Ενα πυκνό πλέγμα προσεγγίσεων στη μαύρη περίοδο της χούντας επιχειρείται από σήμερα και ώς τις 22 Απριλίου στην Αθήνα με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από το στρατιωτικό πραξικόπημα, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας αλλά και ερευνητών – μελετητών της σύγχρονης Ιστορίας. Στο επιστημονικό συνέδριο «Πενήντα χρόνια μετά – νέες προσεγγίσεις στη δικτατορία των συνταγματαρχών» στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών η θεματολογία συνθέτει ένα καλειδοσκόπιο της επταετίας, η οποία παραμένει εν πολλοίς μια «άγνωστη» περίοδος για το νεότερο κοινό. Για παράδειγμα, για τις κουλτούρες καταστολής, τη σιωπή της Ιστορίας και την «κάθαρση» που δεν έγινε θα μιλήσει η καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Σοφία Βιδάλη, δομώντας την ομιλία της πάνω στο δίπολο δικτατορία – δημοκρατία.
Μια άλλη πτυχή της περιόδου, με το βλέμμα στραμμένο στο εξωτερικό, θα φωτίσει ο αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο York του Τορόντο Σάκης Γκέκας, εστιάζοντας στον αντιδικτατορικό αγώνα που αναπτύχθηκε στον Καναδά, μιλώντας ειδικότερα για τους μετανάστες ακτιβιστές. Η ομιλία του έλληνα πανεπιστημιακού του Καναδά είναι ενταγμένη στην ενότητα «Ελληνες στο εξωτερικό: στον αστερισμό της αντίστασης». Στην ενότητα «Το δικτατορικό καθεστώς σε διεθνές περιβάλλον», με συντονιστή τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Ηλία Νικολακόπουλο, μεταξύ άλλων αξιοσημείωτων θεμάτων, ο Νίκος Παπαναστασίου, λέκτορας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας, θα μιλήσει για τον ρόλο της ραδιοφωνικής «Εκπομπής του Μονάχου» και την εξέλιξη των ελληνογερμανικών σχέσεων στο διάστημα 1967-1974. Αν και τότε η Ελλάδα είχε μπει στον γύψο, όπως έχει ειπωθεί, η βουβή περίοδος είχε ήχο. Εκεί επικεντρώνει την ομιλία της η μεταδιδακτορική ερευνήτρια Αννα Παπαέτη, που αναπτύσσεται στο τρίπτυχο μουσική – ήχος – βασανιστήρια την περίοδο της χούντας, στο πλαίσιο της ενότητας «Το καθεστώς: προπαγάνδα και καταστολή».
Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ. Μια διαφορετική και πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή αναδεικνύει και η δρ Φιλολογίας, διδάσκουσα στο Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Μαρία Νικολοπούλου, η οποία προτείνει μια συγκριτική παρουσίαση των φοιτητικών περιοδικών και των underground εκδόσεων, προδικτατορικά αλλά και κατά την επταετία, εστιάζοντας στον τρόπο που εκφραζόταν γραπτώς στις εκδόσεις η σεξουαλικότητα.
Το τοπίο που διαμορφώνεται στις περιοδικές φοιτητικές εκδόσεις και στα underground εκδοτικά εγχειρήματα –με βραχύβια διαδρομή, σημειώνει η Μαρία Νικολοπούλου, ακριβώς επειδή τα έγραφαν και τα εξέδιδαν παρέες –διαφοροποιείται στην επταετία, συγκριτικά με την προηγούμενη περίοδο. Ανεξαρτήτως πολιτικών συνθηκών, οι εκδόσεις εκείνες υπήρξαν «αποδέκτες» ρευμάτων και τάσεων που αναπτύσσονταν στο εξωτερικό. Η επιρροή τους δεν ανεκόπη την περίοδο της χούντας, σημειώνει η Νικολοπούλου, αλλά είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά. «Τα φοιτητικά έντυπα βρίσκονταν προ του 1967 συνήθως υπό κομματικό έλεγχο. Το κύμα της σεξουαλικής επανάστασης από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη είχε φτάσει και στην Ελλάδα, οπότε υπήρχε σχετική απελευθέρωση που εκφραζόταν ως εξής στα έντυπα: θεωρούνταν αποδεκτό το προγαμιαίο σεξ, εφόσον όμως συνδεόταν με συναίσθημα». Ωστόσο, από τις σελίδες τους αναδυόταν ένας συντηρητισμός, ακριβώς διότι ανά πάσα στιγμή έμπαιναν στο μικροσκόπιο της κομματικής εποπτείας. «Εκείνη την εποχή υπήρχαν δύο πρωτοποριακά περιοδικά, το “Αλλο της Τέχνης” του Λεωνίδα Χρηστάκη και το “Πάλι” του Νάνου Βαλαωρίτη, που φιλοξενούσαν κείμενα μεταξύ άλλων των Ελύτη, Κουτρουμπούση, Εμπειρίκου, Πουλικάκου, τα οποία ακολουθούσαν τις διεθνείς τάσεις. Ομως ακόμα και εκείνα τα κείμενα ήταν αυτολογοκριμένα. Τα κείμενα του Εμπειρίκου, για παράδειγμα, ήταν μεν τολμηρά αλλά σταματούσαν στο όριο της περιοχής του άσεμνου διότι και πριν από τη χούντα υπήρχε ο νόμος περί Τύπου» εξηγεί η Μαρία Νικολοπούλου. Και ενώ στις ταινίες «περνούσαν» κάποιες σκηνές με γυμνό, στον Τύπο τα πράγματα ήταν πιο αυστηρά. «Ο Χρηστάκης τότε έβγαλε δύο περιοδικά, τον “Κούρο” και το “Panderma”, όπου οι νέοι έγραφαν πολύ προχωρημένα για τον έρωτα. Δεν τον συνέδεαν με το συναίσθημα και χρησιμοποιούσαν υπαινικτικό λόγο. Σχεδιαστικά ήταν πιο τολμηρά.
.
Η ερευνήτρια εστιάζει το ενδιαφέρον της στην πενταετία 1971-1974, καθώς τότε καταγράφεται μια εκδοτική έκρηξη. Οφειλόταν σε μια κίνηση του καθεστώτος να φανεί ανεκτικό και φιλελεύθερο, «δημοκρατικό». «Ακριβώς τότε οι νέοι που ήρθαν σε επαφή με τα νέα ρεύματα, ελλείψει κομματικών μηχανισμών, εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και έβγαλαν περιοδικά» εξηγεί. Τεκμηριωμένα εκδοτικά στοιχεία δεν υπάρχουν, πλην όμως εκτιμάται ότι εκείνη την περίοδο κυκλοφορούσαν περίπου δέκα underground περιοδικά –έντυπα που είχαν να κάνουν με την αντικουλτούρα, τη νέα Αριστερά, τον αναρχικό χώρο –και περιοδικά που εξέδιδαν οι ανεπίσημες φοιτητικές οργανώσεις, όπως το «Ξαστεριά» που εξέδιδαν οι κρήτες φοιτητές, διότι το καθεστώς «επιχειρούσε να καπελώσει τις φοιτητικές οργανώσεις βάζοντας δικούς της στα προεδρεία».
