Σύμφωνο διαζυγίου

Το στοίχημα του Μαξίμου είναι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης να βγάλει την οικονομία και τη χώρα από μία παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας. Ταυτόχρονα θα αποτελέσει και την αφορμή για εσωτερικό ξεκαθάρισμα στην κυβέρνηση ενισχύοντας τους σχεδιασμούς του Πρωθυπουργού για ένα restart στο κυβερνητικό έργο. Το σκεπτικό είναι απλό: εφόσον ο Αλέξης Τσίπρας κερδίζει τον πολιτικό χρόνο που αναζητούσε με την αξιολόγηση και (φαίνεται να) αποφάσισε να «σπρώξει» τις εκλογές όσο το δυνατόν αργότερα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως θα τα καταφέρει, θα πρέπει να οργανώσει την πολιτική του αντεπίθεση προκειμένου να φρενάρει τη δημοσκοπική φθορά για την κυβέρνηση και την προσωπική εικόνα του. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, για πολλούς στον ΣΥΡΙΖΑ, έρχεται και η ώρα του απολογισμού για τις σχέσεις του με τον υπουργό Οικονομικών.

Οσο και αν στην κυβέρνηση επιχειρούν να διαψεύσουν τα σενάρια είναι από μήνες φανερό πως υπάρχει τουλάχιστον διαφορετική οπτική ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, και συχνά ανοιχτή διάσταση απόψεων. Μια διαφορετική οπτική που εκφράστηκε κατ’ επανάληψη στη διαπραγμάτευση με τους δανειστές τους τελευταίους μήνες και έγινε ιδιαίτερα αισθητή με την εκκωφαντική σιωπή του υπουργού Οικονομικών μετά το Eurogroup του Φεβρουαρίου και την ανακοίνωση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ για «φρένο» στην ανάπτυξη τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός μιλούσε για οικονομικό success story.

Δεν υπάρχει, άλλωστε, αμφιβολία ότι η δραστηριοποίηση του Τσακαλώτου στην ομάδα των 53 και μάλιστα ως άτυπου επικεφαλής της αρκεί για να είναι διάχυτη η καχυποψία ανάμεσα στις δύο πλευρές. Τα αλλεπάλληλα χτυπήματα των 53+ προφανώς δεν αφήνουν αδιάφορο τον Τσακαλώτο διότι συμμερίζεται μέχρι κεραίας τις απόψεις αυτές. Και αντίστροφα, οι παρεμβάσεις τους δεν μπορούν να αφήνουν αδιάφορο το Μαξίμου, αφού αυτές αποκτούν μεγάλα ερείσματα αριστερής συνείδησης και έκφρασης στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ –μολονότι τα στελέχη των 53 διαψεύδουν ότι διεκδικούν ρόλο εσωκομματικής αντιπολίτευσης.

Η αμφισβήτηση, ωστόσο, συγκεκριμένων επιλογών της ηγεσίας από τους 53+ είναι φανερή και κλιμακούμενη. Τούτο εκφράστηκε και στην πρόσφατη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ. Το κείμενο που υπέγραψαν 12 μέλη της ομάδας και ο Νίκος Φίλης –σφραγίζοντας ουσιαστικά τη σύμπλευσή του με τους 53+ ήταν προφανέστατα σε απόλυτη γνώση του Ευκλείδη Τσακαλώτου, ο οποίος, σε αντίθεση με τον Αλέξη Τσίπρα, που δήλωσε ότι «δεν πρόλαβε» να διαβάσει το κείμενο που κατατέθηκε μία ώρα πριν το κλείσιμο των εργασιών της ΚΕ, είχε άποψη και έδωσε σολομώντειο λύση.

Μπροστά στον κίνδυνο σύγκρουσης με απρόβλεπτες συνέπειες, λόγω του διακριτού περιεχομένου του κειμένου με την απόφαση της ΚΕ, ήταν αυτός που, ισορροπώντας ανάμεσα στο θεσμικό, κυβερνητικό του ρόλο και εκείνον του μπροστάρη των 53+, πρότεινε να μην τεθεί το κείμενο σε ψηφοφορία και απλώς να παρουσιαστεί στις οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ ως βάση διαλόγου και ενημέρωσης για τη συμφωνία. Ο ελιγμός έδωσε διέξοδο και τροφοδοτεί πλέον μια εσωκομματική συζήτηση που φέρνει το Μαξίμου σε θέση απολογούμενου.

Δύο μέρες αργότερα, οι 53 επιβεβαίωσαν με ανάρτηση στην ιστοσελίδα τους (commonality.gr) ότι βρίσκονται πίσω από το κείμενο. Και διαψεύδοντας ότι ζητούν εκλογές με την επίμαχη φράση για τον λαό που «θα αποφασίσει για την τύχη του», άφησαν να εννοηθεί ότι ζητούν αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα. Ο ανασχηματισμός αποτελεί μεν προνόμιο του Πρωθυπουργού, αλλά η υπόδειξη ήρθε να ενισχύσει τα σενάρια που δείχνουν προσεχώς μια αλλαγή φρουράς και στη θέση του υπουργού Οικονομικών. Μάλιστα, ένα από τα σενάρια που συζητείται ακόμη και σε υπουργικά γραφεία προβλέπει τη μετακίνηση Τσακαλώτου σε θέση αντιπροέδρου της Κυβέρνησης χωρίς ουσιαστικές εκτελεστικές αρμοδιότητες. Για πολλούς, πρόκειται για μια υποβάθμιση δια της αναβάθμισης, η οποία ωστόσο μπορεί να απορροφήσει σοβαρούς κραδασμούς.

Σε αντίθεση με την περίοδο Βαρουφάκη, η απομάκρυνση του οποίου έφερε σε δύσκολη θέση το Μαξίμου και προσωπικά τον Πρωθυπουργό, το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης και η φαινομενική ηρεμία στις σχέσεις κυβέρνησης – δανειστών στους επόμενους μήνες προσφέρει παράθυρο στον Αλέξη Τσίπρα για ένα βελούδινο διαζύγιο με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο.

Η συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής επιβεβαίωσε, ουσιαστικά, ότι ο Τσίπρας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί εσωκομματικά από άλλο στέλεχος πλην του Τσακαλώτου καθώς ο υπουργός Οικονομικών αποτελεί το πλέον προβεβλημένο κυβερνητικό στέλεχος και συσπειρώνει γύρω του τον εσωκομματικό πόλο της ομάδας των 53+. Εναν πόλο που υποστηρίζει ότι δεν θα έπρεπε να υπάρξει «πάση θυσία» συμφωνία με τους δανειστές –πόσω μάλλον με τους επαχθείς όρους που έχουν συνομολογηθεί. Ούτε πάση θυσία παραμονή στην κυβέρνηση, αφού ο κυβερνητισμός κατά τη γνώμη τους δεν αποτελεί στοιχείο του DNA της Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ. Εξ ου και επιμένουν στον όρο «αριστερή στροφή» που προαναγγέλλει τη διαμόρφωση μιας λίστας προτάσεων απέναντι στην κυβερνητική ατζέντα.

Οσο για τον ίδιο τον Τσακαλώτο, λέγεται πως έχει θέσει κατ’ επανάληψη επιτακτικά στον Πρωθυπουργό την ανάγκη εφαρμογής του παράλληλου προγράμματος. Μέρος του, αλλά μόνο σε ένα περιορισμένο τμήμα, αποτελούν τα περίφημα αντίμετρα της συμφωνίας.

Ενα ακόμη ζήτημα που δείχνει να χωρίζει τους δύο πόλους είναι αυτό του Γιάννη Στουρνάρα. Η απόλυτη σιωπή Τσακαλώτου ερμηνεύεται ως σαφής αποστασιοποίηση από την επίθεση του Μαξίμου και κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών κατά του κεντρικού τραπεζίτη. Εκ της θέσεώς του ο υπουργός Οικονομικών αντιλαμβάνεται πως ο ρόλος του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος είναι αυτός του συμμάχου της κυβέρνησης, ακόμη και αν αυτό σημαίνει πως πρέπει να «πολιτικολογεί» και να νουθετεί την κυβέρνηση, όπως αναφέρουν οι αιτιάσεις του Μαξίμου. Είναι γνωστό τοις πάσι, άλλωστε, πως η στάση του Στουρνάρα και οι παρεμβάσεις του στην ΕΚΤ έσωσαν την κυβέρνηση το κρίσιμο καλοκαίρι του 2015. Γεγονός που αναγνωρίστηκε για μία μικρή έστω χρονική περίοδο, η οποία καταγράφηκε ως μήνας του μέλιτος ανάμεσα σε Μαξίμου και ΤτΕ.

Την ίδια στιγμή, ο Τσίπρας παραμένει πιστός στο αφήγημα ότι «η λιτότητα τελείωσε» και εκτιμά πως «η οικονομία μπορεί τώρα να εκτιναχθεί», σε αντίθεση με όσα πρεσβεύει ο Τσακαλώτος. Ο υπουργός Οικονομικών είχε πει με νόημα στους βουλευτές πως «εγώ δεν μίλησα ποτέ για το τέλος της λιτότητας». Αντιθέτως, ο Πρωθυπουργός φαίνεται πως συνδέει το αφήγημά του για το τέλος της λιτότητας με το σχέδιο ανατροπής του αρνητικού για τον ΣΥΡΙΖΑ και την κυβέρνηση πολιτικού κλίματος και την ελπίδα του να παραμείνει στην εξουσία.

Αφετηρία για τον νέο κυβερνητικό σχεδιασμό, πάντως, αποτελεί η χθεσινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου όπου ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε το στίγμα των προθέσεών του. Βασιζόμενος στην προοπτική της ανάπτυξης και τη ρητορική της εξόδου «από την επιτροπεία και τα Μνημόνια», εκτίμησε για πρώτη φορά ανοιχτά ότι μια πολιτική αντεπίθεση ουσίας και όχι επικοινωνιακού χαρακτήρα μπορεί να δώσει μια νέα εκλογική νίκη στον ΣΥΡΙΖΑ.

Πότε θα γίνουν, όμως, οι εκλογές; «Στην ώρα τους», απάντησε στο ερώτημα που έθεσε μόνος του ο Πρωθυπουργός. Μόνο που η ώρα τους είναι μάλλον βέβαιο πως δεν θα είναι ο Σεπτέμβριος του 2019 καθώς θα έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται τα μέτρα των 3,6 δισ. ευρώ.

Αν η ώρα αυτή δεν είναι λοιπόν τα τέλη του 2018 –όταν θα έχουν εφαρμοστεί μόνο τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος και ενδεχομένως η Ελλάδα θα έχει βγει ξανά στις αγορές, σύμφωνα με τον κυβερνητικό σχεδιασμό –μπορεί να είναι η άνοιξη του 2019 και πιθανότατα με τριπλές κάλπες: βουλευτικές, αυτοδιοικητικές και ευρωεκλογές.

Από την εισήγηση Τσίπρα στο Υπουργικό Συμβούλιο προκύπτει επίσης ότι η κυβέρνηση στο εξής διαχωρίζει ευκρινώς τις προτεραιότητες και τις πρωτοβουλίες της σε μνημονιακού και μη μνημονιακού χαρακτήρα. Ετσι, πέραν των μέτρων της συμφωνίας, στο επόμενο 15νθήμερο θα καταρτιστεί χρονοδιάγραμμα για τις νομοθετικές και θεσμικές πρωτοβουλίες που αφορούν τη συνταγματική αναθεώρηση, την πρωτοβάθμια υγεία, την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την αλλαγή του αυτοδιοικητικού χάρτη του Καλλικράτη.