Ποιος θα καταστρέψει ή ποιος θα σώσει τη Γαλλική Δημοκρατία

Μια ακροδεξιά κι ένας ακροαριστερός που ψωνίζουν από την ίδια εκλογική δεξαμενή δυσαρέσκειας· ένας δεξιός που έχει τραυματιστεί βαριά από ένα σκάνδαλο· ένας Σοσιαλιστής που έχει αμφισβητηθεί έντονα από το ίδιο του το κόμμα· κι ένας διάττοντας αστέρας, ανένταχτος κομματικά, που φάνηκε να είναι η μόνη αξιόπιστη απάντηση απέναντι στην ακροδεξιά απειλή. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της Πέμπτης Γαλλικής Δημηκρατίας μια εκλογική αναμέτρηση δεν είχε τόσο πολλούς και διαφορετικούς παίκτες και τόσο μεγάλη αβεβαιότητα. Ποτέ στο παρελθόν δεν έμοιαζε με ένα κουβάρι για το οποίο κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα λυθεί στις κάλπες. Γιατί, εάν εξαιρέσει κανείς τον προδομένο Σοσιαλιστή Μπενουά Αμόν, όλοι οι άλλοι συνδυασμοί είναι πιθανοί. Νικητές στον αυριανό α’ γύρο, και επομένως μονομάχοι στον β’ της 9ης Μαΐου, μπορεί να είναι η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν και ο σοσιαλφιλελεύθερος Εμανουέλ Μακρόν. Αλλά τίποτε δεν αποκλείει να είναι η Λεπέν και ο δεξιός Φρανσουά Φιγιόν ή ο Φιγιόν και ο Μακρόν ή ακόμη και η Λεπέν με τον ακροαριστερό Ζαν – Λικ Μελανσόν.

Αυτό το τελευταίο και πλέον όχι και τόσο απίθανο σενάριο κάνει την Ευρώπη να κρατάει την ανάσα της. Η Λεπέν και ο Μελανσόν είναι οι εκπρόσωποι του γαλλικού αντιευρωπαϊσμού. Και μολονότι κι αυτές οι εκλογές, όπως άλλες στο παρελθόν, μοιάζουν στους δρόμους βουβές, είναι ανοικτό το ενδεχόμενο κάποιος από τους δυο, είτε η υποψήφια της Ακρας Δεξιάς είτε ο υποψήφιος της Ακρας Αριστεράς, να μετατρέψει την υπόγεια ψήφο διαμαρτυρίας σε εκκωφαντικό πλειοψηφικό ρεύμα και να βρεθεί στο Ελιζέ. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να υπάρχει μια κρυφή ψήφος και να φανερωθεί στις κάλπες. Εως εκείνη τη στιγμή, όμως, κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει εάν αυτή η κρυφή ψήφος υπάρχει και θα εκδηλωθεί και στη Γαλλία, όπως υπήρξε και εκδηλώθηκε στη Βρετανία υπέρ του Brexit ή στις Ηνωμένες Πολιτείες υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ. Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι εάν όντως υπάρχει, θα εκδηλωθεί υπέρ των υποτιθέμενων αντισυστημικών –του ζεύγους δηλαδή που έχει λόγους να φοβάται η Ευρώπη.

Οι δημοσκόποι ασφαλώς ψάχνουν από είδη ψήφων έως είδη ψηφοφόρων. Ποιοι θα ρίξουν τη λεγόμενη χρήσιμη ψήφο και ποιοι θα ψηφίσουν ιδεολογικά; Ποιοι είναι εκείνοι που θα ψηφίσουν επειδή συμπαθούν ή τους έχει πείσει κάποιος υποψήφιος και ποιοι θα ψηφίσουν για να τιμωρήσουν; Κι έπειτα, ποιος είναι ο μέσος ψηφοφόρος του Φιγιόν και ποιος του Αμόν; Τζίφος. Οπως το έθεσε προ ημερών στη «Λιμπερασιόν» ο εκλογολόγος Ιβ Μαρί Καν, «όσο περισσότερο εστιάζουμε στο αντικείμενο τόσο περισσότερο η εικόνα θολώνει». Ο ελληνικής καταγωγής γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ζαν Κριστόφ Καμπανελίς το είπε κάπως αλλιώς: «Μια ανεξιχνίαστη εκλογή». Οι ειδικοί διαπιστώνουν συνεχείς μετακινήσεις –ψηφοφόροι που τη μια ημέρα δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν Φιγιόν την επομένη αποφασίζουν να στηρίξουν τον Μακρόν. Η εκλογική βάση κάθε υποψηφίου, όσο στέρεη και να είναι στα θεμέλιά της, έχει στοιχεία κινούμενης άμμου που λειτουργούν αποθαρρυντικά για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Επιστρέφοντας κανείς και πάλι στο παρελθόν, μπορεί να θυμηθεί και άλλες αβέβαιες αναμετρήσεις. Το 1974, για παράδειγμα, ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν κέρδισε με μόλις 424.000 ψήφους διαφορά τον Φρανσουά Μιτεράν. Το 1995 ο Σοσιαλιστής Λιονέλ Ζοσπέν επωφελήθηκε από τον δεξιό εμφύλιο ανάμεσα στον Ζακ Σιράκ και τον Εντουάρ Μπαλαντίρ και κατέκτησε την πρώτη θέση στον α’ γύρο. Κι επτά χρόνια αργότερα θα ερχόταν το πρώτο ακροδεξιό σοκ, όταν ο Ζαν Μαρί Λεπέν, πατέρας της σημερινής υποψήφιας του Εθνικού Μετώπου, θα απέκλειε από τον β’ γύρο τον Ζοσπέν. Ποτέ, όμως, οι πιθανοί συνδυασμοί του β’ γύρου δεν ήταν έξι. Πώς έγινε αυτό; Πολλά οφείλονται στην «ανώμαλη» φύση της προεκλογικής περιόδου. Ποτέ, για παράδειγμα, δεν είχε συμβεί ο απερχόμενος πρόεδρος της Δημοκρατίας να παραιτείται από τη διεκδίκηση δεύτερης θητείας στο Ελιζέ. Και μπορεί η προεκλογική καμπάνια να ήταν ζωντανή στα τηλεοπτικά στούντιο και τα ντιμπέιτ, αλλά αυτή η εικόνα του πολιτικού πάθους ήταν παραπλανητική. Στην πραγματικότητα, η καμπάνια δεν πέτυχε τον πρωταρχικό σκοπό κάθε προεκλογικής εκστρατείας που δεν είναι άλλος από την κινητοποίηση των ψηφοφόρων.

Συμβαίνει έτσι το εξής παράδοξο: η συμμετοχή στις κάλπες είναι πιθανό να μην επιβεβαιώσει τον χαρακτήρα αυτών των εκλογών ως των πιο κρίσιμων των τελευταίων πολλών δεκαετιών. Παράδοξο αλλά όχι πρωτότυπο. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί στις εκλογικές αναμετρήσεις και άλλων χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Μαζί με την κρυφή ψήφο υπάρχει και μια χαμένη ψήφος, ένας εκλογικός σκεπτικισμός που επιλέγει να μην εκφράζεται στις κάλπες. Είναι μια κατάσταση που δεν απαγορεύει σε κάποιον υποψήφιο να επωφεληθεί από μια τάση –τον Φιγιόν από τη συντηρητική στροφή της κοινωνίας ή τον Μακρόν από την κόπωση που έχει φέρει στο εκλογικό σώμα η εναλλαγή των δυο κομμάτων εξουσίας. Τα αποτελέσματα όμως είναι ισχνά, οι κοινωνικές ή πολιτικές συμπεριφορές δεν παγιώνονται εκλογικά. Τα φαβορί, πάντα με την εξαίρεση του Μπενουά Αμόν, είναι όσα και τα αουτσάιντερ και είναι τα ίδια: τέσσερα.