Νομίζετε ότι τα ξέρετε όλα; Αν ναι, διαγράφεται μπροστά σας ένα μέλλον γεμάτο στενοκεφαλιά και κακές αποφάσεις, προειδοποιούν αμερικανοί επιστήμονες.
Σε τέσσερα διαφορετικά πειράματα που πραγματοποίησαν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η νοητική ταπεινότητα, δηλαδή η αναγνώριση ότι οι απόψεις μας μπορεί να είναι λανθασμένες, είναι ένα χαρακτηριστικό πολύτιμο για τη ζωή και τις επιλογές μας.
Οπως εξηγούν στην επιθεώρηση Personality and Social Psychology Bulletin, η νοητική ταπεινότητα είναι το ακριβώς αντίθετο της νοητικής έπαρσης και, σε απλή γλώσσα, μοιάζει με το να έχει κάποιος ανοικτό μυαλό.
Παρότι, όμως, είναι ένα χαρακτηριστικό που όλοι λίγο-πολύ διαθέτουμε (σας θυμίζει κάτι η έκφραση «ο ενοχλητικός ξερόλας» ή το «πάλι δεν ξέρεις και περιμένεις να αποφασίσω εγώ;»), η νοητική ταπεινότητα δεν είναι επαρκώς μελετημένη.
Το κενό αυτό θέλησαν να καλύψουν οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Ντιουκ, οι οποίοι εξέτασαν πώς λειτουργεί και τι αντίκτυπο έχει.
Σε ένα από τα πειράματα που πραγματοποίησαν, διάβασαν σε ομάδα εθελοντών δοκίμια, άλλα εκ των οποίων συνηγορούσαν υπέρ και άλλα κατά της θεωρίας για την εξέλιξη των ειδών. Οταν τελείωσαν την ανάγνωση, ζήτησαν από τους εθελοντές τους να τους μιλήσουν για την προσωπικότητα των συγγραφέων τους.
Αναλόγως με το πόσο οι ίδιοι συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν με τις απόψεις εκάστοτε συγγραφέα, οι νοητικώς αλαζόνες εθελοντές έσπευσαν να απαντήσουν χρησιμοποιώντας γι’ αυτούς επικριτικούς χαρακτηρισμούς, όπως «ανήθικοι», «ανειλικρινείς», «ανίκανοι» και «κρύοι».
Αντιθέτως, οι νοητικώς ταπεινοί άνθρωποι απέφυγαν αυτού του είδους τις προσωπικές επιθέσεις, επιλέγοντας να μην κρίνουν τους συγγραφείς με βάση μόνο τις απόψεις που είχαν εκφράσει στα δοκίμια.
Σε ένα άλλο πείραμα, οι νοητικώς ταπεινοί εθελοντές απεδείχθησαν καλύτεροι από τους αλαζόνες στην αξιολόγηση της ποιότητας των στοιχείων που παρουσιάστηκαν σε μια επιστημονική συζήτηση (αφορούσε τον καθαρισμό των δοντιών με οδοντικό νήμα). Επιπλέον, μπορούσαν να ξεχωρίσουν πολύ καλύτερα τα επιχειρήματα με ισχυρή επιστημονική βάση από εκείνα που ήταν αδύναμα.
Σε επόμενα πειράματα, εξάλλου, οι νοητικώς ταπεινοί εθελοντές είχαν την τάση να επικρίνουν λιγότερο τους πολιτικούς οι οποίοι άλλαζαν γνώμη για κάποιο θέμα, διότι ήταν πιθανότερο να πιστεύουν πως η αλλαγή των απόψεων από έναν πολιτικό είναι θετική όταν βασίζεται σε νέα δεδομένα.
Τα πειράματα έδειξαν ακόμα ότι η νοητική ταπεινότητα είναι ανεξάρτητη από τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, αφού παρατηρήθηκε εξίσου σε φιλελεύθερους και συντηρητικούς, θρησκευόμενους και άθεους.
«Μεγάλη αρετή»
«Τα πειράματά μας έδειξαν ότι η νοητική ταπεινότητα αυξάνει την ανεκτικότητά μας προς τα άλλα άτομα και μας βοηθά να λαμβάνουμε καλύτερες αποφάσεις» δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Μαρκ Λίρι, καθηγητής Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ.
«Το να μη φοβάσαι να κάνεις λάθος είναι μεγάλη αρετή και νομίζω ότι είναι μια αρετή που πρέπει να ενθαρρύνουμε. Πιστεύω ότι αν όλοι μας είχαμε λίγο περισσότερη νοητική ταπεινότητα, θα δημιουργούσαμε πολύ λιγότερα προβλήματα ο ένας στον άλλο».
Και συνέχισε λέγοντας ότι αυτό ισχύει για όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις, ακόμα και τις καθημερινές στο σπίτι ή στη δουλειά.
«Είναι σύνηθες φαινόμενο οι μικροέριδες με τους φίλους, τους συντρόφους ή τους συναδέλφους μας για σχετικά ήσσονος σημασίας θέματα, για τα οποία όμως πιστεύουμε ακράδαντα ότι η δική μας άποψη είναι η σωστή και των άλλων η λανθασμένη» είπε.
«Αντίστοιχα, όταν στον χώρο εργασίας γίνεται μια σύσκεψη και ο επικεφαλής έχει πολύ χαμηλή νοητική ταπεινότητα, δεν πρόκειται να ακούσει τις προτάσεις των λοιπών συμμετεχόντων. Ωστόσο, ξέρουμε καλά πως καλός ηγέτης είναι αυτός που έχει ανοικτό μυαλό και είναι έτοιμος να δει τα πράγματα υπό όσο το δυνατόν περισσότερες οπτικές γωνίες μπορεί».
