Οκτώ πρόσωπα ζητούν «Καταφύγιο»

Ψυχή δεν κυκλοφορεί στην πύλη Ε2 του Πειραιά το μεσημέρι της Πέμπτης. Η ιδιοκτήτρια της καντίνας και ο μοναδικός της πελάτης δεν έχουν ιδέα πού βρίσκεται η Πέτρινη Αποθήκη όπου έχει οριστεί η συνάντηση με τον νοτιοαφρικανό σκηνοθέτη και εικαστικό Μπρετ Μπέιλι. Ευτυχώς ένας περαστικός –εργάτης στον λαβύρινθο που στήνεται δίπλα στο λιμάνι όπως αποδείχθηκε αργότερα –λειτούργησε σαν από μηχανής θεός.

Ο ήχος από τα ηλεκτρικά τρυπάνια ξεχύνεται έως την είσοδο της αποθήκης, εκεί όπου μέχρι πριν από λίγους μήνες έβρισκαν καταφύγιο πρόσφυγες. Ηδη στο εσωτερικό έχει στηθεί ένας λαβύρινθος από συρματοπλέγματα. Σε μια γωνιά περιμένει στο σκοτάδι το δισδιάστατο ομοίωμα του Μινώταυρου. Λίγο πιο κει μια σειρά από βάζα με λουλούδια είναι τοποθετημένα στο πάτωμα. Και κάπου στο βάθος, ανάμεσα σε εργαλειοθήκες και κούτες, κονσόλες που δοκιμάζουν τον ήχο και υπολογιστές, ο Μπρετ Μπέιλι ετοιμάζει την επιστροφή του στα καθ’ ημάς μετά τη διπλή περυσινή παρουσία του με το πολυσυζητημένο Exhibit B –η εγκατάσταση-γροθιά στο στομάχι για τον ρατσισμό με ζωντανούς πρωταγωνιστές τοποθετημένους σε tableaux vivants –αλλά και τον οπερατικό του «Μάκβεθ». Και κάνει στον Πειραιά την παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασής του «Sanctuary» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Fast Forward, που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία είναι και συμπαραγωγός.

Τι είναι όμως για τον Μπρετ Μπέιλι το «Sanctuary», δεδομένου ότι στο λεξικό δίνονται τρεις διαφορετικές ερμηνείες: ιερό, καταφύγιο και άσυλο; «Για μένα είναι καταφύγιο, ένας ασφαλής χώρος για όσους κινδυνεύουν, είτε πρόκειται για πρόσφυγες είτε για γυναίκες που καταπιέζονται σε μια πατριαρχική κοινωνία» λέει ο δημιουργός. «Υπολογίζονται σε 65 εκατ. οι εκτοπισμένοι που αναζητούν καταφύγιο. Τρέπονται σε φυγή διότι ο δικός τους ασφαλής τόπος έχει καταστραφεί από τον πόλεμο ή από τη φτώχεια ή από την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Από την άλλη, όμως, αυτοί που ζουν σε ασφαλείς συνθήκες θεωρούν ότι απειλούνται» συνεχίζει.

Για να μιλήσει λοιπόν για την ανάγκη καταφυγίου «επιστρατεύει» οκτώ ερμηνευτές ηλικίας από 20 έως 70 ετών. Τέσσερις εξ αυτών είναι πρόσφυγες. Δύο έχουν καταγωγή από την Αφρική αλλά έχουν γεννηθεί στην Ευρώπη και δύο είναι λευκοί ευρωπαίοι ακτιβιστές. Τέσσερις μιλούν γερμανικά, αραβικά, σουαχίλι. Ενας είναι μουσικός και διηγείται την ιστορία του μέσω του πενταγράμμου. Δύο άλλοι είναι χορευτές και εκφράζονται μέσω του χορού. Και οι θεατές που θα μπαίνουν ανά επτάδες, θα περνούν από σκηνή σε σκηνή ανά τέσσερα λεπτά μέσα από τον λαβύρινθο που στήνει ο σκηνοθέτης.

Σε μια από τις στάσεις οι θεατές θα έρθουν αντιμέτωποι με μια γυναίκα Γιαζίντι, η οποία ζητιανεύει εκτεθειμένη στο χιόνι μπροστά από μια αθηναϊκή βιτρίνα. Ζούσε στο Ιράκ όταν δολοφονήθηκε η οικογένειά της. Επεσε θύμα σωματεμπορίας και όταν κατάφερε να ξεφύγει βρέθηκε στους δρόμους της Αθήνας. Είναι αυτή η αληθινή ιστορία της γυναίκας που θα τη διηγηθεί; «Οχι. Αρκετοί από τους συμμετέχοντες είναι πρόσφυγες που επιλέξαμε από την Αθήνα, το Αμβούργο και τη Μασσαλία. Είναι ευάλωτοι για να μπορούν να πουν όσα τους έχουν συμβεί» απαντά ο Μπρετ Μπέιλι, που στη δουλειά του συχνά υιοθετεί θέματα από την ελληνική Μυθολογία αφού στο παρελθόν έχει καταπιαστεί με τη Μήδεια και τον Ορφέα.

«Πιστεύω ότι η Μυθολογία είναι θεμελιώδης στον δυτικό πολιτισμό και γι’ αυτό με ενδιαφέρει. Ο μύθος του Μινώταυρου έχει επιβιώσει, έχει διαδοθεί σε όλη την Ευρώπη. Εζησε σε ένα νησί της Μεσογείου, είναι μισός άνθρωπος και μισός ζώο και διακατέχεται από το αρχέγονο αίσθημα της ξενοφοβίας που έχουν πολλοί ηγέτες στην Ευρώπη, οι οποίοι δεν μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση με ανθρωπιά».

Γιατί όμως να φτάσει κάποιος στον Πειραιά και να πληρώσει εισιτήριο για να δει οκτώ ιστορίες ανάλογες με αυτές που διαβάζει στις εφημερίδες; «Πρώτον, διότι δεν μιλάμε μόνο για τους πρόσφυγες. Πρόκειται για μια ιστορία που έχει να κάνει με την κρίση και πώς η Ευρώπη τη διαχειρίζεται. Και δεύτερον, είναι μια ευκαιρία για τον θεατή να δει τα πράγματα πιο ξεκάθαρα. Καθημερινά βομβαρδίζεται από εκατομμύρια πληροφορίες σχετικά με το θέμα. Διαβάζει για ανθρώπους που πνίγονται ή στοιβάζονται σε στρατόπεδα, δίπλα σε ειδήσεις για τη Lady Gaga. Πόση ώρα διαθέτει σε μια τέτοια εικόνα; Εδώ δεν μπορεί να γυρίσει σελίδα. Πρέπει να σταθεί τέσσερα λεπτά απέναντί της. Καλείται να σκεφτεί από πού έρχεται αυτή η γυναίκα. Γιατί έφυγε. Τι πέρασε για να φτάσει μέχρι εδώ. Τι σκέφτεται. Τι άφησε πίσω της. Τι κουβαλάει στις αποσκευές της».

Δημιουργός κυρίως σκοτεινών έργων ο Μπρετ Μπέιλι, όπως παραδέχεται και ο ίδιος –«ακούω πολύ Νικ Κέιβ» λέει γελώντας –σε τούτο βάζει μια νότα αισιοδοξίας στην τελευταία σκηνή, αλλά δεν την αποκαλύπτει. Στη λαβυρινθώδη διαδρομή ωστόσο δεν φείδεται αναφορών για τον Τσίπρα και τη Λεπέν, τη Μέι, τον Πούτιν, τη Μέρκελ και τον Τραμπ.

«Υπάρχει μεγάλη ανικανότητα και σε αυτή τη χώρα στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Δόθηκαν 8 εκατ. ευρώ για να αγοραστούν σκηνές για τους πρόσφυγες και έμειναν οι άνθρωποι στο χιόνι. Είναι πολύπλοκη κατάσταση, αλλά πιστεύω ότι δεν χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να λειτουργήσουν όλα καλά. Οι πολιτικοί ζουν στον δικό τους κόσμο. Πρέπει να καταλάβουν ότι οι πρόσφυγες είναι άνθρωποι Αν δεν αντιμετωπίσουμε την κατάσταση άμεσα σε λίγα χρόνια θα έχουμε πρόβλημα» καταλήγει.