Ενας πρωθυπουργός σε ελεύθερη πτώση

Ενα δύσκολο κεφάλαιο για την κυβέρνηση και προσωπικά τον Αλέξη Τσίπρα φαίνεται πως κλείνει με την τεχνική συμφωνία, αλλά στον ορίζονται βρίσκονται τα ακόμη πιο δύσκολα. Δεν είναι μόνο η επιδιωκόμενη συμφωνία για το χρέος ούτε η διαχείριση των μέτρων στο εσωτερικό της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι η συνεχιζόμενη φθορά της κυβέρνησης και προσωπικά του Πρωθυπουργού, η οποία επιβεβαιώνεται από τις δημοσκοπήσεις –μολονότι σε Μαξίμου και Κουμουνδούρου αντιμετωπίζουν τους δημοσκόπους περίπου σαν το… ΔΝΤ και τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Η εικόνα ότι η συμφωνία με τους δανειστές δίνει πολιτικό χρόνο στον Πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του και –θεωρητικά τουλάχιστον –απομακρύνει τα σενάρια εκλογών, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτός ο χρόνος λειτουργεί προς όφελός τους. Τουναντίον, επιβεβαιώνεται ο κανόνας που θέλει τη φθίνουσα πορεία όλων των κυβερνήσεων συν τω χρόνω, η οποία στον καιρό του Μνημονίου οδηγεί τελικώς σε αποσύνθεση. Ετσι, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει με αυτό που στην Κουμουνδούρου ονομάζουν «πασοκοποίηση», υπονοώντας δηλαδή την καθοδική πορεία που ακολούθησαν η κυβέρνηση Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ μετά το πρώτο Μνημόνιο.

Σε κάθε περίπτωση, η τεχνική συμφωνία από μόνη της δεν μπορεί να επιλύσει το πολιτικό πρόβλημα της κυβέρνησης ούτε να δώσει πόντους στον Πρωθυπουργό, όπως αναγνωρίζουν και στελέχη της Κουμουνδούρου. Μόνο αν επιτευχθεί η επιδιωκόμενη «συνολική» συμφωνία, η οποία θα περιλαμβάνει μέτρα για τη διευθέτηση του χρέους, και μια επακόλουθη απόφαση της ΕΚΤ για συμπερίληψη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, θα μπορούσε να απελευθερωθούν δυνάμεις στην οικονομία και να επιτρέψουν στην κυβέρνηση να επιδιώξει κάποια βελτίωση της εικόνας της –αλλά σε (μεγάλο) βάθος χρόνου.

Ωστόσο, η μη αναστρέψιμη εικόνα που αναδεικνύουν σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις καθιστούν σχεδόν ουτοπική την προσδοκία.

Ολα τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία τους δείχνουν ουσιαστικά έναν δρόμο χωρίς επιστροφή για τον ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά για το προφίλ του Αλέξη Τσίπρα:

-Στην πρόθεση ψήφου, η διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ έχει παγιωθεί σε διψήφια ποσοστά και τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ κινούνται συνεχώς πτωτικά, προσεγγίζοντας μονοψήφια επίπεδα.

– Στην παράσταση νίκης, η υπεροχή της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι συντριπτική (πάνω από 50%).

-Στη δημοφιλία και την καταλληλότητα για την πρωθυπουργία, ο Αλέξης Τσίπρας υπολείπεται επίσης με μεγάλη διαφορά του Κυριάκου Μητσοτάκη, ενώ διαρκώς αυξανόμενη καταγράφεται μια αρνητική εικόνα στον πίνακα δημοφιλίας. Ο Πρωθυπουργός κινείται πλέον στις τελευταίες θέσεις σε σύγκριση με όλους τους πολιτικούς αρχηγούς, ενώ τα αρνητικά ποσοστά προσεγγίσουν το 80%. Η προσωπική εικόνα του έχει υποστεί μεγάλες ρωγμές, διαμορφώνοντας κλίμα απόρριψης και από μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ.

Η πρωθυπουργική φθορά, είναι προφανές ότι κάνει ακόμη πιο αρνητική την εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ και περιορίζει τον ζωτικό χώρο στον οποίο μπορεί να κινηθεί η Κουμουνδούρου. Ο σχεδιασμός της κυβέρνησης είναι, επίσης θεωρητικά, οι εκλογές στο τέλος της τετραετίας, οπότε ο στόχος ήταν εξαρχής σαφής: να σπρώξει πίσω τα μέτρα της συμφωνίας και να επιτύχει την εφαρμογή τους μετά το 2019. Αυτό αποτελεί και την τελευταία ελπίδα του Μαξίμου για ανάκαμψη, υπό την έννοια ότι αν η οικονομία σταθεροποιηθεί και αν υπάρξουν κυβερνητικές πρωτοβουλίες που θα επιτρέψουν την ανακούφιση συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, σε συνδυασμό με τα αντίμετρα, το παιχνίδι θα μπορούσε να γυρίσει.

Με αυτό ως σκεπτικό, η κυρίαρχη τάση –την οποία δείχνει να συμμερίζεται ο Τσίπρας –είναι να επιχειρήσει να μην οδηγηθεί στις κάλπες τουλάχιστον πριν από τα τέλη του 2018. Προς τούτο, μάλιστα, αρκετοί εστιάζουν στο σενάριο που θέλει τον Πρωθυπουργό να επιλέγει τριπλές εκλογές τον Μάιο του 2019 (εθνικές, αυτοδιοικητικές και ευρωεκλογές). Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο, υπάρχουν δύο άλλες προσεγγίσεις, οι οποίες θα μπορούσε προσεχώς να προκαλέσουν και εσωκομματικές αναταράξεις, μέσα σε μια διαρκώς επιδεινούμενη εικόνα. Η μία επιτάσσει «εκλογές εδώ και τώρα», προκειμένου να συγκρατηθούν η ελεύθερη πτώση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ και η φθορά του ίδιου του Πρωθυπουργού. Πρόκειται ουσιαστικά για τακτική «να σώσουμε ό,τι σώζεται», η οποία προσομοιάζει σε «ηρωική έξοδο» Η δεύτερη είναι να γίνουν εκλογές εντός του 2017 ή αρχές του 2018, μήπως λειτουργήσει το σενάριο της «δεξιάς παρένθεσης» –με τη ΝΔ να εφαρμόζει τα σκληρά μέτρα και να υπάρχει χρόνος για να υποστεί την απαιτούμενη φθορά ώστε ο ΣΥΡΙΖΑ να επιχειρήσει μια επανάκαμψη με μπλόκο στην προεδρική εκλογή και νέες κάλπες με απλή αναλογική στις αρχές του 2020. Αλλωστε η απλή αναλογική, κατά τις σχετικές εκτιμήσεις, δίνει στον ΣΥΡΙΖΑ τη μοναδική ελπίδα πολιτικής του διάσωσης, με την έννοια ότι αν η ΝΔ δεν αναδειχθεί αυτοδύναμη ή αν δεν καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση και ακολουθήσουν επαναληπτικές εκλογές, θα είναι απαραίτητη η συμμετοχή του δεύτερου κόμματος –δηλαδή του ΣΥΡΙΖΑ –προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση.

Πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν πάντως ότι η προσωπική φθορά του Τσίπρα αλληλοτροφοδοτείται με την πτωτική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ. Η εξήγηση είναι απλή: ο Πρωθυπουργός ήταν και παραμένει το δυνατό χαρτί της παράταξης, αφού πιστώνεται προσωπικά την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα εξουσίας, ουδέποτε έως τώρα αμφισβητήθηκε εσωτερικά ούτε δείχνουν να υπάρχουν αυτή τη στιγμή δυνάμει δελφίνοι στο εσωτερικό του κόμματος. Συνεπώς, η αποδόμηση Τσίπρα ισοδυναμεί με αποδόμηση του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ και τον κίνδυνο να μετατραπεί από κόμμα εξουσίας σε κόμμα μειοψηφίας.

Αντιστρόφως, ένα σχέδιο αντεπίθεσης του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορούσε παρά να στηρίζεται στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού. Προς τούτο, λοιπόν, ο Τσίπρας σηκώνει τους τόνους, επιχειρώντας να συντηρήσει το ηγετικό προφίλ, όπως έκανε τις τελευταίες ημέρες για τη διαπραγμάτευση, με τις αλλεπάλληλες επαφές του με ευρωπαίους ηγέτες και παράγοντες και τους λεονταρισμούς για έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης κατά τη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τουσκ.

Αντίστοιχα στο εσωτερικό, με τα εγκαίνια των αυτοκινητοδρόμων που συνεχίζονται τη Μεγάλη Εβδομάδα, επιχειρεί να εκπέμψει εικόνα αισιοδοξίας και αυτοπεποίθησης για τη χώρα, ακολουθώντας παράλληλα την τακτική του σκληρού ροκ κατά της αντιπολίτευσης. Η σκανδαλολογία, οι Εξεταστικές και Προανακριτικές Επιτροπές και οι «αμαρτίες» των προηγουμένων θα κυριαρχήσουν στην πολιτική ατζέντα, καθώς στόχος είναι η ανάκτηση του λεγόμενου «ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς», με το οποίο ο Τσίπρας έπαιξε προεκλογικά και στην πρώτη περίοδο της διακυβέρνησής του.