχέσεις με την ΕΕ προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης ένταξη. Η πλήρης ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ήταν το κύριο θέμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν τέθηκαν τα θεμέλια της ΕΕ.
Σήμερα, όμως, η τουρκική εξωτερική πολιτική είναι ολοκληρωτικά στραμμένη στην εσωτερική ατζέντα του Ερντογάν, ο οποίος είναι πλήρως προσηλωμένος στη 16η Απριλίου. Ημέρα κατά την οποία θα διεξαχθεί το «μοιραίο» δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, που θα τον μετατρέψει από de facto «ηγέτη» σε ένα είδος de jure «σουλτάνο-πρόεδρο».
