Οσο και αν έψαξε, παρά τη διεκδίκηση της ευθύνης από την οργάνωση Ισλαμικό Κράτος, η αστυνομία του Λονδίνου «δεν εντόπισε στοιχεία που να πιστοποιούν μια σύνδεση» του Χαλίντ Μασούντ, του προσήλυτου στο Ισλάμ Βρετανού, ο οποίος σκότωσε την περασμένη Τετάρτη τέσσερις ανθρώπους στο κέντρο του Λονδίνου, με το ISIS ή και με την Αλ Κάιντα –παρότι, όπως ανακοίνωσε η ίδια τη Δευτέρα, «είναι σαφές πως ο δράστης έδειχνε ενδιαφέρον για την τζιχάντ». Αντίθετα με τις θεωρίες που διατυπώθηκαν την επομένη της επίθεσης, επισημαίνει στη «Monde» ο γνωστός γάλλος ισλαμολόγος Ολιβιέ Ρουά, η ριζοσπαστικοποίηση δεν πηγάζει από την πολυπολιτισμικότητα ή από «σαλαφοποιημένες γειτονιές» αλλά από αποτυχημένους και απομονωμένους ανθρώπους -είναι «ο τζιχαντισμός των λούζερ».
Καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο τηςΦλωρεντίας, συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων (με πιο πρόσφατο το «Η τζιχάντ και ο θάνατος», που αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις), ο Ρουά έχει μελετήσει σε βάθος το φαινόμενο της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης. Επί είκοσι χρόνια, μέχρι και τις πολύνεκρες επιθέσεις στο Παρίσι, τον Νοέμβριο του 2015, γράφει στη «Monde», το προφίλ των τρομοκρατών παρέμενε σχετικά σταθερό: οι περισσότεροι ήταν μετανάστες δεύτερης γενιάς που έγιναν θρήσκοι έπειτα από ένα παρελθόν κοσμικότητας, συχνά μάλιστα και εγκληματικότητας∙ ήταν μέλη μιας μικρής ομάδας φίλων και αδελφών με κάποιους προσήλυτους στο υπόβαθρο∙ καθεμία από αυτές τις ομάδες είχε άμεση σχέση με την παγκόσμια τζιχάντ (αρχικά με την Αλ Κάιντα, κατόπιν με το ISIS).
Από το Παρίσι και εξής, ωστόσο, οι επιθέσεις που διαπράττονται στην Ευρώπη ανταποκρίνονται σε ένα μοντέλο αρκετά διαφορετικό και οι δράστες τους είναι περισσότερο παράταιροι. Οι επιθέσεις αυτές (από την επίθεση στην εκκλησία του Σεντ-Ετιέν-ντι-Ρουβρέ και στη Νίκαια μέχρι τις επιθέσεις στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Βερολίνου και το βρετανικό Κοινοβούλιο) φέρουν το σημάδι ενός μεγάλου ερασιτεχνισμού. Δεν υπάρχουν πλέον δομημένες ομάδες αλλά μάλλον ασταθή ή και περιθωριακά άτομα, σε σημείο που η αστυνομία δυσκολεύεται να τους συνδέσει με το ISIS, ακόμα και αν ταυτίζονται με την οργάνωση και αυτή αναλαμβάνει την ευθύνη.
Η πιο πρόσφατη περίπτωση δεν ξεχωρίζει παρά μόνο λόγω της ηλικίας του (52 χρόνων, κάτι πρωτοφανές): ο Χαλίντ Μασούντ είναι ένας αγγλο-τζαμαϊκανός μιγάς, που γεννήθηκε ως Αντριαν Ελμς και μεγάλωσε με το όνομα Αντριαν Ατζάο. Έκανε μια αλλοπρόσαλλη ζωή πριν καταλήξει στη φυλακή όπου προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ. Λένε πως είχε μετακομίσει 14 φορές μέχρι να εγκατασταθεί –καθυστερημένα –στο Μπέρμιγχαμ. Οπως ισχύει και για τους προκατόχους του, λοιπόν, η ριζοσπαστικοποίησή του δεν είχε καμία σχέση με μία κοινωνικοποίηση σε μία σαλαφοποιημένη μουσουλμανική κοινότητα που εκμεταλλεύεται την αγγλική πολυπολιτισμικότητα. Τα γεγονότα είναι αδιαμφισβήτητα: ο Μασούντ είναι ένας προσήλυτος μιγάς.
Σε κάποια δεδομένη στιγμή αυτοί οι εξεγερμένοι εγγράφουν τη βία στο αφηγηματικό οικοδόμημα του ISIS, που διεκδικεί με χαρά την πατρότητα της επίθεσής τους, γιατί αυτό το κάνει να φαίνεται σαν παγκόσμια οργάνωση ικανή να ανάψει τη φωτιά της κόλασης ανά πάσα στιγμή.
Εδώ όμως, επισημαίνει ο Ολιβιέ Ρουά, υπάρχει ένα πρόβλημα. Διότι από το 1985 μέχρι σήμερα, υπάρχει μια σταθερά στις τζιχαντιστικές επιθέσεις, σχεδόν όλοι οι δράστες πεθαίνουν εθελοντικά. Ο θάνατος είναι μέρος του σχεδίου τους. Κανένας δεν έχει plan B ώστε να διαφύγει και να ξεκινήσει από την αρχή, κεφαλαιοποιώντας την αποκτηθείσα εμπειρία του. Το ISIS δεν έχει φυσικά τίποτα να χάσει από τον χαμό αυτών των λούζερ, ενώ είχε σαφώς περισσότερα να χάσει από εκείνον σκληραγωγημένων και πειθαρχημένων τρομοκρατών όπως η ομάδα που ευθύνεται για τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες.
Τώρα είναι που θέλει να χτυπήσει το ISIS διότι ο κλοιός γύρω του σφίγγει στη Συρία, αλλά ο αριθμός των «επαγγελματικών» δικτύων περιορίζεται. Δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο να προετοιμάζεται κάποια μεγάλη επίθεση κρυμμένη πίσω από το παραπέτασμα καπνού ατομικών, «ερασιτεχνικών» επιθέσεων. Η ίδια η τεχνική της επίθεσης αυτοκτονίας, ωστόσο, ή μάλλον της αυτοκτονικής επίθεσης, τόσο στο Λονδίνο όσο και στη Μοσούλη, αποστραγγίζει τη δεξαμενή των εθελοντών. Δεν είναι τυχαίο που οι εθελοντές για την τζιχάντ είναι ολοένα και περισσότερο νέοι. Για το πέρασμα στη βίαιη πράξη, δεν απομένουν παρά μόνο οι λούζερ, οι χαμένοι, οι απομονωμένοι, οι ξεριζωμένοι και τα παιδάκια. Πόρρω απέχουμε από την οποιαδήποτε κοινοτική εξέγερση και τον οποιονδήποτε εμφύλιο πόλεμο, καταλήγει ο Ολιβιέ Ρουά: «Αν όμως κάποιοι διανοούμενοι των καλών συνοικιών πιστεύουν στον εμφύλιο πόλεμο, αυτό είναι ήδη για το ISIS μια μεγάλη παρηγοριά».
