Ο νοητός χάρτης του κόσμου

Τα ταξιδιωτικά κείμενα του Γιώργου Βέη αναφέρονται σε διαμονές. Δεν είναι οδηγοί εντυπώσεων και δεν γράφονται καθ’ οδόν, εκτός από ελάχιστες φορές. Απευθύνονται αποκλειστικά σε τόπους όπου έζησε και δούλεψε. Δεκαπέντε σχεδόν από τα τριάντα χρόνια της διπλωματικής του καριέρας, τα πέρασε σε χώρες της Ασίας και της Υποσαχάριας Αφρικής. Ο συγγραφέας παρέχει στοιχεία διαλόγου με τον τόπο όπου έχει κατά καιρούς ταχθεί, κατά τη σεφερική έννοια. Οδηγείται περισσότερο προς το παλαιό αίτημα του Ζεν: την ανόρθωση όλων υμών, μέσα από τους κόλπους της φύσης. Τα ποιητικά χωρία του Βέη καθώς και τα πεζά του είναι διαποτισμένα από το πνεύμα των προσωκρατικών φιλοσόφων, όπως κι από τον πρώτο που άνοιξε δρόμους στη γραφή της περιπλάνησης, τον Ηρόδοτο. Οι οποίοι, ασχολήθηκαν επισταμένως με τη διατήρηση της φύσης μέσα στον άνθρωπο. Η επαφή με την ετερότητα αποτελεί το πρώτο μέλημα του συγγραφέα και σε αυτό το βιβλίο.

Τα πάθια του κόσμου

Μέσα στη θάλασσα της ασάφειας και της αρρυθμίας του κόσμου, η ρήση του Κομφούκιου «όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι, μόνο στις συνήθειες διαφέρουν» καθορίζει ως έναν μεγάλο βαθμό το σκεπτικό του βιβλίου. Οσο διατρέχουμε τις σελίδες του, διαπιστώνουμε ότι τα πάθια του κόσμου, που έλεγε ο Παπαδιαμάντης, δεν είναι άγνωστα αλλά κοινά. Υπάρχει μια συμμετοχή στη μυσταγωγία, στον εθιμικό κώδικα, στο κακό και στο καλό. Ο συγγραφέας επικοινωνεί με τους γύρω, δίχως τους αυστηρούς σημασιολογικούς κώδικες της εκάστοτε γλώσσας ή διαλέκτου. Παρατηρεί και ξεκλειδώνει ένα μέρος των χειρονομιών, της γλώσσας του σώματος, των συνηθειών, των συμπεριφορών. Ενός θεάτρου, όπου το παράλογο είναι οργανικό μέρος της ευαισθησίας μας.

Αφορμή για τον «Ινδικοπλεύστη» στάθηκε η μνήμη του πατέρα του Γιώργου Βέη, ο οποίος ως ασυρματιστής του Πολεμικού Ναυτικού έφτασε στην Καλκούτα το 1944. Οι διηγήσεις του μαζί με διασκευασμένες ιστορίες από τα ομηρικά έπη γαντζώθηκαν στην ψυχή του κατοπινού συγγραφέα. Υπάρχει όμως κι ένα δεύτερο πρόσωπο πίσω από το βιβλίο. Αναφερόμαστε στον Κοσμά τον Ινδικοπλεύστη, τον μοναχό που τον έκτο αιώνα περίπου κατέπλευσε στα νερά του Ινδικού Ωκεανού και έγραψε για τις εμπειρίες του. Τα ακριβή κίνητρα των ταξιδιών του παράτολμου ιερέα θεωρούνται άγνωστα μέχρι σήμερα. Ο δε υπότιτλος του βιβλίου «μαρτυρίες, παρεκβάσεις», παραπέμπει κατευθείαν στον Ηρόδοτο και σημαίνει ότι το κείμενο δεν έχει επινοήσεις. Περιλαμβάνει όλα τα συμφραζόμενα που ένα ταξίδι μπορεί να γεννήσει, εκτός από το δρομολόγιο.

Θραυσματικές εικόνες

Πάνω σ’ αυτή την κατεύθυνση το βιβλίο του Γιώργου Βέη είναι μια νοητή γραμμή παρεκβάσεων και κατάθεσης γεγονότων. Ξεκινά τις επισκέψεις από την Ινδονησία (Μπάλι, Ιάβα, Τζακάρτα), προχωρά στην Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία (Οσάκα), έρχεται για λίγο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και εκβάλλει στο Βιετνάμ. Συναρμολόγηση θραυσματικών εικόνων, ψίχουλα εντυπώσεων ενίοτε φευγαλέων, που ντύνονται με μια ποιητική ορμή. Η λεπτομέρεια μπαίνει στον μεγεθυντικό φακό του συγγραφέα και αποκτά το ειδικό βάρος που απαιτεί ο στοχασμός, μέσα σε λίγες μόνο αράδες. Σιγά σιγά εμφανίζεται το διακείμενο. Ενας διάλογος όπου ο συγγραφέας φαίνεται να μιλά στον εαυτό του, θέλοντας να μάθει τι ακριβώς συμβαίνει μπροστά στα μάτια του. Η δυνατότητα συνύπαρξης ή ακόμη καλύτερα η συναντίληψη, είναι μέρος του συνδετικού κρίκου ανάμεσα στον παρατηρητή, που δεν είναι ουδέτερος και στο χνάρι του τόπου που περιφέρεται γύρω του. Η αφομοίωση μεγάλου μέρους της ηρακλείτειας διαλεκτικής, αλλά και της νιτσεϊκής ερμηνείας, φέρνουν τον συγγραφέα σε θέση να εξηγήσει όχι με μεταφυσικούς όρους, αλλά με καθαρά εννοιολογικούς, περιεχόμενα περίπλοκα για τον δυτικό άνθρωπο, όπως είναι για παράδειγμα οι τελετές των ηφαιστείων στην Ιάβα. Υπάρχει και η περίφημη ελληνοβουδική τέχνη στην περιοχή Γκαντάρα, όπου τα περιγράμματα του Πραξιτέλη συναντούν τις μέριμνες του Σκόπα. Οι μύστες της ινδικής σοφίας και η ιδιοπροσωπία μιας απέραντης παράδοσης. Αν ο Σωκράτης μπορούσε να συναντηθεί με τον βουδισμό, είναι πάνω στον συνεχή διάλογο με το δαιμόνιο. Η επιστροφή στο Είμαι και από εκεί και πέρα η ενατένηση της γαλήνης μέσα από τη σκέψη. Η Κίνα και η εσωτερική σκέψη της ευζωίας. Κρίνουμε, προχωράμε, αμφισβητούμε, ανανεωνόμαστε προς νέες συνθέσεις. Το τετράπτυχο του «Δράκου» επί αιώνες, που αφομοιώνει τα πάντα σχεδόν στο διάβα του. Ενας μετεωρισμός μεταξύ της φαινόμενης αλήθειας, της τυποποιημένης αλήθειας και της Αλήθειας. Τάξεις εννοιών που σε καλούν να τις ανακαλύψεις. Τα αεροδρόμια διαθέτουν τα δικά τους ξεχωριστά κεφάλαια στο βιβλίο. Μερικοί από τους πλέον ονομαστούς κόμβους διέλευσης πληθυσμών, προσεγγίζονται ως αγαθά προορισμών που ταυτίζονται με την ροϊκότητα του εκάστοτε χρόνου. Αυτόνομα κύτταρα ενός ακοίμητου κόσμου.

Αιώνες σοφίας