Στις 11.05 το πρωί της περασμένης Τρίτης η Τερίζα Μέι άνοιξε τη μαύρη πόρτα του σπιτιού της στον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, έκανε 10 βήματα και στάθηκε μπροστά στο ξύλινο πόντιουμ για να ανακοινώσει αυτό που επανειλημμένως είχε αρνηθεί ότι θα κάνει: πρόωρες εκλογές. Λίγα μέτρα πιο πίσω, μέσα στην πρωθυπουργική κατοικία, σύσσωμο το υπουργικό συμβούλιο παρακολουθούσε το διάγγελμα της βρετανίδας πρωθυπουργού σε μια οθόνη. Και ξαφνικά πέφτει «μαύρο». Η πρόσβαση στο WiFi της Ντάουνινγκ Στριτ διακόπτεται για λίγα δευτερόλεπτα, η εικόνα που έφτανε μέσω ασύρματης σύνδεσης χάνεται και οι υπουργοί ξεσπούν σε τρανταχτά γέλια.
Ηθικό δίδαγμα: ακόμη και σε μια πόλη όπου οι ευρυζωνικές συνδέσεις «πετάνε», κάτι μπορεί να πάει στραβά την τελευταία στιγμή. Συμβαίνει στο Ιντερνετ, πολλώ δε μάλλον στην πολιτική.
Μπορεί να φάει «μαύρο» η Μέι στις εκλογές της 8ης Ιουνίου; Με τις δημοσκοπήσεις να τη φέρνουν μπροστά έως και 24 μονάδες, το ενδεχόμενο αυτό μοιάζει εξαιρετικά απίθανο. Βέβαια, το πρόσφατο παρελθόν διδάσκει ότι δεν πρέπει να έχει κανείς μεγάλη εμπιστοσύνη στα γκάλοπ: από τις βουλευτικές εκλογές και το δημοψήφισμα του 2015 στην Ελλάδα έως τις βρετανικές βουλευτικές εκλογές του 2015, τις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ και, φυσικά, το δημοψήφισμα για το Brexit του περασμένου Ιουνίου, οι δημοσκόποι απέτυχαν παταγωδώς να προβλέψουν τα αποτελέσματα.
Αυτή τη φορά, πάντως, τα πράγματα δείχνουν να είναι διαφορετικά. Οι ψηφοφόροι δεν καλούνται απλώς να επιλέξουν πρωθυπουργό, αλλά τον άνθρωπο που θα βγάλει τη χώρα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Και φαίνεται ότι εμπιστεύονται μόνο τη Μέι γι’ αυτή τη δουλειά.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το Brexit εξελίσσεται σε οδοστρωτήρα: ισοπέδωσε έναν πρωθυπουργό (τον Ντέιβιντ Κάμερον), πιθανότατα θα ισοπεδώσει έναν αρχηγό αξιωματικής αντιπολίτευσης (τον Τζέρεμι Κόρμπιν), προκάλεσε εκλογές, αλλάζει τη χώρα (προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο) και ίσως αλλάξει και την Ευρώπη.
Οι εκλογές που ξόρκιζε…
Δύο χρόνια από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και 12 μήνες μετά το δημοψήφισμα, οι Βρετανοί καλούνται να προσέλθουν και πάλι στις κάλπες τις οποίες η Τερίζα Μέι ξόρκιζε μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες, υποστηρίζοντας ότι «η χώρα χρειάζεται μια περίοδο σταθερότητας για να διασφαλίσουμε ότι θα βγούμε από την ΕΕ με τον καλύτερο τρόπο».
Αυτό σημαίνει ότι η Βρετανία δεν θα έχει τώρα την πολυπόθητη σταθερότητα; «Η πρωθυπουργός κατέστησε σαφές την Τρίτη ότι ο μόνος τρόπος για να εγγυηθούμε τη σταθερότητα είναι οι εκλογές» είπε στα «ΝΕΑ» η εκπρόσωπος της Τερίζα Μέι. Πράγματι, στο διάγγελμά της η αρχηγός των Συντηρητικών επικαλέστηκε τη σταθερότητα για να αιτιολογήσει την απόφασή της για πρόωρες εκλογές –τον ίδιο ακριβώς λόγο που είχε επικαλεστεί προσφάτως για να επιχειρηματολογήσει κατά των εκλογών. Οταν τη ρώτησα αν η πρωθυπουργός ανακαλεί την αρχική της δήλωση, δεν απάντησε. Υποστήριξε, πάντως, ότι «το Brexit δεν θα επηρεαστεί από τις εκλογές. Συνεχίζουμε κανονικά τη δουλειά μας και προετοιμαζόμαστε για τις διαπραγματεύσεις».
Μια άδεια καρέκλα
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Βρετανία δεν συμπαθεί τις πρόωρες εκλογές. Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα μόλις δύο πρωθυπουργοί οδήγησαν τη χώρα σε πρόωρες κάλπες. Ωστόσο, υπήρξαν περιπτώσεις μη εκλεγμένων πρωθυπουργών –όπως η Μέι –οι οποίοι προκήρυξαν εκλογές για να λάβουν «λαϊκή εντολή».
Οι επόμενες εβδομάδες θα έχουν διαξιφισμούς, αντεγκλήσεις, και προεκλογικές υποσχέσεις. Δεν θα έχουν όμως ντιμπέιτ (με τη Μέι). Υπερασπιζόμενη τη φήμη της «Σφίγγας», της μυστικοπαθούς πολιτικού που σπανίως ανοίγει τα χαρτιά της, η ηγέτιδα των Συντηρητικών ξεκαθάρισε ότι δεν θα συμμετάσχει σε τηλεμαχίες με τους αρχηγούς των υπόλοιπων κομμάτων, καθώς προτιμά «να βγει έξω και να συναντήσει τους ψηφοφόρους». Η αντιπολίτευση, πάντως, έδωσε διαφορετική ερμηνεία: οι Εργατικοί την κατηγόρησαν ότι φοβάται να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους της και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες κάλεσαν τους τηλεοπτικούς σταθμούς να οργανώσουν ντιμπέιτ με τους υπόλοιπους αρχηγούς αφήνοντας μια άδεια καρέκλα για τη Μέι.
Πρωταγωνιστής των εκλογών θα είναι, αναμφίβολα, το Brexit. Οι υποστηρικτές της παραμονής στην ΕΕ (οι επονομαζόμενοι Remoaners, δηλαδή αυτοί που γκρινιάζουν υπέρ της παραμονής) φιλοδοξούν να μετατρέψουν τις εκλογές σε ένα δεύτερο, άτυπο δημοψήφισμα για το Brexit. Το σκωτσέζικο SNP και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες αντιτίθενται στην έξοδο από την ΕΕ, ενώ αρκετοί βουλευτές, ακόμη και από τους Τόρις, ζητούν ένα «μαλακό» Brexit (η Μέι δείχνει να κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση). Ο πρώην υπουργός των Συντηρητικών Στίβεν Ντόρελ, αίφνης, προέτρεψε τους ψηφοφόρους να επιλέξουν φιλευρωπαίους υποψηφίους λέγοντας: «Δεν είναι αργά για να αλλάξουμε γνώμη».
Από τον Λένιν στον Κόρμπιν
Θα μπορούσε να εκτροχιαστεί το Brexit από το αποτέλεσμα των εκλογών; Εκτός απροόπτου, όχι. Σύμφωνα μάλιστα με τις δημοσκοπήσεις, θα συμβεί το αντίθετο: η ισχύς της Μέι θα αυξηθεί, το ίδιο και η δυνατότητά της να επιβάλει στη Βουλή την όποια συμφωνία κλείσει (ή δεν κλείσει) με τις Βρυξέλλες.
Η ίδια πάντως υποστήριξε –σε συνέντευξή της στη «Σαν» –ότι προκήρυξε τις εκλογές προκειμένου να αποτρέψει τους πολεμίους του Brexit να μπλοκάρουν τις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες! Επιπλέον, πέταξε το γάντι στους βουλευτές του κόμματός της που δεν συμφωνούν με τους χειρισμούς της, καλώντας τους να συνταχθούν μαζί της ή να εγκαταλείψουν το καράβι.
Χαρακτηριστικός της ρητορικής που καλλιεργείται («οι κακοί Remoaners θέλουν να ανατρέψουν την ετυμηγορία του λαού») ήταν ο πρωτοσέλιδος τίτλος της «Ντέιλι Μέιλ» την επομένη της προκήρυξης των εκλογών: «Η Μέι θα συντρίψει τους σαμποτέρ» έγραψε η εφημερίδα, «φωτογραφίζοντας» βουλευτές και Λόρδους που αντιτίθενται στο Brexit. Τραγική ειρωνεία: η επίμαχη φράση πιστώνεται στον Λένιν!
Το Brexit φαίνεται ότι θα επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες θα ψηφίσουν στις 8 Ιουνίου κι αυτό είναι κάτι που βολεύει τη Μέι: σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov, οι ψηφοφόροι θεωρούν τους Τόρις πιο ικανούς από τους Εργατικούς για να βγάλουν τη χώρα από την ΕΕ. Επιπλέον, οι ενδεχόμενες οικονομικές επιπτώσεις της εξόδου από την ΕΕ δεν είναι ακόμη ορατές, ενώ η αποσύνθεση των Εργατικών εγγυάται την επικράτηση των Συντηρητικών, πιθανότατα με μεγάλη πλειοψηφία. «Η απόφαση για πρόωρες εκλογές μπορεί να συνοψιστεί σε μία λέξη: Εργατικοί. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατεβαίνει στις εκλογές με έναν ηγέτη που ακόμη και πολλοί από τους βουλευτές του πιστεύουν ότι δεν πρέπει να γίνει πρωθυπουργός» γράφει στους «Τάιμς» ο Ντάνιελ Φίνκελσταϊν.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα του Τζέρεμι Κόρμπιν απειλείται με οδυνηρή ήττα αντίστοιχη με εκείνη του 1983 του Μάικλ Φουτ από τη Μάργκαρετ Θάτσερ, όταν οι Εργατικοί απέσπασαν το χαμηλότερο ποσοστό τους από το 1918. Ο Κόρμπιν, πάντως, υποστήριξε προχθές ότι «σε πείσμα των μίντια και του κατεστημένου» οι Εργατικοί θα γίνουν κυβέρνηση και «θα ανατρέψουν το σαθρό σύστημα». Απέκλεισε, επίσης, κυβερνητική συνεργασία με το SNP (την οποία η Μέι έσπευσε να βαφτίσει «συνασπισμό του χάους»). Ομοίως, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες απέκλεισαν την προοπτική συνεργασίας με τους Εργατικούς, αλλά απέφυγαν να πράξουν το ίδιο για το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν σε συνασπισμό με τους Συντηρητικούς.
Πολύτιμος χρόνος
Το γεγονός ότι το Λονδίνο δεν προλαβαίνει να συνάψει εμπορική συμφωνία με την ΕΕ εντός των δύο ετών που διαρκούν οι διαπραγματεύσεις ήταν ένας ακόμη λόγος που έγειρε την πλάστιγγα προς τις πρόωρες κάλπες. Οι εκλογές ήταν προγραμματισμένο να γίνουν το 2020, λίγους μήνες μετά το Brexit. Ωστόσο, εκτιμάται ότι έως τότε δεν θα έχουν ολοκληρωθεί οι συνομιλίες και θα ισχύσει μια μεταβατική περίοδος που θα παρατείνει μερικώς την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ έως ότου επιτευχθεί οριστική συμφωνία. Εάν η Τερίζα Μέι κερδίσει τις εκλογές του Ιουνίου, θα αγοράσει πολύτιμο χρόνο που θα της επιτρέψει να κλείσει τις διαπραγματεύσεις έως τις επόμενες εκλογές που θα διεξαχθούν (εκτός νέου απροόπτου…) το 2022.
Πάντως, στις συνεντεύξεις που δίνει αποφεύγει να παραδεχθεί ότι ίσως αναγκαστεί να κάνει σημαντικούς συμβιβασμούς, για παράδειγμα να παρατείνει την ισχύ της ελεύθερης μετακίνησης ευρωπαίων πολιτών και της δικαιοδοσίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στη Βρετανία μετά το Brexit. Είναι ακριβώς όσα οι Brexiteers και ο ευρωσκεπτικιστικός Τύπος τής ζητούν να μην κάνει. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας η πρωθυπουργός αναμένεται να δεχθεί ασφυκτικές πιέσεις για να αποκαλύψει το πλήρες σχέδιό της για το Brexit, το οποίο επί του παρόντος παραμένει θολό. Τι υποχωρήσεις είναι διατεθειμένη να κάνει; Ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές της; Ουδείς γνωρίζει. «Η Μέι ζητά από τους ψηφοφόρους να της δώσουν λευκή επιταγή» γράφει στους «Τάιμς» ο Ντέιβιντ Ααρόνοβιτς, ενώ ο Ραφαέλ Μπερ υπερθεματίζει στην «Γκάρντιαν»: «Η ηγέτιδα των Τόρις θέλει μια νέα, υπάκουη Βουλή, τα μέλη της οποίας θα συμφωνούν ότι το Brexit σημαίνει ό,τι λέει η πρωθυπουργός ότι σημαίνει».
Οι επόμενες 47 ημέρες θα είναι εκρηκτικές. Ωστόσο, οι πολίτες δεν φαίνεται να βλέπουν με καλό μάτι την αναμέτρηση της 8ης Ιουνίου. Πάρτε για παράδειγμα την 75χρονη Μπρέντα από το Μπρίστολ, το βίντεο της οποίας έγινε viral: όταν πληροφορήθηκε από δημοσιογράφο του BBC ότι προκηρύχθηκαν εκλογές, απάντησε με μια έκφραση γεμάτη απόγνωση: «Πλάκα κάνεις! Οχι πάλι! Για όνομα του Θεού!».