«H Τουρκία είναι σημαντική. Οχι μόνο για το μέγεθος και τη γεωγραφική της θέση αλλά και ως προάγγελος πολιτικών δυνάμεων που διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Κυριακής είναι τόσο σημαντικό». Με αυτά τα λόγια ξεκινά το αφιέρωμα του περιοδικού «Economist» στις κάλπες που στήνονται, ανήμερα του Πάσχα, στη γείτονα.
Στο τραπέζι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που εάν εγκριθούν από την πλειοψηφία των Τούρκων θα αλλάξουν εντελώς το πολιτικό τοπίο στη χώρα η οποία θα μετατραπεί επισήμως από κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία. Ομως πολλοί ευρωπαϊκοί θεσμοί προειδοποιούν πως η Τουρκία με τις αλλαγές αυτές «διολισθαίνει στη δικτατορία». Αυτό ήταν το πόρισμα της Επιτροπής της Βενετίας, των συνταγματολόγων του Συμβουλίου της Ευρώπης, αυτό δηλώνουν και πολλοί ευρωπαίοι πολιτικοί, μεταξύ των οποίων ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η χώρα ίσως καταλήξει με έναν σουλτάνο του 21ου αιώνα.
Επί αιώνες η Τουρκία ήταν η έδρα μιας μεγάλης αυτοκρατορίας. Σήμερα στα σύνορα με την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Συρία αποτελεί ένα πείραμα για το εάν η δημοκρατία μπορεί να συνυπάρξει με το πολιτικό Ισλάμ και εάν υφίσταται ισορροπία ανάμεσα στον δυτικό φιλελευθερισμό και τον αυταρχικό εθνικισμό που εκπροσωπεί η Ρωσία. Μετά την ανάδειξη του Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία το 2003 έγιναν θετικά βήματα στη χώρα. Περιορίστηκε ο πληθωρισμός, ενισχύθηκε η οικονομική ανάπτυξη, υποστηρίχθηκαν κάποιες ελευθερίες και έγιναν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τους Κούρδους.
Ομως η σημερινή Τουρκία αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Στη σκιά του εμφυλίου της Συρίας, τζιχαντιστές και κούρδοι αυτονομιστές πραγματοποιούν τρομοκρατικές επιθέσεις. Το κυβερνών κόμμα, θέλοντας να ενισχύσει την εξουσία του, διώκει και φυλακίζει δεκάδες χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους, δικαστικούς, αστυνομικούς και στρατιωτικούς με την κατηγορία ότι ανήκουν στο δίκτυο του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Η οικονομία έχει επιβραδυνθεί, τα κρουσματα διαφθοράς είναι πολλά και ο τουρισμός καταρρέει.
Εντεκα μήνες μετά το πραξικόπημα στη χώρα συνεχίζει να ισχύει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, γεγονός που δυσκολεύει πολύ την πολιτική δράση όσων αντιτίθενται στις αλλαγές. Μέχρι στιγμής 152 δημοσιογράφοι έχουν φυλακισθεί, ενώ οι εκτεταμένες διώξεις εις βάρος του φιλοκουρδικού κόμματος HDP έχει οδηγήσει δεκάδες από τους βουλευτές του στις φυλακές.
Η πλειοψηφία εκείνων που στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις που θα καταστήσουν πανίσχυρο τον πρόεδρο Ερντογάν είναι οι ψηφοφόροι του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αλλά και οι οπαδοί του Εθνικιστικού Κινήματος του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Πιστεύουν ότι οι αλλαγές θα δημιουργήσουν μια «πιο ισχυρή Τουρκία». Οι ψηφοφόροι του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της αντιπολίτευσης και του HDP τάσσονται κατά των αλλαγών, καθώς θεωρούν ότι το προεδρικό σύστημα θα καταλήξει σε «αρχή του ενός» καθώς ο Ερντογάν γίνεται όλο και πιο αυταρχικός τα τελευταία χρόνια. Και θεωρουν καταστροφικό για τη δημοκρατία το γεγονός ότι και οι τρεις εξουσίες θα συνδέονται με τον ανώτατο άρχοντα. Δεν θα υπάρχει δηλαδή έλεγχος.
Τι δείχνουν λοιπόν οι δημοσκοπήσεις για το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου. Οι τελευταίες που δημοσιοποιήθηκαν χθες φέρνουν το Ναι να προηγείται με βραχεία κεφαλή. Η δημοσκόπηση της Konda δίνει στο Ναι 51,5%, με περιθώριο λάθους 2,4%. Στη δημοσκόπηση, που διεξήχθη από τις 7 έως τις 9 Απριλίου, πήραν μέρος 3.462 άτομα και φάνηκε ότι η συμμετοχή θα φθάσει το 90%. Το ποσοστό των αναποφάσιστων υπολογίζεται στο 9%. Δημοσκόπηση της Gezici δίνει 513% στο Ναι και 48,7% στο Οχι. Ο μέσος όρος των 9 τελευταίων δημοσκοπήσεων δίνει στο Ναι 50,9%.
Για να επιτύχει τον στόχο του ο Ταγίπ Ερντογάν έστειλε υπουργούς του για προεκλογικές συγκεντρώσεις στην Ευρώπη όπου ζουν περίπου 5 εκατομμύρια Τούρκοι και επιτέθηκε στην κυβέρνηση της Ολλανδίας αποκαλώντας την «απομεινάρι των Ναζί». Εάν κερδίσει στο δημοψήφισμα, θα μπορεί να είναι υποψήφιος άλλες δύο φορές και να παραμείνει αρχηγός του τουρκικού κράτους έως το 2029. Το δημοψήφισμα της Κυριακής, αναμφισβήτητα, μπορεί να προκαλέσει τις πιο σημαντικές πολιτικές εξελίξεις από την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923.
Τι περιλαμβάνουν οι συνταγματικές τροπολογίες
Οι τούρκοι ψηφοφόροι καλούνται να εγκρίνουν 18 τροπολογίες στο Σύνταγμα. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
– Η κατάργηση της θέσης του πρωθυπουργού. Ο πρόεδρος της χώρας θα διορίζει τους υπουργούς. Θα υπάρχουν αρκετοί αντιπρόεδροι.
– Το Κοινοβούλιο δεν θα ελέγχει πλέον τους υπουργούς καθώς οι βουλευτές δεν θα έχουν πλέον το δικαίωμα να καταθέσουν πρόταση μομφής.
– Ο πρόεδρος δεν θα πρέπει πλέον να παραμένει ουδέτερος, αλλά θα μπορεί να διατηρεί σχέση με το πολιτικό κόμμα από το οποίο προέρχεται. Μέχρι τώρα, όποιος κατείχε το προεδρικό αξίωμα έπρεπε να διακόψει οποιαδήποτε σχέση με το κόμμα του.
– Ο αριθμός των μελών του Κοινοβουλίου θα αυξηθεί από 550 σε 600. Η εκλόγιμη ηλικία μειώνεται στα 18 έτη.
– Θα είναι δυνατόν για τον πρόεδρο να παραπεμφθεί από το Κοινοβούλιο. Μέχρι τώρα μπορούσε να διωχθεί μόνο εάν θεωρείτο ότι τέλεσε το αδίκημα της προδοσίας.
– Θα καταργηθούν τα στρατοδικεία.
– Ο πρόεδρος θα μπορεί να διορίζει 4 από τα 13 μέλη του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας.
