Είναι περισσότερο ένα κείμενο που αντιστοιχεί σε μια πραγματικότητα ή ένα κείμενο επιθυμιών; Μια ανασκόπηση του παρόντος ή ένα σχέδιο για το μέλλον; Ενα μνημείο θετικισμού ή ένα μεταφυσικό ευχολόγιο; Από τη Διακήρυξη της Ρώμης αξίζει να σταθεί κανείς στο πρώτο –στη σχέση του με την πραγματικότητα. Και προϊόντος του χρόνου, να αξιολογεί το δεύτερο –την επίτευξη των στόχων που θέτει.
Οι 27 ηγέτες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και ο έλληνας Πρωθυπουργός που δήλωσε ότι το σκέφτηκε πολύ να υπογράψει, συμφωνούν ότι τα κράτη της Ευρώπης οικοδόμησαν «μια μοναδική Ενωση με κοινά θεσμικά όργανα και ισχυρές αξίες, μια κοινότητα ελευθερίας, δημοκρατίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κράτος δικαίου, μια σημαντική οικονομική δύναμη με ασύγκριτα επίπεδα κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας». Και είναι ακριβώς έτσι. Αυτή η Ευρώπη είναι ένα γεγονός, όχι ένα φανταστικό κατασκεύασμα. Και είναι αποτέλεσμα μιας λογικής επεξεργασίας, όχι της τύχης.
Ρίχνοντας κανείς μια ματιά στο παρελθόν δεν μπορεί παρά να δει την Ευρώπη σαν ένα πείραμα που έχει πετύχει, σαν μια άρια, ας πούμε, που μπόρεσε να υπάρξει στον ίδιο χώρο με ένα ρεμπέτικο. Κοιτώντας το μέλλον βλέπει αυτήν την κάπως παράφωνη αλλά πάντως μοναδική συνύπαρξη να υπονομεύεται. Υπονομεύεται από εκείνους που αρνούνται αυτήν τη συνύπαρξη στο όνομα της εθνικής ταυτότητας. Αλλά και από εκείνους που πελαγοδρομούν ανάμεσα σε δυο αντιθετικές δυνάμεις: την εθνική κυριαρχία και την περισσότερη Ευρώπη. Από εκείνους που τις μονές ημέρες αρνούνται να εκχωρήσουν εθνικά δικαιώματα και τις ζυγές απαιτούν την άνευ όρων εκχώρηση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Σαν να τρελαίνονται για το ρεμπέτικο αλλά η άρια να τους τρυπάει τ’ αφτιά.