Ευαγγελισμός: Τα οφέλη του ύπνου και η υπνική άπνοια

Με τον όρο «καλό ύπνο», εννοούμε τον ύπνο ικανοποιητικής χρονικής επάρκειας (6-8 ώρες), αλλά και ποιότητας, χωρίς δηλαδή αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τον καλό ύπνο τον αντιλαμβανόμαστε και εμείς οι ίδιοι, γιατί είναι αναζωογονητικός, και μας δίνει την ενέργεια για να αντιμετωπίσουμε και να αντεπεξέλθουμε στους στόχους και τις δραστηριότητες όλης της ημέρας.Η μακροχρόνια έλλειψη ενός καλού ύπνου μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία μας.

Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για την σωστή λειτουργία του εγκεφάλου.

Καθώς κοιμόμαστε ο εγκέφαλος προετοιμάζεται για τις απαιτήσεις της επόμενης ημέρας. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο καλός ύπνος βελτιώνει την ικανότητα για μάθηση, καθώς επίσης, βοηθά στην προσοχή, στην λήψη αποφάσεων και στην δημιουργικότητα. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε έντονο στρες, κατάθλιψη, επιθετικότητα ακόμη και σε τάσεις αυτοκτονίας.

Ο ύπνος έχει βρεθεί ότι συμμετέχει στη διαδικασία της επούλωσης και επιδιόρθωσης της φυσιολογικής φθοράς που υφίσταται η καρδιά και τα αγγεία, με συνέπεια όταν δεν κοιμόμαστε επαρκώς να αυξάνουμε τις πιθανότητες για εμφάνιση πρόωρης γήρανσης, καρδιοπάθειας, νόσου των νεφρών, υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Ο ανεπαρκής, κακός ύπνος, αυξάνει και τον κίνδυνο παχυσαρκίας σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Έρευνες έδειξαν ότι ο καλός ύπνος οδηγεί σε ορμονική ισορροπία.Η ισορροπία μεταξύ της γκρελίνης (ορμόνης που αυξάνει το αίσθημα της πείνας) και της λεπτίνης (ορμόνης που ρυθμίζει το αίσθημα κορεσμού από το φαγητό) διαταράσσεται όταν δεν επαρκεί ο ύπνος μας, με συνέπεια να αυξάνεται το αίσθημα της πείνας και να τρώμε περισσότερο.

Ο ύπνος επηρεάζει την λειτουργία μιας ακόμη σημαντικής ορμόνης, της ινσουλίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η έλλειψη του ύπνου έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη.

Ο βαθύς ύπνος διεγείρει τον οργανισμό να παράγει μια ορμόνη που είναι απαραίτητη για την σωματική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων, καθώς επίσης και για την ευεξία των μυών σε παιδιά και ενήλικες και την επιδιόρθωση βλαβών στους ιστούς συμβάλλοντας, και στην αντιγήρανση.

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δηλαδή η άμυνα του οργανισμού μας σε βλαπτικούς παράγοντες, ενισχύεται και αυτό από τον καλό ύπνο, ενώ η έλλειψη του ύπνου οδηγεί σε συχνές λοιμώξεις. Ακόμη, ο ανεπαρκής ύπνος μπορεί να σχετίζεται με περιπτώσεις μειωμένης γονιμότητας και μειωμένης λίμπιντο.

Έχοντας ένα καλό ύπνο, αυξάνουμε τις πιθανότητεςνα έχουμε μια υγιή, δραστήρια ζωή, με ευεξία.

Τι γίνεται όμως όταν ο ύπνος συνοδεύεται από διαταραχές κατά τη διάρκειά του; Είναι εξίσου ευεργετικός;

Διαταραχή ύπνου-εγρήγορσης καθυστερημένης φάσης

Υπάρχουν άτομα (συνήθως το συναντούμε σε έφηβους και νεαρούς ενήλικες) που λόγω επιθυμητού ή επιβεβλημένου προγράμματος (νυχτερινής μελέτης μαθημάτων ή και νυχτερινής διασκέδασης καθυστερούν να κοιμηθούν (π.χ. μετά τις 3 το πρωί).

Όταν αυτή η συνήθεια επαναλαμβάνεται έχει ως αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση του ρυθμού ύπνου -εγρήγορσης με συμπτώματα αϋπνίας, υπνηλίας ή και τα δύο. Έτσι δημιουργούνται βλάβες σε ψυχικό, σωματικό, κοινωνικό, επαγγελματικό, μαθησιακό επίπεδο, ή άλλους σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας. Οι διαταραχές αυτές αντιμετωπίζονται με συμβουλές της υγιεινής του ύπνου και τη χορήγηση μελατονίνης.

Πώς δημιουργείται το ροχαλητό και τι μπορεί να κρύβει

Εάν κάποιοςροχαλίζειδυνατά και συχνά, σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου η λειτουργία της αναπνοής του δεν είναι ικανοποιητική, καθώς οι αεραγωγοί τουδεν είναι τελείωςανοικτοί. Τοροχαλητόδημιουργείται, όταν ο αέρας περνάει μέσα από τους στενεμένουςαεραγωγούς, δονείτα τοιχώματά τους και παράγεται ήχος, που είναι γνωστός ως ροχαλητό.

Το ένα τρίτο (1/3) περίπου των ενηλίκων ροχαλίζει. Ωστόσο, το ροχαλητό στους περισσότερους από αυτούς δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην υγεία τους. Σε ποσοστό, όμως, περίπου 5% των ενηλίκων – αφορά συνήθως άνδρες μέσης ηλικίας, με αυξημένο σωματικό βάρος – το έντονο και μόνιμο ροχαλητό είναι η πρώτη ένδειξη μιας επικίνδυνης αναπνευστικής διαταραχής, η οποία ονομάζεται αποφρακτική άπνοια στον ύπνο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αποφρακτικήςάπνοιας

Το ροχαλητό, μερικές φορές, είναι τόσο δυνατό που ακούγεται στα διπλανά δωμάτια ή και στα διπλανά σπίτια. Το ροχαλητό χαρακτηρίζεται από παύσεις, οι οποίες διαρκούν από μερικά δευτερόλεπτα έως πάνω από ένα λεπτό, ενώ η σύντομη αυτή ησυχία διακόπτεται από απότομη επανέναρξη του ροχαλητού.

Οι παύσεις αυτές οφείλονται στις άπνοιες, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ συχνές. Μερικοί άνθρωποι δεν αναπνέουν καθόλου κατά τα τρία τέταρτα του ύπνου τους!

Λόγω των απνοιών ο ύπνος διαταράσσεται, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται υπνηλία την ημέρα. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από άπνοιες στον ύπνο ενδέχεται να κοιμηθούν σε ακατάλληλες στιγμές όπως, π.χ. στην εργασία τους ή ενώ οδηγούν το αυτοκίνητό τους.

Οι έρευνες που έχουν γίνει έδειξαν ότι οι πάσχοντες από άπνοιες στον ύπνο έχουν τρεις έως πέντε φορές περισσότερα αυτοκινητιστικά ατυχήματα από το μέσο όρο του συνολικού πληθυσμού. Επίσης, αυτά τα άτομα δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σ’ αυτό που κάνουν, μπορεί να ξεχνούν, να εκνευρίζονται εύκολα, να έχουν άγχος ή στενοχώρια. Αυτά τα προβλήματα είτε έχουν εμφανιστεί το τελευταίο διάστημα είτε υπάρχουν από χρόνια. Ο πάσχων συχνά δεν τα αναγνωρίζει ο ίδιος ή υποτιμά τη σοβαρότητα τους.

Συνήθως άλλα μέλη της οικογένειας, συνάδελφοι στη δουλειά ή ο εργοδότης διαπιστώνουν κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά ή στη διάθεσή τους και τους συνιστούν να επισκεφθούν το γιατρό.

Κάποιες όμως φορές ο πάσχων ζητάει ιατρική βοήθεια, λόγω προβλημάτων στον ύπνο του. Μπορεί να ξυπνάει συχνά με αίσθημα ασφυξίας, ο ύπνος του να είναι ανήσυχος με τινάγματα των χεριών και των ποδιών ή να σηκώνεται αρκετές φορές για να ουρήσει. Παραπονείται για πρωινούς πονοκεφάλους. Χάνει το ενδιαφέρον του για το σεξ και μερικές φορές εμφανίζει αδυναμία στύσης.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως τα παραπάνω συμπτώματα δεν εμφανίζονται σε όλους με την ίδια βαρύτητα. Υπάρχουν και πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από άπνοιες στον ύπνο και δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα, απλώς τους το λέει κάποιος που τους βλέπει όταν κοιμούνται.

Πώς δημιουργείται η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο;

Στην περίπτωση της αποφρακτικής άπνοιας, όταν το άτομο κοιμάται οι μύες του φάρυγγα και η μαλακή υπερώα με τη σταφυλή χαλαρώνουν και τα τοιχώματα του φάρυγγα τείνουν να συμπέσουν, αποφράσσοντας τους αεραγωγούς και κάνοντας την αναπνοή εργώδη και θορυβώδη (ροχαλητό).

Η πλήρης σύμπτωση των τοιχωμάτων των αεραγωγών διακόπτει την αναπνοή τελείως. Όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται, κάποιος που βρίσκεται κοντά ακούει το ροχαλητό να σταματά για όσο χρόνο διαρκεί η διακοπή της αναπνοής. Όσο διαρκεί η άπνοια αυξάνονται οι αναπνευστικές προσπάθειες, καθώς οι μύες του θωρακικού τοιχώματος και το διάφραγμα εργάζονται εντονότερα.

Τελικά, ο ύπνος του πάσχοντος διαταράσσεται προσωρινά (μερικές φορές για λίγα δευτερόλεπτα) και από ένα βαθύ στάδιο ύπνου «αφυπνίζεται» σ’ ένα ελαφρύτερο. Η «αφύπνιση» αυτή αυξάνει τον τόνο των μυών του φάρυγγα και ανοίγει τους αεραγωγούς. Με το άνοιγμα των αεραγωγών ξαναρχίζουν βαθιές αναπνοές κι έντονο το ροχαλητό που είχε σταματήσει.

Οι «αφυπνίσεις» αυτές που είναι σύντομες αλλά απαραίτητες για να τερματιστούν οι άπνοιες, δε γίνονται αντιληπτές και ο πάσχων δεν τις θυμάται το πρωί. Οι άπνοιες και οι «αφυπνίσεις» μπορεί να είναι πολλές δεκάδες ή εκατοντάδες κάθε νύχτα.

Κάθε φορά που σταματάει η αναπνοή, το οξυγόνο στο αίμα μειώνεται και η καρδιά πρέπει να δουλέψει σκληρότερα για να κυκλοφορήσει το αίμα. Η αρτηριακή πίεση αυξάνεται και μπορεί να παραμείνει αυξημένη και μετά την αποκατάσταση της αναπνοής, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αρτηριακή υπέρταση.

Η καρδιά μερικές φορές χτυπά άρρυθμα, ενώ δεν αποκλείεται να σταματήσει για μερικά δευτερόλεπτα. Αυτό είναι πιθανόν αιτία θανάτου κατά τη διάρκεια του ύπνου σε άτομα που φαινομενικά ήταν καλά στην υγεία τους.

Πολυάριθμες ιατρικές μελέτες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δείξει ότι η αποφρακτική υπνική άπνοια, όταν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να ευθύνεται για αρτηριακή υπέρταση, αύξηση της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου, του εμφράγματος του μυοκαρδίου, των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και της καρδιακής ανεπάρκειας.

Η αποφρακτική άπνοια εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες με αυξημένο σωματικό βάρος. Η διαφορετική ανατομία του φάρυγγα και οι γυναικείες ορμόνες μπορεί να προστατεύουν τις γυναίκες μέχρι την εμμηνόπαυση. Αργότερα το χάσμα μεταξύ των δυο φύλων μικραίνει αν και ποτέ δεν εξαφανίζεται τελείως.

Πώς γίνεται η διάγνωση της άπνοιας;

Εκτός από το ιστορικό και την ιατρική εξέταση, για τη διάγνωση της άπνοιας χρειάζεται να παραμείνει ο εξεταζόμενος ένα ή δυο βράδια στο εργαστήριο ύπνου, για να μελετηθούν ορισμένες σωματικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η ολονύκτια μελέτη ύπνου θα πιστοποιήσει εάν το άτομο πάσχει από άπνοια και σε ποιον τύπο μπορεί αυτή να καταταχθεί, καθώς και πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημά του. Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι απαραίτητες, για να αποφασισθεί η θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσει.

Ερωτηματολόγιο STOP – BANG (για την ανίχνευση του συνδρόμου απνοιών)

STOP

Snoring; Ροχαλίζετε δυνατά (δηλαδή πιο δυνατά από απ’ ό,τι μιλάτε ή το ροχαλητό σας ακούγεται πίσω από μια κλειστή πόρτα;) ΝΑΙ – ΟΧΙ

Tired; Μήπως αισθάνεστε συχνά κουρασμένος, καταπονημένος ή νυσταγμένος κατά τη διάρκεια της ημέρας; Σας παίρνει ποτέ ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας; ΝΑΙ – ΟΧΙ

Observed; Σας έχει αναφερθεί ότι σταματάει η αναπνοή σας κατά τη διάρκεια του ύπνου σας; ΝΑΙ – ΟΧΙ

Blood Pressure; Έχετεαρτηριακή υπέρταση ή έχετε λάβει ποτέ θεραπεία για αρτηριακή υπέρταση; ΝΑΙ – ΟΧΙ

ΒΑΝG

ΒΜΙ > 35 kg/m2ΝΑΙ – ΟΧΙ

Age Ηλικία > 50 έτη ΝΑΙ – ΟΧΙ

Neck Περίμετρος λαιμού > 43 cm (άνδρες) ή > 41 cm (γυναίκες) ΝΑΙ – ΟΧΙ

Gender Ανδρικό φύλοΝΑΙ – ΟΧΙ

Κάθε θετική απάντηση παίρνει 1 βαθμό.

Αποτελέσματα:

* Χαμηλός κίνδυνος για σύνδρομο απνοιών ύπνου = 0-2

* Μέτριος κίνδυνος γιασύνδρομο απνοιών ύπνου = 3-4

* Υψηλός κίνδυνος για σύνδρομο απνοιών ύπνου = 5-8

ή 2-4 στο STOP + ανδρικό φύλο

ή 2-4 στο STOP + BMI >35 kg/m2

ή 2-4 στο STOP + περίμετρος λαιμού

ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΥΠΝΟΥ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΄΄Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ’

Α΄ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ