Πληθαίνουν οι «ισχυροί ηγέτες» σε Ανατολή και Δύση και γίνονται συνεχώς ισχυρότεροι. Παρά τις ελπίδες και τις ευχές μας προς τους τούρκους δημοκράτες, ο Ταγίπ Ερντογάν κέρδισε το δημοψήφισμα με μικρή διαφορά, η οποία όμως δεν αλλάζει τα πράγματα: και το Brexit με 51% πέρασε, ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε την προεδρία των ΗΠΑ με λιγότερες ψήφους από τη Χίλαρι Κλίντον –και κανείς από τους «ισχυρούς» της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν έχει κερδίσει με ποσοστά πάνω από 50% στις εκλογές στη χώρα του.
Είτε με αναλογικές εκλογές είτε με πλειοψηφικά δημοψηφίσματα, οι ηγέτες που είναι αποφασισμένοι να εξαντλήσουν ή να ξεπεράσουν τα όρια που θέτουν οι πολιτικοί κανόνες στις χώρες τους συνεχώς αυξάνονται –αλλά δεν πετυχαίνουν πάντα τα σχέδιά τους, ας θυμηθούμε την Αυστρία πέρυσι και την Ολλανδία φέτος.
Πάντως η τάση είναι γενική, και βεβαίως ανησυχητική όχι μόνο για τις χώρες που υφίστανται την ισχύ των ηγετών τους αλλά και για τις υπόλοιπες: οι «ισχυροί ηγέτες» έχουν την τάση να προσπαθούν να επεκτείνουν την ισχύ τους και εκτός συνόρων. Οι απειλές τείνουν να αναδεικνύουν «ισχυρούς ηγέτες» και στις απειλούμενες χώρες. Ο Βλαδίμηρος Πούτιν αποτελεί το κλασικό παράδειγμα. Μένει να δούμε τι επιπτώσεις θα έχουν η πρόσφατη ένταξη στο κλαμπ του Τραμπ και η επιβεβαίωση της ισχύος του Ερντογάν.
Φυσικά, τα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα έχουν ανακλαστικά, όπως είδαμε στις περιπτώσεις της Αυστρίας και της Ολλανδίας, και ας ελπίσουμε ότι τα ανακλαστικά αυτά θα λειτουργήσουν την Κυριακή και στη Γαλλία –όχι επειδή φθάνει ώς τη Γαλλία η ισχύς

του Ερντογάν, αλλά ο Τραμπ, η Μέι και ο Πούτιν σίγουρα απασχολούν τους γάλλους πολιτικούς.

Εμείς όμως είμαστε κοντά στην Τουρκία. Βεβαίως, η κυβερνώσα τουρκική πολιτική ελίτ έχει πολύ σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας και στον Νότο της (Ιράκ – Συρία), για να δημιουργήσει καινούργια στα δυτικά της. Αλλά μάλλον δεν θα έχει καμιά βιασύνη να επιλύσει τα υπάρχοντα: οι εκκρεμότητες στο Αιγαίο και στην Κύπρο θα παραμείνουν ανοιχτές, οι ροές προσφύγων όμως μπορεί να γίνουν όπλο στα χέρια της.
Το ζήτημα είναι να μην προκύψουν πειρασμοί για ανάδειξη à la turca «ισχυρών ηγετών» στο δικό μας πολιτικό σύστημα. Γνωρίζουμε ότι οι παθογένειές του είναι πολλές και μεγάλες –ας έχουμε τον νου μας λοιπόν όταν προτείνονται «προεδρικές» ή «δημοψηφισματικές» συνταγματικές βελτιώσεις.
Τελευταία Νέα