Είναι εμφανές: ο Ερντογάν δεν διχοτομεί τη Τουρκία. Ο ίδιος είναι το πολιτικό προϊόν της διχοτομημένης τουρκικής κοινωνίας. Νέα μεσαία στρώματα έχουν οργανώσει το συλλογικό φαντασιακό τους σε συνάρτηση με το δυτικό υπόδειγμα. Βλέπουν στον Ερντογάν και «τον λαό του» τους παράγοντες πολιτιστικής και κοινωνικής στρέβλωσης. Από την άλλη, ευρείες λαϊκές μάζες, με μεγαλοκρατική ψευδαίσθηση, αποτελούν τον πυρήνα του αντίδικου φαινομένου που υπερίσχυσε οριακά στο δημοψήφισμα. Οι πολιτιστικά αστοί και πληβείοι σε αποκλίνουσες πορείες.

Πέρα από τους ενδεχόμενους κινδύνους που εγκλείει η ανασφάλεια του συστήματος Ερντογάν και που έχουν αναλυθεί από πολλούς παρατηρητές, φοβάμαι ότι η σημερινή αναποφάσιστη και αντιφατική Τουρκία είναι συμμετρική μιας βαθιάς πολιτικής αναθεώρησης που εκτείνεται και βαθαίνει στην Ευρώπη. Ο Ερντογάν περίπου αναδύεται ως ένα από τα υποκατάστατα «πλάσματα» του μεγάλου ευρωπαϊκού στρατηγικού ελλείμματος. Στην πραγματικότητα και ο Ερντογάν «εικονοποιεί» μια μεγάλη και πολύπλευρη ανασκευή. Ευρύτατα λαϊκά στρώματα αποκομμένα από οποιαδήποτε κοινωνική επιβεβαίωση κατασκευάζουν ή ανασύρουν από το παρελθόν ένα ομοίωμα μεσσία, συγκρούονται με το εκάστοτε πραγματικό ή φανταστικό «κατεστημένο». Αυτό έχει επαρκώς εντοπιστεί και αναλυθεί στον δημόσιο λόγο.

Αυτό που με ενδιαφέρει όμως είναι η ακανονιστία που διαταράσσει το κοινωνικό συνεχές. Οι τρύπες, τα κοινωνικά ρήγματα και η δυναμική τους. Σε όλες τις χώρες εξαπλώνεται ένα πλέγμα «κρατήρων», ρηγματώσεων, κοινωνικών ασυνεχειών, που φυσικά δεν οργανώνονται στους παραδοσιακούς κομματικούς και παραταξιακούς πόλους, δεν «κοινοβουλευτικοποιούνται» πάντα. Ενα ξέφρενο φαινόμενο αποκοινοβουλευτισμού, αποσυστημοποίησης.

Οσο έξυπνα ηλίθιος είναι ο χρηματιστηριοποιημένος καπιταλισμός τόσο επικίνδυνη είναι η κατακλυσμιαία ιδεολογική κατάπτωσή του. Είναι προφανές ότι αφού η οικονομία έχει εγκλωβιστεί στον οικονομικό φορμαλισμό, αναπότρεπτα επηρεάζει τις παραδοσιακές κοινοβουλευτικές μορφοποιήσεις, αποτελειώνοντάς τες. Χάνονται κόμματα, μεταπλάθονται, εξαφανίζονται ηγέτες, αναδύονται άλλα, άλλοι, alien. Σκιές…

«Θα αποκαταστήσω τα σύνορα της Γαλλίας» διακηρύττει η Μαρίν Λεπέν, μια από τις παραλλαγές που ξεφυτρώνουν σαν καιροσκοπικά μανιτάρια παντού. Μια εξαπλωνόμενη αναδίπλωση, μια πολιτική της απέχθειας, που εντέλει ενοποιεί. Διασπείρεται ένα διεθνικό και υπερεθνικό, μαζικό, άστατο κοινωνικό μίσος. Οχι μόνο γιατί στον έκπτωτο κοινοβουλευτισμό υπάρχει η εύκολη δίοδος της αχανούς λαϊκιστικής εκφραστικότητας που ξεχειλίζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (το μίσος εκφρασμένο ως εικόνα και λόγος τοκίζεται), αλλά γιατί στον αφηρημένο αντισυστημισμό κρύβεται ένας ολισθαίνων «κακός». Ο ένοχος όσο επινοείται ακαριαία (ενίοτε λιθοβολείται) τόσο σκηνοθετεί τον (εκάστοτε και κατά περίπτωση) μεσσία. Μια οικονομία αντιπαραγωγική που ο κεντρικός χαρακτήρας της είναι η αρχιτεκτονική χρέους, χωρίς παραγωγική ρίζα, εξαφανίζει το αγαθό, τον παραγωγικό ντετερμινισμό, φετιχοποιεί την ίδια την κάρπωση. Σε αυτή την εξαφάνιση της παραγωγικής αιτιοκρατίας, συστήνεται και μια αντίστοιχη πολιτική συμπεριφορά, μια γλώσσα, μια θέαση, ένα σύστημα συμβόλων που συμπυκνώνει την ίδια την παραδοξότητα, την τερατογονία.

Δυστυχώς η λαϊκιστική, αντιδραστική, εύκολη και κοντόφθαλμη ευρωφοβία δεν διαισθάνεται τον δομικό κίνδυνο. Απλώς τον εμπορεύεται. Αιχμαλωτίζοντας…

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι βουλευτής Σάμου (ΣΥΡΙΖΑ)

Τελευταία Νέα