Σίδηρος: Η έλλειψή του δεν προκαλεί πάντοτε συμπτώματα

Μπορεί κάποιος να έχει χαμηλά επίπεδα σιδήρου στο αίμα δίχως να έχει συμπτώματα αναιμίας; Ως φαίνεται ναι, διότι για να παρουσιαστούν συμπτώματα πρέπει να εκδηλώσει σιδηροπενική αναιμία, λένε αμερικανοί ειδικοί.

Ακόμα και τότε, όμως, δεν είναι σίγουρο ότι θα παρουσιάσει αμέσως κλινικές εκδηλώσεις, διότι σε αρκετές περιπτώσεις η σιδηροπενική αναιμία εκδηλώνεται μόνο όταν γίνει αρκετά σοβαρή.

«Τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας είναι η εύκολη κόπωση και η αδυναμία, αλλά μπορεί να υπάρξουν και άλλα, όπως πονοκέφαλος, δυσκολίες στην αναπνοή, ευαισθησία στο κρύο ή ακόμα και κατάθλιψη» λέει στην εφημερίδα New York Times η δρ Νάνσι Μπερλίνερ, καθηγήτρια Αιματολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και αναπληρώτρια διευθύντρια της επιθεωρήσεως Blood, την οποία εκδίδει η Αμερικανική Εταιρεία Αιματολογίας.

«Τέτοιου είδους εκδηλώσεις δεν έχουν όλοι οι ασθενείς στα αρχικά στάδιά της. Επειδή όμως “χαμηλά επίπεδα σιδήρου” σημαίνει ότι από κάπου στον οργανισμό υπάρχει απώλεια αίματος, δεν πρέπει να τα αγνοήσει κανείς επειδή δεν έχει συμπτώματα».

Η δρ Μπερλίνερ ξεκαθαρίζει ότι ένας άνθρωπος μπορεί να έχει χαμηλά επίπεδα σιδήρου χωρίς να έχει αναιμία. Σε τέτοια περίπτωση πάσχει από σιδηροπενία, αλλά επειδή το σώμα έχει ανάγκη τον σίδηρο για την παραγωγή της αιμοσφαιρίνης (είναι η πρωτεΐνη του αίματος που μεταφέρει οξυγόνο σε όλα τα όργανα και τους ιστούς), η αναιμία μπορεί κάλλιστα να βρίσκεται… καθ’ οδόν.

«Οι περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν αρκετό σίδηρο ώστε να εκδηλώσουν έλλειψη θα εξακολουθήσουν να τον χάνουν έως ότου παρουσιάσουν αναιμία» ξεκαθαρίζει η δρ Μπερλίνερ, η οποία είναι επίσης διευθύντρια της Αιματολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Brigham and Women’s στη Βοστώνη.

Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να ελεγχθεί κάποιος για έλλειψη σιδήρου, αλλά ο καλύτερος δείκτης της είναι η μέτρηση των επιπέδων φεριτίνης στο αίμα (η φεριτίνη είναι η «αποθήκη» του σιδήρου στον μυελό των οστών), προσθέτει.

Οι αιτίες της σιδηροπενίας

Ποιες είναι οι αιτίες της έλλειψης; Οι γυναίκες με μεγάλη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση έχουν συχνά έλλειψη σιδήρου, το ίδιο και οι έγκυοι, γι’ αυτό και συχνά τους χορηγείται συμπλήρωμα σιδήρου.

Στις μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες και στους άνδρες, όμως, η πιο συχνή αιτία έλλειψης σιδήρου είναι η γαστρεντερική αιμορραγία, η οποία μπορεί να οφείλεται σε προβλήματα όπως ένας προκαρκινικός πολύποδας, ένα έλκος ή γαστρίτιδα εξαιτίας της λήψης φαρμάκων ή ακόμα και ένας καρκίνος του παχέος εντέρου, εξηγεί η δρ Μπερλίνερ.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις, όπως αυτές της βαριατρικής χειρουργικής για απώλεια βάρους, οι οποίες μπορεί να εμποδίσουν την απορρόφηση σιδήρου από το έντερο, οδηγώντας σε έλλειψη.

Οι αυστηροί χορτοφάγοι επίσης μπορεί να εκδηλώσουν έλλειψη σιδήρου εάν δεν καταναλώνουν αρκετό σίδηρο (από φυτικές πηγές) για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα.

Αν ένα άτομο διαγνωστεί με έλλειψη σιδήρου, ο γιατρός μπορεί να συστήσει λήψη συμπληρωμάτων, αλλά αυτή δεν πρέπει να αρχίσει πριν διερευνηθεί η υποκείμενη αιτία της απώλειας αίματος, τονίζει η ειδικός.

Επιπλέον, οι ταμπλέτες σιδήρου δεν πρέπει να λαμβάνονται με γάλα ή άλλα γαλακτοκομικά, γιατί το ασβέστιο που περιέχουν εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου. Δεν πρέπει επίσης να λαμβάνονται όταν παίρνει ο ασθενής φάρμακα που αναστέλλουν την οξύτητα του στομάχου (αντιόξινα), διότι ακυρώνεται η απορρόφηση του σιδήρου από τον στόμαχο.

Οι διατροφικές πηγές

Καλές φυτικές πηγές του ιχνοστοιχείου είναι τα όσπρια (φακές, ρεβίθια), τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι), τα αποξηραμένα φρούτα και οι ξηροί καρποί (κάσιους, φιστίκια, αμύγδαλα, καρύδια).

Τα τρόφιμα αυτά καλό είναι να καταναλώνονται μαζί με φρούτα και λαχανικά πλούσια σε βιταμίνη C (λ.χ. λεμόνι, πορτοκάλια, φράουλες, ακτινίδια, μπρόκολο, ντομάτα), διότι διεγείρει την απορρόφηση σιδήρου από τον οργανισμό.

Καλές ζωικής προελεύσεως πηγές σιδήρου είναιτο συκώτι (των πουλερικών και το μοσχαρίσιο), η αρνίσια σπλήνα, η μοσχαρίσια μπριζόλα, το μπούτι από κοτόπουλο, τα όστρακα, τα χτένια, οι σουπιές, το χταπόδι, ο ξιφίας, ο τόνος, ο σολομός και τα αυγά.

Ανεξαρτήτως προελεύσεως, τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε σίδηρο καλό είναι να μην καταναλώνονται ταυτοχρόνως με τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο, διότι όπως προαναφέρθηκε αυτό εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου.