Το ωραίο βιβλίο για την Τουρκία του Ερντογάν, που κυκλοφορούν οι εκδόσεις Διάμετρος, θα ικανοποιήσει γενναιόδωρα τη μεγάλη όρεξη που έχει δημιουργηθεί για την κατανόηση όσων εκτυλίσσονται στην Τουρκία. Το δοκίμιο του Αχμέτ Ινσέλ είναι το ιδεώδες βοήθημα για το ελληνικό κοινό, που με περίεργο τρόπο είναι λιγότερο από κάθε άλλο στην Ευρώπη εξοικειωμένο με τη σύγχρονη τουρκική ιστορία. Στα καθ’ ημάς, η Τουρκία προσεγγίζεται πάντα μέσα από ειδικές οπτικές γωνίες. Την οπτική του προαιώνιου εχθρού, οπτική που γεννήθηκε στην πορεία συγκρότησης σύγχρονων εθνικών ταυτοτήτων στην οθωμανική επικράτεια.
Τελευταία, τη δεκαετία του ’80 και του ’90, η οπτική που κυριάρχησε ήταν ο άνευ βάθους και ουσίας ανταγωνισμός για την έκταση των διάφορων δικαιοδοσιών, ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας, της έρευνας και διάσωσης και εκμετάλλευσης της θαλάσσιας επιφάνειας και της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου ή και της Μεσογείου, όπως τα τελευταία χρόνια διεκδικεί μια ορισμένη ελληνική / κυπριακή ρητορική.
Δεν έχουμε έτσι την ευκαιρία να πάρουμε μια μικρή απόσταση και να δούμε με ψυχραιμία και προσοχή το μεγάλο φαινόμενο που αναπτύσσεται δίπλα μας και το οποίο δεν είναι αναγκαστικά απειλητικό μόνο και μόνο επειδή είναι μεγάλο. Στη σωστή προοπτική του θα δούμε ότι είναι συμπληρωματικό, παράλληλο με το νεοελληνικό φαινόμενο.
Το Ισλάμ είναι καθοριστικό στοιχείο αυτής της πορείας. Πολύ πριν από τη δημιουργία των σύγχρονων εθνικών ταυτοτήτων, το Ισλάμ καθόριζε την ταυτότητα των «άλλων» συνοίκων της αυτοκρατορίας. Οι μουσουλμάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γίνονται οι Τούρκοι των σύγχρονων εθνικών ταυτοτήτων, είναι οι άλλοι σε σχέση με τους χριστιανούς ορθοδόξους, τους ρωμιούς προδρόμους των Νεοελλήνων.
Ο Αχμέτ Ινσέλ εξηγεί απλά το πώς το Ισλάμ εξακολουθεί και σήμερα να παίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Καθηγητής σε Παρίσι και Πόλη, είναι εξοικειωμένος με την ειδική οπτική τςη δυτικής παιδείας και ιδιαίτερα της γαλλικής απέναντι στο Ισλάμ. Είναι γι’ αυτό πολύ πιο κατανοητός για το ελληνικό κοινό, που συμμερίζεται πλέον σήμερα τις ίδιες ευρωπαϊκές ιδέες.
Αυτή η ευαισθησία κάνει το βιβλίο συναρπαστικό και ευχάριστο. Η «Νέα Τουρκία του Ερντογάν» βάζει σε τάξη στο μυαλό μας τη σωρεία των αντικρουόμενων και αντιφατικών αποσπασμάτων που έχουν συσσωρευθεί στον δημόσιο λόγο και κυρίως στην ειδησεογραφία των τελευταίων δεκαετιών για την Τουρκία. Γίνεται έτσι σχεδόν εργαλείο πρόβλεψης της πορείας που θα ακολουθήσουν τα πράγματα. Γίνεται, ακόμα, αφορμή παραγωγικών σκέψεων για την πορεία ανάλογων φαινομένων στην ελληνική κοινωνία και πολιτική ιστορία. Θα γίνει –νομίζω –το νέο βιβλίο αναφοράς, ο νέος κανόνας για οτιδήποτε έχει σχέση με την Τουρκία. Από το πανεπιστήμιο, τη διοίκηση, τους συναλλασσομένους, τους επισκεπτομένους, τους σκεπτομένους μέσα στη σημερινή πολιτική συγκυρία του κόσμου.
Ahmet Insel
Η Νέα Τουρκία του Ερντογάν
Μτφ. Ρίτα Κολαΐτη
Εκδ. Διάμετρος 2017, σελ. 248
Τιμή: 16 ευρώ
