Πύρρειος η νίκη στο δημοψήφισμα. To προδίδει η μορφή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καθώς προχωρούσε, σαν φάντασμα του εαυτού του, να εκφωνήσει τον επινίκιο λόγο. Το μήνυμα είχε ληφθεί, αλλά ο λόγος αναφερόταν «στη νίκη της εθνικής θέλησης και ενότητας», ισχυρισμούς που ίσως να είχαν γραφτεί για άλλο αποτέλεσμα.
Το 51% που συγκέντρωσε το Ναι υπολείπεται κατά περίπου 11 μονάδες από τις ψήφους που είχαν συγκεντρώσει στις τελευταίες εκλογές του Νοεμβρίου 2015 τα κόμματα που στο δημοψήφισμα υποστήριζαν το Ναι (ΜΗΡ, ΒΒΡ, ΑΚΡ 61,9%). Η εθνική θέληση είναι προς την κατεύθυνση της αποδοκιμασίας των όσων προτάθηκαν. Ενώ οι οπαδοί του Ερντογάν πανηγύριζαν στους δρόμους, οι γειτονιές της Πόλης είχαν αρχίσει να χτυπούν τους τεντζερέδες, σαφής προαναγγελία μακράς παθητικής αντίστασης. Η πόλωση είναι εντονότατη και ακόμα πιο σκληρή από τις αιτιάσεις της νοθείας.
Το σχέδιο της προεδρικής δημοκρατίας, προσφιλές στη μεταρρυθμιστική Δεξιά, έχει νόημα όταν υπάρχει πραγματική συναίνεση. Η προεδρική δημοκρατία προστατεύει και εξασφαλίζει την ενότητα της Τουρκίας όταν η δημοκρατική διακυβέρνηση απαιτεί μεταφορά πολλών εξουσιών στις σχεδόν αυτόνομες επαρχίες, κάτι σαν τα βιλαέτια της οθωμανικής εξουσίας. Το σχέδιο που τέθηκε χθες στη λαϊκή ψηφοφορία δεν εξασφάλιζε την ενότητα, έκανε απλώς τον πρόεδρο απόλυτο κυρίαρχο. Κατέλυε τη διάκριση των εξουσιών έτσι όπως οργανώνεται σε όλα τα δημοκρατικά συντάγματα, υπονομεύοντας τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, όλων.
Η αποδοκιμασία αυτού του προεδρικού συστήματος επικυρώνει τις εκτιμήσεις που επισήμαναν ότι οι μετατοπίσεις στη Δεξιά θα υπονομεύσουν τελικά την προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν. Η κατάληξη αυτής της πορείας είναι η πολιτική επιρροή που γνώριζε ο Νετσμετίν Ερμπακάν. Καμία σχέση με την ηγεμονική θέση που κατάφερε να εξασφαλίσει ο Ταγίπ Ερντογάν, βγάζοντας την ισλαμόφιλη παράταξη από την παραδοσιακή απομόνωση και συγκεντρώνοντας γύρω του όλη τη Δεξιά και πολλά από τα μεταρρυθμιστικά στοιχεία της σοσιαλδημοκρατίας. Εξασφαλίζοντας επίσης τη στήριξη της ΕΕ. Ετσι η διάθεση της κεμαλικής αντιπολίτευσης να εξηγήσει τον αυταρχισμό της ως προσπάθεια αντιμετώπισης των μακροπροθέσμων «πραγματικών» στόχων του Ερντογάν και της ισλαμόφιλης μερίδας της κοινωνίας, χάνει το νόημά της. Ο,τι και αν θέλει ο Ερντογάν πρέπει να βρει μια ικανοποιητική κοινωνική και πολική συμμαχία που θα το στηρίξει. Χθες οι κοινωνικές και οι πολιτικές δυνάμεις τού είπαν, πρώτη φορά μετά το 1996 όταν εμφανίστηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή, ότι δεν πείθονται.
Αυτό απλώς σημαίνει ότι άρχισε η αντιστροφή μέτρηση. Αν θα είναι μακρόσυρτη, ανατολική, λυπητερή, όπως θα τη φανταζόταν ο ποιητής ή όπως τη φοβάται η τουρκική κοινωνία, θα φανεί. Αλλά άρχισε. Και μια και κινούμαστε στη σφαίρα της ανάγνωσης του καφέ, να πω ότι κάπως έτσι άρχισε και η αντίστροφη μέτρηση για τον Τουργκούτ Οζάλ και κατέληξε στον μυστήριο (από εγκληματική ενέργεια και συνωμοσία, λέει ακόμα η οικογένειά του) πρόωρο και ξαφνικό θάνατο.
Η εγγραφή της χθεσινής νίκης στο δημοψήφισμα στην κατηγορία της πυρείου εξηγείται και από ένα ακόμα στοιχείο: το αποτέλεσμα του Ναι υπολείπεται σημαντικά από την προσδοκία που είχε δημιουργήσει. Η μονοπώληση της προεδρικής διαδικασίας από το Ναι στην τηλεόραση, στον Τύπο, στον δρόμο, η σύμπλευση του κράτους με το Ναι άφησαν το Οχι να κινείται σχεδόν παράνομα. Χωρίς διάθεση υποβολής, μου θύμισε το δημοψήφισμα του Παπαδόπουλου στα χρόνια της στρατιωτικής χούντας.
Το μήνυμα της Θράκης στους «(υπερ)πατριώτες»
Η ψήφος των Τούρκων του εξωτερικού έχει πολύ σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση μιας πολύπλοκης συγκυρίαςστην Ευρώπηκαι στην Τουρκία.Εχει και ένα σαφέςμήνυμα προς τους δικούς μας «(υπερ)πατριώτες», που δεν μπορούν να κοιμηθούνμε την αγωνία τουςγια τη Θράκη:Μην ανησυχείτε.Οι Τούρκοι της Θράκης, ή όπως οι υπερπατριώτες θέλουννα μας αναγκάσουν να μιλάμε «η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης», ψήφισαν εντελώςδιαφορετικάαπό τις κοινότητεςτων τούρκων μεταναστών στην Ευρώπη. Ενώ στην Ευρώπη ψήφισαν 70% υπέρ του Ναι, στην Ελλάδα ψήφισαν 77% υπέρ του Οχι!Η αϋπνία των υπερπατριωτών ξεκινούσε από την υπόθεση ότι οι Τούρκοι στη Θράκη καθοδηγούνται από την Αγκυρα!Οταν δόθηκε η ευκαιρία είδαμε ότι προκαλούν τηνΑγκυρα (όπως και οι Τουρκοκύπριοι).
Στην Ελλάδα η κοινότητα είναι γηγενής και ευθυγραμμίζεται με τη συμπεριφορά όλων των Τούρκων που προέρχονται από τις δυτικές βαλκανικές οθωμανικές επαρχίες. Στην Ευρώπη είναι μετανάστεςπροερχόμενοι από την Ανατολία και η συμπεριφορά τους ευθυγραμμίζεται με τους συμπατριώτες τους στηνΑνατολία, αλλάη πολιτική τουςσυμπεριφορά ασφαλώς επηρεάζεται από τη γενικευμένη ισλαμοφοβία τηςΔυτικής Ευρώπης. Ετσι συσπειρώνονται γύρωαπό όποιονυπόσχεται να τους υπερασπίσει. Στην Ελλάδα, παρά τις ρητορικές πιέσειςπου δέχονται και τη διάθεση ορισμένων υπερπατριωτών, απολαμβάνουν μεγαλύτερηασφάλεια και προστασία της ταυτότητάς τους, παρά την απαγόρευση της ίδρυσης τουρκικών συλλόγων. Για αυτό αποδοκιμάζουν μαζικά την αυταρχική και έντονα ισλαμοεθνικιστική πολιτική του Ερντογάν, ενώ στο τουρκικό πολιτικό σύστημα εντάσσονταισαφέστατα στη Δεξιά. Συμμετέχουν της ημετέραςπαιδείας.
Ο Αλκης Κούρκουλας ήταν ανταποκριτής του ΑΠΕ στην Τουρκία
