«Αλλοι έγιναν ήρωες και άλλοι πουλήθηκαν»

Ο Τάκης Τζαμαργιάς είχε προτείνει ένα άλλο έργο στο Εθνικό. Η πρώτη σκηνή της χώρας, ωστόσο, του αντιπρότεινε την «Τάξη μας» του Πολωνού Ταντέους Σλομποντζιάνεκ. Η κατάληξη ήταν μια δημιουργική ανατροπή για τον σκηνοθέτη. «Με γοήτευσε από την πρώτη σελίδα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό κείμενο υψηλών προδιαγραφών που φέρνει κάτι νέο στην ευρωπαϊκή δραματουργία» λέει στο «Νσυν».

Γραμμένο το 2009 το έργο παρουσιάζεται πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο και βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Ο συγγραφέας βυθίζεται στην εποχή των ιστορικών τραυμάτων για να ανασύρει στην επιφάνεια μυστικά και ντοκουμέντα που αφορούν το σήμερα. Η υπόθεση μας μεταφέρει στην πολωνική πόλη Γεντβάμπνε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και υπό τη γερμανική κατοχή, όταν οι εβραίοι κάτοικοι δολοφονούνται από τους καθολικούς συντοπίτες τους. Το έργο του Σλομποντζιάνεκ έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει παρουσιαστεί με τεράστια επιτυχία στο Ισραήλ, στην Ουγγαρία, στις ΗΠΑ, στην Ιταλία, στον Καναδά, στη Σουηδία και στη Βρετανία. Εχει κερδίσει το κορυφαίο πολωνικό για λογοτεχνικό έργο βραβείο Nike το 2010, το οποίο πρώτη φορά μάλιστα απονεμήθηκε σε θεατρικό κείμενο. Επίσης κατατάχθηκε ανάμεσα στα καλύτερα σύγχρονα ευρωπαϊκά έργα που γράφτηκαν την περίοδο 2009-2010 από το European Theatre Convention.

«Ουσιαστικά πρόκειται για δέκα συμμαθητές που παρακολουθούν την πορεία τους από το 1925, οπότε είναι έξι ετών, μέχρι το 2001, οπότε πεθαίνει και ο τελευταίος» συνεχίζει ο σκηνοθέτης. «Γι’ αυτό και βλέπουμε διαφορετικές ηλικίες ηθοποιών: επειδή το 2017 τους καλεί να εξιστορήσουν όλες τις περιόδους των χαρακτήρων προς τα πίσω. Πώς ξεκίνησαν ως συμμαθητές και πού έφτασαν τελικά μέσα από διαφορετικές συγκυρίες και ιστορικά γεγονότα. Μιλάμε για την Πολωνία, χώρα με φορτισμένη ιστορία και παρακολουθούμε όλη την πορεία από τη δεκαετία του 1920, για να περάσουμε στο 1936 και στο 1939 με την κατοχή των Σοβιετικών. Μέχρι το 1941 που εισβάλλουν οι Ναζί, κάποιοι φεύγουν, ενώ οι άλλοι προσαρμόζονται ανάλογα, στην προσπάθειά τους να διασωθούν. Αυτός που φεύγει στην Αμερική, για παράδειγμα, είναι εκείνος που επιβιώνει».

ΟΙ ΖΩΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ. Το διαφορετικό θρήσκευμα λειτουργεί ως μεταφορά για το πνεύμα της μισαλλοδοξίας που απλώνεται σαν επιδημία στην κοινότητα. Οι ήρωες είναι πολωνοί εβραίοι και πολωνοί καθολικοί. «Πώς μπαίνει αυτός ο σπόρος του εθνικισμού, ο σπόρος με τις σοσιαλιστικές ιδέες, πώς φτάνουν στα άκρα, πώς γκρεμίζονται, πώς απομυθοποιούνται όλα;» αναρωτιέται ο σκηνοθέτης. «Σε κάθε μάθημα που παρακολουθούμε μέσα στην τάξη, την ευθύνη πάντα την έχει κάποιος άλλος. Πρόκειται για εξαιρετικό κείμενο που προσφέρει ιδιαίτερους ρόλους και είναι μεγάλη τύχη και πρόκληση για τον κάθε ηθοποιό, γιατί και οι δέκα είναι ισοδύναμοι, ως όγκος, μέγεθος και αξία ρόλου. Το μόνο που απομένει είναι οι ευτυχισμένες μέρες που μοιράστηκαν ως συμμαθητές στην τάξη. Είναι το μόνο σταθερό, η μόνη όαση μέσα σε μια ζωή που τους πήγε στη μία ή στην άλλη πλευρά. Είτε έκαναν υπέρβαση και έγιναν ήρωες είτε πουλήθηκαν τελικά, αυτό που απομένει είναι η τάξη και η περίοδος της σχολικής ζωής. Το έργο καταλήγει με τη Ραχέλκα –την ερμηνεύει η Ράνια Οικονομίδου -, η οποία από Εβραία έγινε καθολική με το όνομα Μαριάννα για να επιβιώσει. Η ηρωίδα λέει σε ένα σημείο ότι το νόημα της ζωής της το βρίσκει πια παρακολουθώντας ντοκιμαντέρ για τα ζώα. Γι’ αυτό και το έργο τελειώνει με ένα τραγουδάκι –έτσι όπως ξεκινάει -, όπου οι συμμαθητές μιλάνε για τον Γαλαξία και την ανατολή. “Αρα ποιο είναι το νόημα του αγώνα και της ζωής, τι αξίζει, ποια είναι η ανταμοιβή για τις πράξεις μας, τι υπάρχει και γιατί; Τίποτα. Το μόνο σταθερό, τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα”. Αυτά αναφέρονται στο παιδικό τραγουδάκι στο τέλος».