Πριν από πενήντα χρόνια η χούντα των συνταγματαρχών έβαζε την Ελλάδα στον γύψο. Ο Παπαδόπουλος και οι απριλιανοί συνεργάτες του ανελάμβαναν να σώσουν τη χώρα από τον κομμουνισμό, «δένοντας τον ασθενή επί της κλίνης… διά να υποστή ακινδύνως την εγχείρησιν». Η γλώσσα προμήνυε τις βιαιότητες και χυδαιότητες που θα ακολουθούσαν. Εξορίες, φυλακίσεις, βασανιστήρια, κατάργηση όλων των ελευθεριών και καταπάτηση των δικαιωμάτων των πολιτών.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, κάνοντας την πρώτη δήλωσή του κατά της χούντας τον Απρίλη του ’67, ήταν αισιόδοξος ότι το τέλος τους δεν θ’ αργούσε, και θα ήταν «το τέλος που επιφυλάσσουν οι ελεύθεροι λαοί στους τυράννους των».
Το τέλος του καθεστώτος όμως θα αργούσε να έρθει. Μετά την αποτυχία του αντικινήματος του βασιλιά Κωνσταντίνου τον Δεκέμβρη του 1967 το καθεστώς εδραιώθηκε.
Τον Νοέμβριο του ’68, ο θάνατος του Γεωργίου Παπανδρέου οδηγούσε στην πρώτη μαζική διαδήλωση κατά της δικτατορίας. Χωρίς συνέχεια όμως.
Η γενναία απόπειρα του Αλέκου Παναγούλη κατά του Παπαδόπουλου τον Αύγουστο του ’68 αποτύγχανε οδηγώντας σε σκλήρυνση του καθεστώτος, συλλήψεις και βασανισμούς.
Εναν χρόνο μετά, ο Σεφέρης προφήτευε την επερχόμενη τραγωδία: «… στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει, αναπότρεπτη στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μας βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου.
Οσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωράει το κακό. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή».
Τον Δεκέμβριο του ’69 η χούντα αναγκάζεται να αποσύρει τη χώρα από το Συμβούλιο της Ευρώπης για να προλάβει την επικείμενη αποπομπή της λόγω της διαρκούς καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του βασανισμού πολιτικών κρατουμένων.
Το ’70 ο Κέδρος εξέδιδε το βιβλίο «Δεκαοκτώ Κείμενα». Για πρώτη φορά δεκαοχτώ άνθρωποι των γραμμάτων τολμούσαν με επώνυμα κείμενα να ορθώσουν ανάστημα κατά της χούντας.
Το ’73 ο Αβέρωφ οργάνωνε το Κίνημα του Ναυτικού. Η πολιτική της γέφυρας, που ο ίδιος αφηγείται στο «Στοιχειώδες Καθήκον», ένα άγνωστο βιβλίο του, είχε ουσιαστικά αποτύχει. Το Κίνημα του Ναυτικού θα αποτύγχανε, αλλά μετά και τις καταδικαστικές δηλώσεις του Καραμανλή από το Παρίσι το καθεστώς ήταν πλήρως απομονωμένο.
Η τραγωδία, που προφήτευε ο Σεφέρης, θα ολοκληρωνόταν με τη βίαιη και αιματηρή καταστολή του ξεσηκωμού του Πολυτεχνείου, το προδοτικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και την τουρκική εισβολή.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός
