«Ξενυχτούσαν για να ετοιμάσουν το φαγητό των προσφύγων»

Την αλληλεγγύη μιας μοναστικής κοινότητας της Χαλκιδικής και κατοίκων από τα γύρω χωριά σε μουσουλμάνους πρόσφυγες στην Ειδομένη καταγράφει στο ντοκιμαντέρ «Οι ψυχές των συνόρων» ο κινηματογραφιστής Τάκης Μπαρδάκος. Ο ίδιος είχε βρεθεί πέρσι τον Μάρτιο στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με το βραβευμένο του «Η Αθήνα από Κάτω», ένα σχόλιο για συνανθρώπους μας που βιώνουν καθημερινά κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό, όταν δύο δημοσιογράφοι της ΕΡΤ3 τον ενημέρωσαν πως ένας ιερέας, πνευματικός από μονή της Χαλκιδικής, οργάνωνε συσσίτια, συγκέντρωνε τρόφιμα και ρουχισμό με τη συνδρομή κατοίκων και τα μοίραζε στους αποκλεισμένους στην Ειδομένη πρόσφυγες.

Αμέσως ο Μπαρδάκος πήρε την κάμερά του και κίνησε για το χωριό Μεγάλη Παναγία και τη γυναικεία μονή Παναγία Η Φοβερά Προστασία να συναντήσει τον γέροντα Χριστόδουλο. «Μου κίνησε το ενδιαφέρον το γεγονός ότι χριστιανοί βοηθούσαν μουσουλμάνους σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία ορισμένοι εκπρόσωποι της Εκκλησίας κοντά στο Κιλκίς ήταν αντίθετοι με την εγκατάσταση προσφύγων στην περιοχή τους».

Εφθασε στον αυτοσχέδιο καταυλισμό των 60.000 παγιδευμένων στα κλειστά από την Ευρώπη σύνορα και εντόπισε τον γέροντα Χριστόδουλο να μοιράζει τρόφιμα. «Αρχισα να κάνω μια ταινία χωρίς χρήματα και υποστήριξη, ανακαλύπτοντας την ομορφιά της αγάπης και της αλληλεγγύης μέσα στο χάος της Ειδομένης», λέει ο ντοκιμαντερίστας.

Ο πνευματικός του ιερού ησυχαστηρίου φιλοξένησε για μια εβδομάδα τον Μπαρδάκο. Δύο με τρεις φορές την εβδομάδα κάτοικοι των γύρω χωριών, περίπου 50 άτομα, συγκεντρώνονταν και μαγείρευαν για τους πρόσφυγες. Σαν γρανάζια καλοκουρδισμένης μηχανής είχαν χωριστεί σε ομάδες και έφτιαναν καταρχάς πρωινά: κάπου 3.500 σάντουιτς για τα οποία χρησιμοποιούσαν 4.000 αβγά, περίπου 150 μπάρες τυρί για τοστ και άλλες τόσες γαλοπούλας διότι οι μουσουλμάνοι δεν τρώνε λόγω θρησκείας χοιρινό. Και μαζί με αυτά 5.000 εμφιαλωμένα νερά. Νύχτα τα φόρτωναν σε ΙΧ και φορτηγά ώστε πρωί πρωί να τα μοιράζουν στους πρόσφυγες στην Ειδομένη.

Με την έγκριση των εμπλεκομένων ο σκηνοθέτης απαθανάτισε τις δράσεις της αυθόρμητης και αχρήματης δομής αλληλεγγύης στην οποία καθοριστικό ρόλο έχει το ιστολόγιο (vassilinosblogspot.com) που δημιούργησε ο πνευματικός της μονής μέσω του οποίου ενημερώνει για τις προσφορές που οργανώνονται. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών κινητοποιήθηκαν διότι τους ήταν αδιανόητο –λένε στην κάμερα –να ξέρουν ότι δίπλα τους υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν. Γυναίκες της κοινότητας Μεγάλη Παναγιά συγκέντρωναν και προσέφεραν μολύβια, μπογιές, τετράδια και βιβλία στα προσφυγόπουλα. Τοπικός επιχειρηματίας που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του προσέφερε σε τακτική βάση κούτες γλυκών για τα παιδιά των προσφύγων. Πρώτες ύλες για τα σάντουιτς προσέφερε ιδιοκτήτης τοπικού σουπερμάρκετ. Εκείνος και οι εργαζόμενοι του, εξηγεί ο Μπαρδάκος, κάθε βράδυ ξενυχτούσαν για να προετοιμάσουν τις μερίδες.

ΠΕΝΤΕ ΤΑΞΙΔΙΑ. Ο Τάκης Μπαρδάκος χρειάστηκε να κάνει συνολικά πέντε ταξίδια στην περιοχή της Μεγάλης Παναγιάς και στην Ειδομένη για να συγκεντρώσει το υλικό που ήθελε. Το πρώτο ταξίδι ήταν αναγνωριστικό. Σε ένα επόμενο κατέγραψε την κινητοποίηση των εθελοντών και τους λόγους που τους ώθησαν σε αυτήν. Σε ένα άλλο κινηματογράφησε το μαγείρεμα εθελοντών στα λασποτόπια της Ειδομένης προκειμένου να ετοιμάσουν γεύματα για τους πρόσφυγες. «Δύσκολα περιγράφεται με λόγια αυτό που βίωσα. Ενα μοναστήρι και τα γύρω χωριά ένωσαν με την αγάπη τους χριστιανούς και μουσουλμάνους προσφέροντάς τροφή, αγάπη, ελπίδα και χαμόγελο στα προσφυγόπουλα. Οι εθελοντές είχαν χωριστεί σε ομάδες και σε μεγάλα καζάνια μαγείρευαν και μοίραζαν 3.500 μερίδες φαγητού». Συνειδητά επέλεξε να καταγράψει ο Τάκης Μπαρδάκος τα δεινά των προσφύγων μέσα από κινηματογραφικές εικόνες με μια ποιητική ματιά, στον παρατεταμένο και άσκοπο εγκλωβισμό ψυχών σε καταυλισμούς κατά μήκος των ελληνικών συνόρων που χαρακτηρίστηκαν «η ντροπή της Ευρώπης».

«Υπάρχει τέχνη σε τέτοιες δουλειές. Τέχνη είναι η ψυχή και η ματιά το όραμα του κάθε δημιουργού. Τέχνη σημαίνει επιλογή. Κι εγώ επιλέγω από την πραγματικότητα να έχω στο επίκεντρο τον άνθρωπο και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια», σημειώνει.

Η υλοποίηση του ντοκιμαντέρ δύσκολη. «Δεν είναι εύκολο να βρεις χρηματοδότηση από κρατικούς φορείς όταν έχεις αρχίσει τα γυρίσματα», λέει. Ανέλπιστα είχε οικονομική ενίσχυση από ομογενείς της Νέας Υόρκης. Με πρωτοβουλία του Τζίμι Ντεμέτρο, διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, δημιουργήθηκε λογαριασμός crowdfunding και συγκεντρώθηκε ποσό ικανό ώστε οι «Ψυχές των συνόρων» να είναι σήμερα στο μοντάζ (από τον Χρόνη Θεοχάρη). Ωστόσο για την ολοκλήρωση της ταινίας υπολείπονται 42.000 ευρώ (αντιστοιχούν σε post production, εργαστήρια, υλικά, ασφαλιστικές εισφορές, συμπληρωματικά γυρίσματα, σχεδιασμό ήχου, πρωτότυπη μουσική –από τον Μιχάλη Γρηγορίου -, μιξάζ, color correction, μεταφράσεις, υποτιτλισμό, γραφικά –από τον Δημήτρη Αρβανίτη). Δεν τον ενδιαφέρει να βγάλει κέρδος. «Αν ξεπεράσουμε στόχο μας, θα αποζημιώσουμε τους άνεργους συντελεστές που εργάστηκαν για αυτήν την ταινία χωρίς αμοιβή και θα προχωρήσουμε σε επόμενες παραγωγές δίνοντας δουλειά σεάνεργους τεχνικούς».