Oταν τον Απρίλιο του 1997 η αμερικανίδα ηθοποιός και παρουσιάστρια Ελεν ΝτεΤζενέρις αποκάλυπτε τον ερωτικό της προσανατολισμό, ο επακόλουθος χαμός ήταν μάλλον τυπικός της εποχής: μια αλυσίδα καταστημάτων απέσυρε τις διαφημίσεις της από την κωμική σειρά «Ελεν» όπου πρωταγωνιστούσε, η ίδια δέχτηκε κάμποσες απειλές για τη ζωή της, ενώ το ακούραστο για κάτι τέτοια ενδιαφέρον των ταμπλόιντ την έστειλε στην αγκαλιά της κατάθλιψης.
Είκοσι χρόνια μετά, η ΝτεΤζενέρις είναι από τις δημοφιλέστερες γυναίκες στην αμερικανική σόουμπιζ. Η τηλεοπτική εκπροσώπηση της ΛΟΑΤ κοινότητας της χώρας της έχει επίσης αλλάξει θεαματικά: σύμφωνα με έρευνα της GLAAD, μιας ΜΚΟ που καταγράφει τάσεις των αμερικανικών media σε σχετικά ζητήματα, μεταξύ 2016 και 2017 οι τηλεοπτικοί χαρακτήρες που αυτοπροσδιορίζονται ως μη ετεροκανονικοί άγγιζαν τους 278. Αυξημένη ήταν κι η ποικιλομορφία τους: προέρχονταν από τόσο μεγάλο μέρος του πολύχρωμου σεξουαλικού φάσματος, που το αρκτικόλεξο ΛΟΑΤ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι, Τρανς) έμοιαζε περιοριστικό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ένας χαρακτήρας από τη σειρά «Billions» του καναλιού Showtime, μέσω του οποίου ξεπεράστηκε ένα ακόμα σύνορο στο ζήτημα των φύλων: όπως και η αναλύτρια οικονομικών δεδομένων ονόματι Τέιλορ Μέισον που υποδύεται, η ηθοποιός Εζια Κέιτ Ντίλον προσδιορίζεται ως «gender non – binary». «Μη δυαδική ως προς το φύλο» δηλαδή, κάτι που σημαίνει ότι γεννήθηκε μεν γυναίκα, πλέον όμως αισθάνεται εκτός του διπόλου «αρσενικό – θηλυκό». Ο αυτοκαθορισμός της επηρεάζει και τις αντωνυμίες ή τα άρθρα που χρησιμοποιεί (ή επιθυμεί) για τον εαυτό της –προτίμηση που δύσκολα ικανοποιείται στην ελληνική και σε όποια γλώσσα δίνει έμφαση στα γραμματικά γένη. Στην αγγλική, η ηθοποιός χρησιμοποιεί (και αποκρίνεται) στα φυλετικώς ουδέτερα «they» ή «them».
Δεν είναι βέβαια φιλολογικό ζήτημα. Εξηγώντας πώς αισθάνεται, η Ντίλον έλεγε σε συνέντευξή της στην «Γκάρντιαν» ότι ένα από τα αγαπημένα της τραγούδια είναι το «Ι would die 4 U» του Πρινς, με τον στίχο «δεν είμαι γυναίκα, δεν είμαι άντρας, είμαι κάτι που δεν θα καταλάβεις ποτέ». Ακόμα κι η ίδια πάντως έχει αναρωτηθεί πολλάκις για την ιδανική περιγραφή της: όταν της δόθηκε το σενάριο του «Billions», η σύνοψη του ρόλου της έλεγε «γυναίκα, εκτός διπόλου». «Αναρωτήθηκα πώς γίνεται να συνυπάρχουν αυτά τα δύο» εξηγούσε σε εμφάνισή της στην τωρινή εκπομπή της ΝτεΤζενέρις «The Ellen DeGeneres Show». «Με λίγη έρευνα, κατάλαβα ότι το φύλο και η ταυτότητα φύλου είναι διαφορετικά πράγματα. Το θηλυκό είναι φύλο και βρίσκεται ανάμεσα στα πόδια μας. Η ταυτότητα φύλου βρίσκεται ανάμεσα στα αφτιά μας».
Στο «Billions» υποδύεται μια ιδιοφυΐα των οικονομικών με ξυρισμένο κεφάλι και μελαγχολική ψυχή, που λειτουργεί ως αντίβαρο στην ανταγωνιστική «αντρίλα» αφενός του υπερκαπιταλιστή Μπόμπι Αξελροντ (Ντάμιεν Λιούις) και αφετέρου του εισαγγελέα Τσακ Ρόαντς (Πολ Τζιαμάτι), που τον κυνηγά. Η σειρά ανήκει σε ένα διογκούμενο κύμα τηλεοπτικών ιστοριών που επιφυλάσσουν υψηλή ορατότητα στο διαφορετικό: τα «Roseanne», «The L Word», «Glee», «Six Feet Under» ή «The Wire» είναι οι λίγο παλιότερες, εκείνες που έδωσαν τη σκυτάλη στα «Skins», «Sons of Anarchy», «Modern Family», «The New Normal», «TMasters of Sex», «Barracuda», «Young Pope» κι ένα σωρό ακόμα.
ΒΡΑΒΕΙΑ EMMY. Ανάμεσά τους, κι ενώ στις ΗΠΑ φούντωνε η διαμάχη για τις «δυαδικές» τουαλέτες των δημόσιων κτιρίων που περιόριζαν τις επιλογές των τρανς ατόμων, ξεχώρισαν τα «Orange Is the New Black» και «Transparent»: το πρώτο περιελάμβανε τη Λαβέρν Κοξ, μια διεμφυλική ηθοποιό που έφτασε να γίνει εξώφυλλο στο περιοδικό «Τime» το 2014· το δεύτερο παρακολουθούσε τον Τζέφρι Τάμπορ να υποδύεται έναν εβδομηντάρη που αποκαλύπτει στην οικογένειά του ότι ανέκαθεν αισθανόταν γυναίκα. Αμφότερα απέσπασαν διάφορες διακρίσεις στα βραβεία Emmy.

Το βραβείο καλύτερου δεύτερου ρόλου θα διεκδικήσει σε μερικούς μήνες και η Ντίλον. Σε ποια κατηγορία όμως; Την ανδρική ή τη γυναικεία; Το ίδιο αναρωτήθηκε κι εκείνη όταν το Showtime της ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της. Αυτή τη φορά η ηθοποιός έκανε ιστορική έρευνα που της αποκάλυψε ότι μέχρι τον 16ο αιώνα η λέξη «actor» ήταν άφυλη, περιλαμβάνοντας άνδρες και γυναίκες ηθοποιούς. Το «actress» εμφανίστηκε αργότερα. Η Ντίλον έστειλε και επιστολή στην Ακαδημία, ζητώντας να μάθει αν οι δύο λέξεις χρησιμοποιούνται στις υποψηφιότητες για να υποδηλώσουν το αποδιδόμενο στη γέννηση, βιολογικό φύλο κάθε ατόμου ή την κοινωνική ταυτότητά του, όπως τη βιώνει το ίδιο. «Αν οι κατηγορίες “άνδρας” και “γυναίκα ηθοποιός”», έγραψε η Ντίλον, «ανταποκρίνονται σε επιδόσεις υποκριτικής από άτομο που προσδιορίζεται ως “άνδρας” ή “γυναίκα”, τότε δεν υπάρχει θέση για μένα σε αυτό το δυαδικό σύστημα. Αν υφίστανται για να υποδηλώσουν το αποδιδόμενο φύλο, ρωτώ με σεβασμό, γιατί αυτό είναι απαραίτητο;».

Η Ακαδημία δεν αγνόησε την επιστολή. «Οποιοσδήποτε μπορεί να καταχωριστεί σε οποιαδήποτε κατηγορία επιθυμεί, για οποιονδήποτε λόγο» απάντησε, χαροποιώντας την Ντίλον. Εκείνη αποφάσισε να διαγωνιστεί στην κατηγορία καλύτερου ηθοποιού, μιας και χρησιμοποιεί τη λέξη «actor» ως ουδέτερη. Το αν θα κερδίσει θα το μάθουμε τον Σεπτέμβριο. Για εκείνη, όμως, μια μικρή νίκη μοιάζει να έχει ήδη καταγραφεί.
Τελευταία Νέα