Το 2013 έγινε ο πρώτος φυσικός που εντάχθηκε ποτέ στο δυναμικό της Sciences Po –και πιο συγκεκριμένα στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών της. Εμπνευστής (προ 35ετίας) της κοινωνιοφυσικής, ο Σερζ Γκαλάμ χρησιμοποίησε τις αρχές της προκειμένου να προβλέψει τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ από το καλοκαίρι του 2016. Και τώρα προειδοποιεί πως μια εκλογή της Μαρίν Λεπέν δεν είναι απλά πιθανή, είναι πολύ πιθανή. Η εξήγηση ακούει στο όνομα «ανομολόγητη αποχή».

Μπορείτε να μας εξηγήσετε με λίγα λόγια τι είναι η κοινωνιοφυσική;

Είναι ένας επιστημονικός τομέας που δεν έχει ακόμα καθιερωθεί απόλυτα, αναπτύσσεται όμως σε διεθνές επίπεδο. Βρισκόμαστε ακόμη στα σύνορα της γνώσης. Το νόημά της είναι η χρήση τεχνικών και εννοιών της φυσικής ώστε να οικοδομηθεί μια προτυποποίηση των ανθρώπινων, κοινωνικών και πολιτικών συμπεριφορών.

Και πώς ακριβώς σας επέτρεψε να προβλέψετε τη νίκη του Τραμπ;

Ενας από τους τομείς στον οποίο εργάζομαι είναι η δυναμική της κοινής γνώμης. Υπάρχει λοιπόν ένα μοντέλο που αναπτύσσω εδώ και αρκετά χρόνια, αυτό μου έδωσε την πρόβλεψη πως θα κέρδιζε. Βασίζεται στο χτίσιμο μιας παράλληλης, τεχνητής κοινωνίας, στην οποία προσπαθούμε να φανταστούμε γιατί και πώς αλλάζουν γνώμη κάποιοι άνθρωποι ενόσω συζητούν με άλλους. Θέτω λοιπόν ως αξίωμα απλούς κανόνες αλληλεπίδρασης, οι οποίοι επιτρέπουν όμως αποτελέσματα που εκπλήσσουν.

Στη Γαλλία λοιπόν αρχικά, πριν από αρκετούς μήνες, είχατε εκτιμήσει πως η νίκη της Λεπέν είχε γίνει από αδύνατη, μη πιθανή. Κι έπειτα, πριν από μερικές εβδομάδες, προειδοποιήσατε πως γίνεται από μη πιθανή, πολύ πιθανή. Πιστεύετε ακόμη το ίδιο; Και τι σας έκανε να αλλάξετε άποψη;

Είπα πως έγινε από απίθανη, μη πιθανή διότι, χρησιμοποιώντας το μοντέλο μου, είδα πως το μέγιστο των ψήφων που μπορούσε να εξασφαλίσει είχε αυξηθεί σημαντικά σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν. Παραμένει όμως κάτω από 50%, δεν μπορεί να κερδίσει. Γιατί τότε είναι μη πιθανό; Κάτι που δεν μπορεί να αποκλειστεί; Γιατί, δεδομένου ότι το γυάλινο ταβάνι έγινε σημαντικά ψηλότερο, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε, με όλα όσα συμβαίνουν, τα σκάνδαλα κ.λπ., το ενδεχόμενο να φτάσει ξαφνικά το 50%. Αυτό όμως που δεν είχα υπολογίσει είναι αυτό που χαρακτηρίζει στην πραγματικότητα αυτή την εκλογική μάχη, ότι πάμε από έκπληξη σε έκπληξη. Για έναν αρκετά μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων σήμερα, η επιλογή του «ρεπουμπλικανικού μετώπου» θα έχει πολύ υψηλό ηθικό, πολιτικό και προσωπικό κόστος. Αυτό δεν ίσχυε στις προηγούμενες εκλογές. Είτε προκριθεί ο Μακρόν είτε ο Φιγιόν είτε και ο Μελανσόν, για καθέναν από αυτούς υπάρχει μεταξύ των εν δυνάμει αντι-Λεπέν ψηφοφόρων μια απέχθεια. Που σημαίνει πως, όποιος και αν είναι ο αντίπαλος, θα έχουμε ένα κομμάτι ψηφοφόρων που απορρίπτουν μεν το FN, για να το καταψηφίσουν όμως θα χρειαστεί να ψηφίσουν κάποιον που επίσης απορρίπτουν. Ως συνέχεια αυτού του συλλογισμού, λέω πως ένα ποσοστό θα σκεφτεί τέλος πάντων λογικά και ανάμεσα στην απέχθεια προς το FN και την αντιπάθεια για τον τάδε υποψήφιο θα επιλέξει τελικά να πάει να ψηφίσει τον τελευταίο. Είναι όμως ένα πικρό χάπι αυτό. Λέω λοιπόν πως ένας κάποιος αριθμός ψηφοφόρων που θα πει «τέλος πάντων, θα καταπιώ αυτό το μεγάλο πικρό χάπι», την ημέρα των εκλογών, με την παραμικρή αφορμή, θα ξεχάσει να το κάνει.

Εννοείτε πως θα βρουν δικαιολογίες ώστε να μην ψηφίσουν;

Ακριβώς, και κάθε δικαιολογία θα είναι καλή. Δεν είναι η κινητοποίηση που είχαμε δει για τον Σιράκ, όταν αντιμετώπισε τον πατέρα Λεπέν το 2002 και εξασφάλισε 82%. Ο κόσμος είχε πανικοβληθεί τόσο που ήθελε πάση θυσία να πει «όχι». Σήμερα, λόγω αυτού του πικρού χαπιού που πρέπει να καταπιούν ώστε να πουν «όχι», ε, ένας κάποιος αριθμός θα πει, ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό, κοίτα να δεις, ξέχασα να πάω. Είναι μια υπόθεση βέβαια όλο αυτό, την ορίζω ως ανομολόγητη αποχή. Και αυτή η ανομολόγητη αποχή θα δημιουργήσει μια δυσανάλογη αποχή. Γιατί οι ψηφοφόροι της Λεπέν θέλουν να την ψηφίσουν. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε ότι το ποσοστό της συμμετοχής για τον αντίπαλό της θα είναι χαμηλότερο.

Πιστεύετε ότι είναι θέμα χρόνου να κερδίσει η Λεπέν; Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στον φόβο που προκαλεί να την κρατάει εσαεί –στη χειρότερη περίπτωση –στη δεύτερη θέση;

Εχουμε λοιπόν αυτό το γυάλινο ταβάνι που την κρατάει στη δεύτερη θέση. Ομως, σε όλα τα φαινόμενα φόβου, παρατηρείται επίσης μια εξοικείωση, γι’ αυτό και ανεβαίνει στην πρόθεση ψήφου. Θέλω να πω, ο φόβος μιας Μαρίν Λεπέν προέδρου είναι πολύ μικρότερος από ό,τι πριν δέκα χρόνια, πέντε χρόνια, έναν χρόνο. Για να επιστρέψω όμως στις υποθέσεις μας, έβαλα σε μια εξίσωση το φαινόμενο για να δω πόσοι πρέπει να ξεχάσουν να καταπιούν το πικρό τους χάπι ώστε να έχει αυτό συνέπειες. Και είδα, προς μεγάλη μου έκπληξη, ότι χρειάζεται μόνο μια διαφορά συμμετοχής της τάξης του 20% ώστε να καταλήξει η Λεπέν με ένα 42%, 43%, 44% στην πρόθεση ψήφου, με ποσοστό μεγαλύτερο του 50% στην κάλπη.

Κύριε Γκαλάμ, υπάρχει πάντα μια λογική στη φυσική, σωστά; Αν ανακαλύπταμε λοιπόν πως και οι κοινωνικοπολιτικές συμπεριφορές υπακούουν σε νόμους, θα μπορούσαμε να ελπίζουμε σε έναν κόσμο λιγότερο παράλογο;

Οχι αναγκαστικά, γιατί η λογική των νόμων μπορεί να μας δείξει ότι οδεύουμε προς έναν γκρεμό και να πούμε α, είμαστε υποχρεωμένοι να πάμε και να πέσουμε όλοι. Δεν είναι τόσο απλό. Προσωπικά έχω προβληματιστεί από μια σκοπιά ηθική και φιλοσοφική αν οι μελέτες αυτές και η κατάδειξη των νόμων, εφόσον υπάρχουν, θα επιτρέψουν τη χειραγώγηση των ανθρώπων ή θα τους δώσουν περισσότερη ελευθερία. Νομίζω όμως ότι το να γνωρίσουμε τα όριά μας, τις προκαταλήψεις μας, αυτά που μπορεί να επιτρέψουν στους άλλους να μας χειραγωγήσουν, δεν μπορεί παρά να μας δώσει περισσότερη ελευθερία.

Τελευταία Νέα