Τριάντα πέντε χρόνια χαμένων ευκαιριών και αλλεπάλληλων κατεδαφίσεων συμπληρώνονται εφέτος για την παιδεία στη χώρα μας. Τριάντα πέντε ολόκληρα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων το εκάστοτε πολιτικό προσωπικό που ερχόταν στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, φρόντιζε να αποσυναρμολογεί όσα είχε φτιάξει ο προηγούμενος με τη λογική της αλλαγής μοντέλου. Έτσι πέρασαν ανεκμετάλλευτα τα χρόνια που σήμερα, από την ανασφάλεια του παρόντος, ονομάζουμε πια «τα χρόνια πριν από την κρίση» και η παιδεία δεν κατάφερε να γίνει το γερό σκαλοπάτι πάνω στο οποίο θα πατούσε η χώρα για να ορθοποδίσει.

Στην εκπαίδευση ισχύουν ίσως περισσότερο από ό,τι σε άλλους τομείς της πραγματικότητας που ζούμε, οι στίχοι του Ελύτη από τη «Μαρία Νεφέλη»: «Περπατώ μες στ’ αγκάθια μες στα σκοτεινά, σ’ αυτά που ‘ναι να γίνουν και στ’ αλλοτινά, κι έχω για μόνο μου όπλο μόνη μου άμυνα, τα νύχια μου τα μοβ σαν τα κυκλάμινα». Γιατί αν το καλοσκεφτεί κανείς, αυτή την άμυνα τελικά έχουμε μόνο απέναντι στα μελλούμενα: τα παιδιά μας…

Πώς να κρυφτείς από τους γονείς…

Όσοι έχετε παιδιά σε δημόσια δημοτικά σχολεία πιθανότατα το ζείτε: ένα παιδάκι να κουβαλάει καθημερινά μια σάκα με βάρος σχεδόν το μισό από όσο ζυγίσει το ίδιο. Ισως κανένα ελληνόπουλο υπό τις συνθήκες του σημερινού δημόσιου σχολείου δεν κατορθώνει να σηκώσει το ανώτατο επιτρεπόμενο βάρος για παιδιά, που είναι ίσο με το 10% του σωματικού τους βάρους.

Ούτε είναι λοιπόν τυχαίο ότι, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα και μάλιστα του ισπανικού Πανεπιστημίου της Γρανάδας, ποσοστό άνω του 30% των παιδιών δημοτικού καταλήγουν με προβλήματα πόνων στη μέση και την πλάτη εξαιτίας της σχολικής τσάντας. Η Μάγια Μ., μαθήτρια Ε’ Δημοτικού, το θέτει ευθέως στους γονείς της: «Μπορώ να χρησιμοποιήσω την παλιά τσάντα με τα ροδάκια ξανά; Πονάω…». Με απλά λόγια, τα ελληνικά σχολεία προπονούν εντατικά τους αυριανούς ενηλίκους στην οσφυαλγία.

Και αυτό όταν εδώ και χρόνια αρκετές κυβερνήσεις διατείνονταν ότι τα παιδιά μας θα αφήνουν τα βιβλία τους στο σχολείο και δεν θα χρειάζεται να διαβάζουν σπίτι, αφού όλα τα μαθήματα και η μελέτη για την επομένη θα γίνονταν στα ολοήμερα.

Το ξέρετε όσοι έχετε παιδιά δημοτικού επίσης ότι το παιδί σας πηγαίνει στο ολοήμερο σχολείο όπου υποτίθεται ότι θα υπήρχαν πρόσθετες δραστηριότητες αλλά επιστρέφει σπίτι συχνά χωρίς καν να έχει διαβάσει έστω λίγο για την επομένη, αφού από πέρυσι με τις αλλαγές στον θεσμό που έκανε ο Νίκος Φίλης υποστηρίζοντας ότι εξαπλώνει τα ολοήμερα, τα περισσότερα κατάντησαν παιδοφυλακτήρια δεδομένου ότι δεν έχουν πια τον ίδιο μόνιμα υπεύθυνο εκπαιδευτικό. Κι αν πάλι δεν το στέλνετε στο ολοήμερο, τότε πρέπει να το παραλάβετε στις 13.15 το μεσημέρι αντί για τις 14.00 που το παραλαμβάνατε πρόπερσι. Και τα μαθήματα, συγκριτικά με αυτά που γίνονταν στα προηγούμενα Ολοήμερα Αναμορφωμένου Προγράμματος (τα οποία απασχολούσαν μεγάλο ποσοστό μαθητικού δυναμικού) μειώθηκαν κατά 60 ώρες την εβδομάδα.

Αν είστε τυχεροί και ζείτε σε οικονομικά κάπως εύρωστους δήμους, ο χειμώνας δεν βρίσκει τα παιδιά σας να τουρτουρίζουν. Οι λιγότερο τυχεροί περιμένουν μέχρι να βρεθούν χρήματα για πετρέλαιο, αν βρεθούν… Για να μη μιλήσουμε για τα νηπιαγωγεία που κάθε χρόνο χιλιάδες γονείς δεν βρίσκουν θέση ιδιαίτερα για τα νήπια πρώτης ηλικίας. Παρότι επίσης πολλές κυβερνήσεις είχαν υποσχεθεί διετή υποχρεωτική προσχολική αγωγή.Τα ξέρουν όλα αυτά οι γονείς. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ τα ξέρει και το υπουργείο Παιδείας, τα ξέρουν και οι δήμοι, εξακολουθούμε κάθε φορά να ζούμε τη χρονιά της μαρμότας.

Προσλήψεις αναπληρωτών για να διδάξουν τους…απόντες

Στις 3 Απριλίου το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε τις προσλήψεις ακόμα 45 αναπληρωτών καθηγητών για να καλύψουν τα κενά στα γυμνάσια και λύκεια της χώρας. Για τα κενά που από την αρχή της χρονιάς είχαν, υποτίθεται, καλυφθεί φτάσαμε να κάνουμε προσλήψεις λίγο πριν από τις διακοπές του Πάσχα.

Τώρα πάντως δεν θα πολυχρειαστούν, αφού σε λίγες μέρες αρχίζει το… έθιμο των απουσιών και οι τάξεις αδειάζουν! Στο απαξιωμένο δημόσιο λύκειο εδώ και πολλά χρόνια οι μαθητές της Β’ και Γ’ τάξης κρατούν τις απουσίες τους για το τέλος της χρονιάς, προκειμένου να έχουν έξτρα χρόνο για διάβασμα και φροντιστήρια ενόψει των Πανελλαδικών.

Από τα τέλη Απριλίου τα λύκεια λειτουργούν με σχεδόν το μισό μαθητικό τους πληθυσμό χρόνια τώρα. Οι περισσότεροι έχουν κρατήσει ακόμα και 100 απουσίες για τον Μάιο. Το 2015-2016 πάνω από 18.000 μαθητές της Γ’ τάξης έλειψαν σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα, ενώ 38.000 έκαναν έως 50 απουσίες! Και τι να πει κανείς για τις εξετάσεις που έρχονται με τις παλινωδίες που συνέβησαν φέτος! Ο αριθμός εισακτέων άλλαξε και ξανάλλαξε, οι επαναληπτικές – που θα γίνουν Σεπτέμβριο – προκαλούν ερωτηματικά για την εγκυρότητά τους, η διαγωγή των μαθητών, κατά τις εξαγγελίες, θα σταματήσει να εξετάζεται.

Η γενική εικόνα στα γυμνάσια και λύκεια της χώρας είναι αποκαρδιωτική: Μηδενικές κι φέτος θα είναι οι μόνιμες προσλήψεις. Έτσι απομένει το γερασμένο (η μέση ηλικία των καθηγητών Λυκείου είναι 47,5 έτη…) και κουρασμένο μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό, οι κακοπληρωμένοι περιφερόμενοι αναπληρωτές, εκπαιδευτικοί που υποχρεώνονται με αναθέσεις να διδάσκουν μαθήματα που δεν έχουν διδαχθεί επαρκώς οι ίδιοι στα πανεπιστήμια, σχολικά εργαστήρια που υπολειτουργούν με μηχανήματα παλιάς τεχνολογίας και έλλειψη αναλωσίμων, σχολικές βιβλιοθήκες κλειστές ελλείψει προσωπικού, υποδομές που όλο και πιο δύσκολα συντηρούνται. Γονείς που καλούνται να συνεισφέρουν για γραφική ύλη και συντήρηση υποδομών, σχολεία που δεν έχουν έγκαιρα θέρμανση. «Πολλοί εκπαιδευτικοί σε Β’ και Γ’ Λυκείου απλά διεκπεραιώνουν την ύλη» λέει στα «ΝΕΑ» ο Γ.Π., παλιός καθηγητής χημικός. «Γιατί ξέρουν ότι οι μαθητές δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για όσα τους μαθαίνουν τα φροντιστήρια» συμπληρώνει. Έτσι και οι μαθητές στα λύκεια διεκπεραιώνουν τις δύο τελευταίες τάξεις προετοιμαζόμενοι για τις εξετάσεις. Μόνο αυτά τα μαθήματα τους ενδιαφέρουν πραγματικά. Οι οποίες εξετάσεις, ως γνωστόν, με εξαίρεση τη διαδικασία τους επί της ουσίας αλλάζουν διαρκώς τις τελευταίες δεκαετίες. Για παράδειγμα, φέτος διαχωρίστηκαν οι απολυτήριες από τις Πανελλαδικές και θα αλλάξουν το 2020 πάλι με βάση τα πορίσματα του Διαλόγου για την Παιδεία που θα ανακοινωθούν Ιούνιο.

Υπό αυτές τις συνθήκες, πώς να μην «πατώσουν» οι 15χρονοί μας στην περίφημη διεθνή έρευνα PISA του ΟΟΣΑ που μετρά την ικανότητα των 15χρονων μαθητών να εφαρμόζουν γνώσεις και δεξιότητες στις φυσικές επιστήμες, στα μαθηματικά και στην κατανόηση κειμένου; Η Ελλάδα κατατάχθηκε και πέρυσι στην ομάδα των χωρών με χαμηλότερη επίδοση από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Ως προς το κύριο αντικείμενο της έρευνας, που ήταν οι φυσικές επιστήμες, η Ελλάδα βρέθηκε στην 32η θέση ανάμεσα στις 35 χώρες του ΟΟΣΑ, ενώ στο σύνολο των 72 κρατών που περιλαμβάνει η έρευνα πήραμε την 43η θέση.

Η εξωστρέφει πνίγεται

Ο νόμος – πλαίσιο της Αννας Διαμαντοπούλου για τη λειτουργία των πανεπιστημίων ήταν αυτός που πέρασε από τη Βουλή με την ευρύτερη πλειοψηφία που έχει επιτύχει νόμος εδώ και πολλά χρόνια. Και επίσης αυτός που πολεμήθηκε με τον μεγαλύτερο ζήλο.

Το νέο νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ του Κώστα Γαβρόγλου σηματοδοτεί και επίσημα το τέλος του νόμου αυτού, με την αντικατάσταση των Συμβουλίων των ιδρυμάτων από περιφερειακά Συμβούλια και την επιστροφή της παλιάς διαδικασίας εκλογής πρύτανη, χωρίς προεπιλογή αλλά ούτε και προκήρυξη διεθνούς ενδιαφέροντος.

Σήμερα επίσης τα πανεπιστήμια υποχρηματοδοτούνται σε τέτοιο βαθμό (υπολογίζεται ότι η χρηματοδότησή τους μειώθηκε πάνω από 60% από το 2009), που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν ούτε στα ανελαστικά έξοδα λειτουργίας τους. Στη φοιτητική μέριμνα, η κατάσταση είναι οριακή. Ακόμα κι όταν καίγεται ένας λαμπτήρας, ζητείται συχνά από τους φοιτητές να τον πληρώσουν, ενώ η σίτιση είναι προβληματική σε πολλές εστίες. Πρόσφατα κραυγές αγωνίας για την υποχρηματοδότηση εξέπεμψαν ο πρύτανης του Πολυτεχνείου Αθήνας Γιάννης Γκόλιας και του Αριστοτελείου Περικλής Μήτκας. Σε όλα τα ιδρύματα, ζωοδότης λογαριασμός – που τα βοηθά να μη βάλουν λουκέτο – έχει απομείνει μόνο ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ), από τον οποίο αντλούν πλέον χρήματα για σχεδόν όλες τους τις ανάγκες. Κι όμως, αντί η πολιτεία τουλάχιστον να διευκολύνει την κατάσταση, έχει θεσπίσει τόσους εξονυχιστικούς ελέγχους στον ΕΛΚΕ που, όπως λέει στα «ΝΕΑ» ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Διονύσης Ασημακόπουλος, ο ΕΛΚΕ, με σχεδόν 1/4 του προσωπικού του να ασχολείται με τους ελέγχους, έχει σχεδόν παραλύσει με αποτέλεσμα να χάνονται χρήματα, ενώ οι έλληνες ερευνητές να εγκαταλείπουν ή να μην προτιμούνται ως συντονιστές ερευνητικών προγραμμάτων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος γιατί οι Ευρωπαίοι φοβούνται ότι το πρόγραμμα θα «σκαλώσει» στους ελέγχους!

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΦΕΡΑΡΙ. «Δεν είναι δυνατόν να ζητείται ακριβής προϋπολογισμός ερευνητικού έργου όταν αυτό αφορά λ.χ. ένα πείραμα στη θάλασσα, όπου μπορεί από ένα μπουρίνι να σπάσει κάποιο εργαλείο. Γίνονται τόσο πολλοί έλεγχοι σήμερα, που μπλοκάρεται η έρευνα» καταλήγει. Και γιατί όλα αυτά; Επειδή πριν από περίπου 20 χρόνια είχε προκύψει το σκάνδαλο του Παντείου, όπου υπάλληλοι και πανεπιστημιακοί χρησιμοποίησαν τον ΕΛΚΕ για να αγοράσουν… Φεράρι και ακριβές μπανιέρες. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν μπορεί μια ολόκληρη χώρα να φυσάει το γιαούρτι 20 χρόνια μετά επειδή ένα ίδρυμα «κάηκε στον χυλό», όμως οι περιπέτειες του ΕΛΚΕ φαίνεται πως συνεχίζονται. Προ ημερών ο εισαγγελέας Θεσσαλονίκης άσκησε κακουργηματική ποινική δίωξη εις βάρος πρώην πρυτάνεων του Αριστοτελείου και εναντίον των προεδρείων του ΕΛΚΕ επειδή την περίοδο 1999-2014 εμφανίζεται απώλεια εσόδων ύψους 37 εκατ. ευρώ από τα χρήματα που όφειλαν να καταβάλουν στον λογαριασμό όσοι εκ των καθηγητών του ιδρύματος ασκούσαν παράλληλα ελευθέρια επαγγέλματα. Οι υπόχρεοι καθηγητές υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 1.000 άτομα. Καταφανώς υπάρχει μια υπερβολή στη δίωξη, γεγονός που οδήγησε τον Κώστα Γαβρόγλου να δηλώσει ότι θα καλύψει αναδρομικά με νόμο τους πρυτάνεις. Οσο για τους καθηγητές, έχει πλέον θεσπιστεί ακόμα και άρση φορολογικού απορρήτου για τις ανάγκες υπολογισμού των οφειλόμενων ποσών προς τον ΕΛΚΕ από ελεύθερο επάγγελμα. Δεν είναι εύκολη υπόθεση λοιπόν η απλοποίηση των διαδικασιών και ευτυχώς που τελευταία η έρευνα στα ΑΕΙ κάπως κινείται και πάλι χάρη στο Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) και τη διάθεση πρόσθετων πόρων ύψους 240 εκατ. ευρώ κατά την τριετία 2017-2019.

Την ίδια στιγμή που ούτε το 10% των πανεπιστημιακών τμημάτων της χώρας δεν διαθέτει πλέον καλές υποδομές. Τελευταίο παράδειγμα, η Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών – η οποία προσφέρει δωρεάν οδοντιατρικές εργασίες σε χιλιάδες ασθενείς με οικονομική αδυναμία – αποφάσισε πρόσφατα πως δεν μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες της χωρίς εξοπλισμό και αναλώσιμα, γι’ αυτό οι καθηγητές της αποφάσισαν αποχή διαρκείας από το κλινικό και εκπαιδευτικό τους έργο. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση δεν διευκολύνει τα πανεπιστήμια να βρουν μόνα τους νέους πόρους. Ο Γαβρόγλου, «φρενάροντας» πρόσφατο αίτημα του Πανεπιστημίου Αθηνών να ιδρύσει η Φιλοσοφική προπτυχιακό τμήμα στην Αγγλική Γλώσσα για σπουδές στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία που θα απευθυνόταν σε αλλοδαπούς (είπε ότι δεν υπάρχει νόμος που να το επιτρέπει, ενώ και οι σπουδές θα ήταν τριετείς), δήλωσε «ανοιχτός» να συζητήσει για εξωστρέφεια, για τη δυνατότητα αγγλόφωνων τμημάτων και τον ρόλο του Διεθνούς Πανεπιστημίου, αλλά με εξαιρετικά αυστηρούς όρους: «Οχι μπίζνα, επί της ουσίας» είπε. Ομως εξ ορισμού τα αγγλόφωνα προπτυχιακά τμήματα σε όλα τα ΑΕΙ του κόσμου λειτουργούν και σαν μπίζνα. Τι άλλο περιμένει κανείς όταν χώρες όπως η Ολλανδία ή η Ουγγαρία λ.χ. έχουν αγγλόφωνα προπτυχιακά, αν όχι έσοδα απο ξένους φοιτητές; Αυτό πάντως από μόνο του δεν τα κάνει λιγότερο ποιοτικά.

ΟΙ ΘΛΙΒΕΡΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ. Τζίφος λοιπόν κι από εκεί. Αφού όμως η εξωστρέφεια πνίγεται ενώ η κρίση γιγαντώνεται, ακούγεται λογικό ότι σχεδόν διπλασιάστηκαν μέσα στην τελευταία δεκαετία οι «λιμνάζοντες» φοιτητές στα ελληνικά πανεπιστήμια, όπως προέκυψε από πρόσφατη μελέτη του ίδιου του υπουργείου Παιδείας. Επίσης το 10% των ελλήνων πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης μεταναστεύει στο εξωτερικό. Περιττό να αναφερθεί ότι λόγω των υψηλών προσόντων και κατάρτισης αυτών των επιστημόνων, η «σχετική ζημιά» για την Ελλάδα είναι πολύ υψηλότερη. Επισημαίνεται ακόμα η ισχνή σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας: η απασχόληση των αποφοίτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης παρουσιάζει σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Το 2007 το 70,1% των αποφοίτων 20-34 ετών είχε απασχόληση για διάστημα από 1 έως 3 χρόνια, όμως το 2013 το ποσοστό αυτό διαμορφώθηκε στο 45,4%, δείχνοντας την τρομακτική αύξηση της ανεργίας των νέων. Ακόμα, το πλήθος του διδακτικού προσωπικού στα ΑΕΙ έχει μειωθεί κατά 40% τα τελευταία χρόνια.

Τελευταία Νέα