Με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα Εμβολιασμών (24-30 Απριλίου 2017), το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕΕΛΠΝΟ εξέδωσε έναν κατάλογο με μύθους για τα εμβόλια και την αλήθεια γι’ αυτούς.

Να τι πρέπει να ξέρουμε:

Μύθος: Τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό έχουν σχεδόν εξαλειφθεί στη χώρα μας, επομένως δεν υπάρχει λόγος εμβολιασμού και επένδυσης στα εμβόλια.

Η αλήθεια: Είναι γεγονός ότι τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό (λοιμώξεις) έχουν γίνει σπάνια σε πολλές χώρες, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν.

Παρά το υψηλό ποσοστό των ατόμων (παιδιών) που εμβολιάζονται στην Ελλάδα, η εμβολιαστική κάλυψη δεν είναι ακόμη πλήρης (στο 100%), οπότε υπάρχουν ακόμη αρκετά επίνοσα άτομα (μερικώς εμβολιασμένα ή ανεμβολίαστα) που κινδυνεύουν να νοσήσουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ιλαρά, κρούσματα της οποίας έχουν αναφερθεί τα τελευταία χρόνια σε περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης με παραδοσιακά υψηλή εμβολιαστική κάλυψη.

Μύθος: Τα εμβόλια δεν είναι ασφαλή.

Η αλήθεια: Η κυκλοφορία των εμβολίων επιτρέπεται, εφ’ όσον διασφαλιστεί ότι πληρούνται προδιαγραφές ασφαλείας και ποιότητας, όπως αυτές ορίζονται από τους αρμόδιους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων & Φαρμάκων, ΕΟΦ).

Τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς υπάρχει συνεχής και αυστηρή καταγραφή των ανεπιθύμητων ενεργειών των εμβολίων και δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν τη συσχέτισή τους με την ανάπτυξη αλλεργικών, αυτοάνοσων ή/και αναπνευστικών νοσημάτων αργότερα στη ζωή.

Μύθος: Τα εμβόλια, ιδίως το MMR, προκαλούν αυτισμό.

Η αλήθεια: Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν τη συσχέτιση μεταξύ ενός εμβολίου (λ.χ. του τριπλού ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας ή MMR) με την πρόκληση διαταραχών του φάσματος του αυτισμού.

Υπήρξαν παλαιότερα κάποιες σχετικές δημοσιεύσεις, αλλά έπειτα από μελέτες και μακροχρόνια παρακολούθηση αποδείχτηκε ότι ήταν ανυπόστατες και παραπλανητικές, χωρίς επιστημονική βάση.

Μύθος: Η ταυτόχρονη χορήγηση σε ένα άτομο, ιδίως παιδί, περισσότερων του ενός εμβολίων (πολυδύναμα) αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης ανεπιθύμητων ενεργειών και υπερφορτώνει το ανοσοποιητικό.

Η αλήθεια: Επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η ταυτόχρονη χορήγηση εμβολίων δεν επιβαρύνει το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού ή του ενήλικα.

Καθημερινά, με το περιβάλλον και τη διατροφή, ερχόμαστε σε επαφή με πλήθος αντιγόνων (ξένες ουσίες προς τον οργανισμό) που επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ένα παιδί εκτίθεται σε πολύ περισσότερα αντιγόνα στο πλαίσιο ενός κοινού κρυολογήματος ή μίας ίωσης συγκριτικά με εκείνα των εμβολίων.

Τα πολυδύναμα εμβόλια έχουν τα εξής πλεονεκτήματα: α) μικρότερος αριθμός δόσεων, λιγότερες επισκέψεις στον κλινικό ιατρό και«κέρδος» σε χρόνο και χρήμα, β) εύκολη και λιγότερο επώδυνη χορήγηση, και γ) καλύτερη εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών.

Μύθος: Τα εμβόλια περιέχουν υδράργυρο, ο οποίος είναι επικίνδυνος για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Η αλήθεια: Σε μερικά (λίγα) εμβόλια προστίθεται ως συντηρητικό μία οργανική ουσία που λέγεται θειομερσάλη και περιέχει υδράργυρο. Η ουσία αυτή προστίθεται σε αμελητέα ποσότητα και δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι η ποσότητα αυτή θέτει σε κίνδυνο την υγεία.

Ο υδράργυρος είναι ένα στοιχείο της φύσης που βρίσκεται στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος.

Μύθος: Τα νοσήματα δε θα μεταδίδονται εάν εξασφαλίσουμε τις κατάλληλες συνθήκες υγιεινής.

Η αλήθεια: Πολλές λοιμώξεις (π.χ. ιλαρά, κοκκύτης, πολιομυελίτιδα), μπορούν να μεταδοθούν ανεξάρτητα από το πόσο καθαροί είμαστε.

Οι καλές συνθήκες υγιεινής (πλύσιμο χεριών, καθαρό νερό, αερισμός χώρων) συμβάλλουν μόνον στην προστασία από την έκθεση σε λοιμογόνους παράγοντες, δεν προστατεύουν από τη λοίμωξη/νόσηση ή τις επιπλοκές της εάν κάποιος εκτεθεί, όπως κάνουν τα εμβόλια.

Εάν οι άνθρωποι σταματήσουν να εμβολιάζονται, λοιμώξεις που έχουν γίνει σπάνιες, όπως η πολιομυελίτιδα και η ιλαρά, θα εμφανισθούν ξανά γρήγορα.

Μύθος: Τα πολυδύναμα εμβόλια εναντίον της διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκκύτη και της πολιομυελίτιδας μπορεί να προκαλέσουν σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου.

Η αλήθεια: Δεν υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση μεταξύ της χορήγησης αυτών των εμβολίων και του αιφνιδίου βρεφικού θανάτου.

Τα εμβόλια αυτά όντως χορηγούνται σε ηλικία που τα βρέφη βρίσκονται σε κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου, αλλά τα έως τώρα δηλωθέντα περιστατικά του συνδρόμου απεδείχθη ότι αφορούσαν τυχαία συγχορήγηση εμβολίων και θα μπορούσαν να συμβούν ούτως ή άλλως.

Μύθος: Είναι προτιμότερη η ανοσοποίηση μέσω της φυσικής νόσησης παρά μέσω των εμβολίων.

Η αλήθεια: Η ανοσιακή αντίδραση στα εμβόλια είναι όμοια με εκείνη που παράγεται μέσω της φυσικής νόσησης.

Οι συνέπειες της ανοσίας μέσω φυσικής νόσησης μπορεί να είναι ολέθριες, όπως: α) διανοητική καθυστέρηση (π.χ. έπειτα από λοίμωξη από αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου β), β) γενετικές ανωμαλίες (από συγγενή λοίμωξη από ιό ερυθράς), γ) καρκίνος του ήπατος (από λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας Β) ή δ) ακόμη και θάνατος (από λοίμωξη με τον ιό της ιλαράς).

Μύθος: Τα νοσήματα της παιδικής ηλικίας που προλαμβάνονται με τα εμβόλια αφορούν μόνον «ατυχή» γεγονότα της ζωής.

Η αλήθεια: Τα νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια μπορούν να προληφθούν και δεν αποτελούν απλά και μόνον ένα γεγονός της ζωής.

Τα νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια είναι σοβαρά και μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, όπως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα, τύφλωση, διάρροια, λοιμώξεις αυτιού, σύνδρομο συγγενούς ερυθράς, ακόμη και θάνατο.

Τα συμβάντα αυτά μπορούν να προληφθούν με τα εμβόλια. Ο μη εμβολιασμός έναντι αυτών των νοσημάτων αφήνει τα άτομα αδικαιολόγητα επίνοσα.

Τα εμβόλια κοστίζουν λιγότερο από τις διάφορες δράσεις επιδημικού περιορισμού, όπως είναι η εφαρμογή απομόνωσης του ασθενούς (καραντίνα), η ταυτοποίηση των ιών κ.ά.

Μύθος: Πολλά άτομα που δεν εμβολιάστηκαν στο παρελθόν διάγουν μία ζωή υγιή και μακροχρόνια, επομένως δεν υπάρχει πραγματικά ανάγκη να γίνονται εμβολιασμοί.

Η αλήθεια: Πριν από την καθιέρωση του εμβολίου για την ιλαρά, πάνω από το 90% του πληθυσμού είχε μολυνθεί με τον υπαίτιο ιό μέχρι την ηλικία των 10 ετών. Όμως περίπου 1 στις 1.000 περιπτώσεις ιλαράς οδηγούν στο θάνατο και πολλοί απ’ όσους επιβιώνουν από τη νόσο υποφέρουν από σοβαρές και ενίοτε μακροχρόνιες επιπλοκές.

Ακόμη, όμως, και εάν τα νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια έχουν ήπια κλινική εικόνα, είναι καλύτερα να προλαμβάνονται, διότι ουδείς γνωρίζει εκ των προτέρων πόσο σοβαρά ή όχι θα προσβάλλουν κάθε άνθρωπο ξεχωριστά.

Μύθος: Τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί αντιμετωπίζουν περισσότερα αλλεργικά, αυτοάνοσα και αναπνευστικά νοσήματα, σε σύγκριση με όσους δεν έχουν εμβολιασθεί.

Η αλήθεια: Τα εμβόλια «διδάσκουν» το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου πώς να αντιδράσει σε συγκεκριμένα αντιγόνα και δεν αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας του.

Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν τη συσχέτιση των εμβολίων με την ανάπτυξη αλλεργικών, αυτοάνοσων και αναπνευστικών νοσημάτων αργότερα στη ζωή.

Μύθος: Τα εμβόλια είναι ως ένα βαθμό υπεύθυνα για την αύξηση της επίπτωσης διαφόρων μορφών καρκίνου σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η αλήθεια: Τα εμβόλια δεν προκαλούν καρκίνο. Αντιθέτως, ένα από αυτά (το εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων – HPV) προστατεύει έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και πολλών άλλων μορφών που προκαλούνται από τον ίδιο ιό.

Η παγκόσμια αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου τα τελευταία 50 χρόνια οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ο σύγχρονος, δυτικός τρόπος ζωής (καθιστική ζωή, υπερκατανάλωση φαγητού, κάπνισμα), η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, οι καλύτερες διαγνωστικές εξετάσεις κ.λπ.