Οι χαμένες ευκαιρίες για αναμόρφωση της Αθήνας

Μοχλό για την έξοδο από την οικονομική κρίση θα μπορούσε, σύμφωνα με ειδικούς, να αποτελέσουν τα έργα υποδομής και αναπλάσεων στο Λεκανοπέδιο Αττικής

Ωστόσο, τα περισσότερα σχέδια που εξαγγέλθηκαν – ακόμη και στις αρχές του 2000 – για την αναμόρφωση της Αθήνας, όπως είναι για παράδειγμα οι παρεμβάσεις στο κέντρο της πόλης, στην Πανεπιστημίου, το Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδή, η διπλή ανάπλαση κ.ά., είτε εξακολουθούν να αραχνιάζουν στα συρτάρια των υπουργείων είτε κόπηκαν με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πραγματική οικονομία.

Και ενώ όλα αυτά τα σχέδια θα μπορούσαν να αποτελέσουν το έναυσμα για πάρει μπρος η οικονομία, δυστυχώς στην πράξη οι υπεύθυνοι για την υλοποίησή τους περιορίζονται στο αναμάσημα παλαιότερων μελετών, ακόμη κι αν αυτές δεν είναι ολοκληρωμένες.

Τελευταίο παράδειγμα, οι πρόσφατες εξαγγελίες του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα κατά τη συνάντηση που είχε στο Μέγαρο Μαξίμου με τον δήμαρχο Αθηναίων Γιώργο Καμίνη όπου, μεταξύ άλλων, ανακοινώθηκε πως «η κυβέρνηση σε συνεργασία με τον δήμαρχο Αθηναίων μελετά τις μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις για την Αθήνα που θα αλλάξουν την όψη της πρωτεύουσας».

Η λέξη «μελετά» ωστόσο έχει τη σημασία της αφού, όπως φαίνεται, και αυτή η κυβέρνηση θέλει να βάλει τη δική της πινελιά στον σχεδιασμό της πόλης, στηριζόμενη κατά βάση στα σχέδια των προηγουμένων. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των έργων να ξεχειλώσει άλλη μια φορά, χωρίς να γίνεται τίποτα.

Το γήπεδο του ΠΑΟ

Ενδεικτική είναι η πρόθεση της κυβέρνησης για τη μεταφορά του γηπέδου του Παναθηναϊκού, αυτή τη φορά στο Γουδή. Για να γίνει όμως αυτό, σύμφωνα με ειδικούς, θα πρέπει να αλλάξει το Προεδρικό Διάταγμα για την Προστασία του Υμηττού (αφού η περιοχή ανήκει στη Β’ Ζώνη Προστασίας, όπου απαγορεύεται η ανέγερση γηπέδου), να προχωρήσει η διπλή ανάπλαση και να αλλάξει ο σχετικός νόμος του 2011.

Σημειώνεται πως αν δεν γίνουν αυτά, ο δήμος θα πρέπει να επιστρέψει σε ιδιώτη 100 στρέμματα που του δόθηκαν ως δωρεά για το γήπεδο στον Ελαιώνα. Ετσι, όλα τριγύρω αλλάζουνε και – δυστυχώς – όλα τα ίδια μένουν.

Ετσι, δεν είναι τυχαία η ανησυχία που εκφράζει για το νέο project ο τομέας Πολεοδομίας – Χωροταξίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. «Η χωροθέτηση ενός τέτοιου σταδίου, εντός του πυρήνα του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή – είτε στον χώρο του φυτωρίου του Δήμου Αθηναίων είτε σε όποιον άλλο γειτονικό χώρο, είναι βέβαιο ότι θα καταστρέψει μεγάλο τμήμα από την αντίστοιχη ζώνη του πάρκου, όχι μόνο στο αποτύπωμα του σταδίου αλλά και σε μια ευρύτερη περιφέρεια, η οποία επηρεάζεται από αυτό», εκφράζεται μεταξύ άλλων σε ανακοίνωση του ΕΜΠ.

Θα ζωντανέψει η οικονομία

Οι επενδύσεις σε έργα υποδομής και αναπλάσεων – ιδίως στα κέντρα των πόλεων – μπορούν σύμφωνα με ειδικούς να κινητοποιήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια προκειμένου να χτυπηθεί η παρακμή και η στασιμότητα που κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια, να δώσουν ζωή σε πολλά επαγγέλματα και δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους. «Να ζωντανέψει δηλαδή η ατμομηχανή της οικονομίας» όπως χαρακτηριστικά λένε.

«Η επιστροφή στην ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει με την πρωτεύουσα σε δεύτερο ή και σε τρίτο πλάνο. Υπό αυτό το πρίσμα, η αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου της Αθήνας παραμένει σχέδιο πρώτης προτεραιότητας», αναφέρει ο καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών Κώστας Καρτάλης.

Σύμφωνα με τον συγκοινωνιολόγο – πολεοδόμο καθηγητή στο ΕΜΠ Θάνο Βλαστό, «ενώ η πτώχευση θα μπορούσε να εξηγήσει την καθήλωση του τόπου στο μηδέν, δεν μπορεί να εξηγήσει το γιατί δεν εφαρμόστηκαν πολιτικές και δεν έγιναν μικρά έργα ελάχιστου κόστους που θα είχαν θεαματικά αποτελέσματα».

Οπως λέει, «όταν αποφεύγονται και οι φθηνές λύσεις, αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε πειστεί για τη σημασία τους. Είναι δυστυχώς η περίπτωση της πλειονότητας αυτών που αποφασίζουν».

Φρένο στην οικοδομή

Κι αυτό επειδή έχει πλέον παρέλθει ανεπιστρεπτί η εποχή που η ανάπτυξη στηριζόταν στην οικοδόμηση νέων κτιρίων. Η οικονομία, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, μπορεί να πάρει μπρος και από την αξιοποίηση – αναδιάρθρωση του δημόσιου χώρου καθώς και από τα προγράμματα αναβάθμισης του κτιριακού εξοπλισμού, όπως είναι για παράδειγμα το «Εξοικονομώ» (το οποίο είναι από τα λίγα προγράμματα που τρέχει).

«Οι παρεμβάσεις ιδίως στα κέντρα των πόλεων είναι μέσα στη λογική της ανασυγκρότησης της πόλης, λειτουργούν στο πλαίσιο που δημιουργούν τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, δεν διώχνουν τους κατοίκους στα προάστια και δημιουργούν νέα κίνητρα απασχόλησης και επιχειρηματικής δραστηριότητας» υποστηρίζει μεταξύ άλλων στα «ΝΕΑ» ο ομότιμος καθηγητής Πολεοδομίας στο ΕΜΠ Γιάννης Πολύζος. «Δυστυχώς σήμερα σε ό,τι αφορά το ιστορικό κέντρο της πόλης βρισκόμαστε στο απόλυτο μηδέν».

Η ζωή δεν περιμένει

Στο μεταξύ, αυτό που φαίνεται μέχρι στιγμής τουλάχιστον να μην καταλαβαίνουν από την επίσημη πολιτεία είναι το γεγονός ότι η ζωή κυλάει και διαμορφώνει νέα δεδομένα.

Οπως επισημαίνει ο αρχιτέκτονας δρ πολεοδόμος Σπύρος Τσαγκαράτος, «το γεγονός ότι η Αθήνα τα τελευταία χρόνια επανήλθε δυναμικά στο χάρτη των πρωτευουσών – τουριστικών προορισμών χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια αποτελεί μια ευκαιρία για δημιουργία πλούτου η οποία καθιστά αναγκαία τα έργα αναμόρφωσης όπως είναι για παράδειγμα η επέκταση του μεγάλου αρχαιολογικού περιπάτου».

Γιατί; «Επειδή με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα τα διάφορα είδη τουρισμού που αναπτύσσονται στις πόλεις, όπως είναι ο αρχαιολογικός – ιστορικός τουρισμός, ο γαστρονομικός κ.ά.», συμπληρώνει.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τον Σπύρο Τσαγκαράτο, έχει αρχίσει να δημιουργείται μια αγορά με τούρκους επενδυτές που ενδιαφέρονται να αγοράσουν ακίνητα στην Ελλάδα. «Το κέντρο μπορεί να παίξει το ρόλο του τροφοδότη αυτής της αγοράς με ακίνητα εξαιτίας κυρίως της πτώσης των τιμών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια». Σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, το κέντρο της Αθήνας θα μπορούσε να αποτελέσει και έναν μεγάλο υποδοχέα για τον συνεδριακό και εκθεσιακό τουρισμό, δεδομένου ότι η Κωνσταντινούπολη – μετά το αποτυχημένο περσινό πραξικόπημα – έχει πέσει στη λίστα από τους τοπ προορισμούς γι’ αυτά τα είδη τουρισμού.

Ασφαλής διαβίωση

Για να πετύχει ένα πρόγραμμα επεμβάσεων θα πρέπει μεταξύ άλλων να στοχεύει στην ασφαλή διαβίωση όσων κατοικούν ή μετακινούνται στο κέντρο. Η ασφάλεια είναι ένας από τους άξονες που αναφέρονται στο πρόγραμμα του 2014. Δυστυχώς στις τελευταίες ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτήν την πτυχή.

Οι παρεμβάσεις στην πόλη που δεν προχώρησαν

Κέντρο της Αθήνας

Το σχέδιο – που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 16 Ιανουαρίου 2015- παραμένει ανενεργό

Δίνεται, μεταξύ άλλων, έμφαση στην ασφαλή διαβίωση, στην αναθέρμανση της αγοράς ακινήτων, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την επιστροφή των κατοίκων στο κέντρο.

Τώρα η κυβέρνηση δρομολογεί τις δικές της παρεμβάσεις για τις οποίες μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Ανάπλαση Πανεπιστημίου

Η ανασυγκρότηση του Κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου εξακολουθεί να παραμένει στα χαρτιά.

Το έργο ( μετά από τις οριστικές μελέτες – και πήραν τις σχετικές άδειες) επρόκειτο να δημοπρατηθεί το 2014. Ωστόσο, πάγωσε το Φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς στη διαδικασία της ευρωπαϊκής χρημαδοτησης. Σήμερα υπάρχει δισταγμός για την ενεργοποίηση του.

Δαπανήθηκαν για τις μελέτες περίπου 10 εκατομμύρια ευρω ( από το Ίδρυμα Ωνάση).

Ανάπλαση –Διαμόρφωση Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας

Εάν και η μελέτη εφαρμογής είναι πλήρης το έργο έχει μείνει στα αζήτητα.

Το σχέδιο προβλέπει την πεζοδρόμηση της Β. Όλγας και διέλευση μόνο ΜΜΜ. Η παρέμβαση αυτή – όποτε εφαρμοστεί – έχει στόχο την ενοποίηση του Ζαππείου με τον Εθνικό Κήπο και τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου.

Αναβάθμιση πλατείας Θεάτρου

Τα έργα θεωρούνται υπερώριμα αλλά δεν υλοποιούνται.

Στόχος είναι η αύξηση του Δημόσιου χώρου.

– Διπλή Ανάπλαση

Το σχέδιο -που μεταξύ άλλων, προέβλεπε τη μεταφορά του γηπέδου του ΠΑΟ στο Βοτανικό και ταυτόχρονα τη μετατροπή του γηπέδου της Αλεξάνδρας σε χώρο πρασίνου – έχει παγώσει και ένα μισοτελειωμένο εμπορικό κέντρο – φάντασμα …αναζητά αγοραστή.

Τώρα η κυβέρνηση μελετά, μεταξύ άλλων, την ολοκλήρωση του ημιτελούς εμπορικού κέντρου με στόχο, όπως ανακοινώθηκε, να εξυπηρετεί τους διερχόμενους από τον παρακείμενο τερματικό σταθμό ΚΤΕΛ που θα κατασκευαστεί με πόρους από το πακέτο Γιούνκερ.

Επιπλέον, η κυβέρνηση σχεδιάζει να κατασκευάσει το νέο γήπεδο του ΠΑΟ πίσω από το νοσοκομείο της Αεροπορίας. Πρόκειται για ένα σχέδιο που ήδη έχει προκαλέσει την ανησυχία του τομέα Χωροταξίας – Πολεοδομίας του ΕΜΠ.

Το μητροπολιτικό πάρκο Γουδή έχει «βαλτώσει»

Η υλοποίηση του μητροπολιτικού πάρκου στο Γουδή συνολικής έκτασης 4.500 τ.μ δεν προχωράει.

Ο χώρος σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο πάρκινγκ.

Η Πολιτεία από το 1977 (με τον νόμο 732/77) είχε εκφράσει τη βούλησή της για τη δημιουργία πάρκου στην περιοχή παραχωρώντας 965 στρέμματα στους Δήμους Αθηναίων και Ζωγράφου για τη δημιουργία Άλσους αλλά και αργότερα με το ν.1515/85 (Ρυθμιστικό της Αθήνας). Έκτοτε πολλοί υπουργοί υποσχέθηκαν ότι θα προχωρήσουν στη θεσμοθέτηση του πάρκου αλλά τα σχέδια έμειναν στα συρτάρια.

Το Μπάντμινγκτον έχει κριθεί καταδεφιστέο από το ΣτΕ

Ποδηλατόδρομοι

Κομμένος στη μέση είναι ο ποδηλατικός άξονας Κηφισιά – Φάληρο μήκους 27 χιλιομέτρων.

Έχει ολοκληρωθεί το νότιο κομμάτι από Γκάζι μέχρι Φάληρο. Το βόρειο τμήμα από Κηφισιά – Γκάζι δεν έχει καν δημοπρατηθεί. Το έργο έχει ενταχθεί στον προϋπολογισμό της Περιφέρειας Αττικής για το 2017.

Η Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ έχει εκπονήσει μελέτη για τη χάραξη ενός μητροπολιτικού δικτύου ποδηλατοδρόμων σε ολόκληρη την Αττική, η οποία έχει ενταχθεί στο τελευταίο Ρυθμιστικό της Αθήνας. Εντούτοις, ελάχιστοι ποδηλατοδρόμοι υλοποιήθηκαν.

Ελαιώνας

Εδώ και 22 χρόνια εξακολουθεί να παραμένει ο « αναξιοποίητος άσσος του Λεκανοπεδίου». Με βάση το ΠΔ του ’95 ο Ελαιώνας θα έπρεπε από το 2000 να είναι ένας πνεύμονας πρασίνου που θα κάλυπτε μια έκταση 3.500 στρεμμάτων.

Σήμερα είναι μια περιοχή εγκαταλελειμμένη όπου ακόμη και τα έργα για την αναβάθμιση δρόμων έχουν μείνει ημιτελή.

Τα έργα για την ανέγερση του μουσουλμανικού τεμένους είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθούν στα τέλη του Απριλίου.

Το νέο σχέδιο που μελετά η κυβέρνηση αφορά , μεταξύ άλλων, την εγκατάσταση υποδομών μαζικού αθλητισμού και πολιτισμού.

.

Η σωτηρία του Κέντρου ή αλλιώς μια πονεμένη ιστορία

Σήμερα, έξι χρόνια μετά την παρουσίαση (2011) του πρώτου σχεδίου για την αντιμετώπιση της τραγικής κατάστασης που επικρατεί στο κέντρο της Αθήνας, η επίτευξη της ασφάλειας, οι αναπλάσεις, η διασφάλιση της δημόσιας υγείας και η αξιοποίηση των εκατοντάδων εγκαταλειμμένων κτιρίων εξακολουθούν να παραμένουν το ζητούμενο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Παναγιώτη Τουρνικιώτη, οι παρεμβάσεις στην Αθήνα είναι η τελευταία ευκαιρία για να μην ξεχειλώσει η πόλη προς το Ελληνικό και το Φάληρο. «Οι παρεμβάσεις αυτές επιβάλλονται ακόμη περισσότερο τώρα που εγκαταλείπουν το κέντρο της πόλης μεγάλες πολιτιστικές λειτουργίες όπως είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Λυρική Σκηνή και προωθείται η παράκεντρη επένδυση στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού» υποστηρίζει.

Επανάχρηση κτιρίων

«Το μέλλον του μητροπολιτικού κέντρου της Αθήνας θα στηριχθεί και στην επανάχρηση των κτιρίων που υπάρχουν» επισημαίνει μεταξύ άλλων ο Τουρνικιώτης. Αυτός είναι και ο λόγος που από το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι σε εξέλιξη σχέδιο για την αντιμετώπιση των εγκαταλειμμένων κτιρίων στην Αθήνα αλλά και στα κέντρα των άλλων μεγάλων πόλεων.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή, στην περιοχή του Δήμου Αθηναίων υπάρχουν 1.800 εγκαταλειμμένα κτίρια τα οποία στην πλειονότητά τους αποτελούν εστίες ρύπανσης και παράνομων δραστηριοτήτων. «Μέσα από ένα τέτοιο σχέδιο μπορεί να βελτιωθεί και να αξιοποιηθεί το κτιριακό απόθεμα, κυρίως τα εγκαταλειμμένα και τα διατηρητέα κτίρια, να δημιουργηθούν επενδυτικές ευκαιρίες ακόμη και στην τρέχουσα περίοδο της οικονομικής κρίσης», συμπληρώνει ο Κώστας Καρτάλης.

Και το πρόβλημα έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερο εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της αύξησης των μεταναστευτικών ροών. Μεταξύ των εγκαταλειμμένων κτιρίων βρίσκονται και πολλά διατηρητέα. Η εκτίμηση είναι ότι σε όλη την Ελλάδα τα διατηρητέα ξεπερνούν τα 10.000.

Σύμφωνα με ειδικούς, χωρίς την επαναφορά της κατοικίας στο κέντρο δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να χτυπηθούν τα γκέτο που δημιουργούνται. Στις περιοχές με τα εγκαταλειμμένα συγκαταλέγονται ο Κεραμεικός, το Μεταξουργείο, ο Βοτανικός, η Πλατεία Αμερικής, το Ρουφ, το Γκάζι, ο Αγιος Παντελεήμονας, η Πλατεία Αττικής, τα Πατήσια και το Θησείο.

Στον σχεδιασμό που βρίσκεται σε εξέλιξη (η τελευταία απόπειρα έγινε πριν από περίπου δυόμισι χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα την κατάρτιση ενός σχεδίου νόμου που δεν προχώρησε) προβλέπεται, σύμφωνα με πληροφορίες, οι παρεμβάσεις στα κτίρια να μην γίνονται αποσπασματικά και μεμονωμένα αλλά να εντάσσονται σε μια ευρύτερη πολιτική αναπλάσεων.

Εδώ, πέρα από τις φοροαπαλλαγές, σημαντικό ρόλο θα παίξει και το μέτρο της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης. Αυτή τη στιγμή είναι στον αέρα χιλιάδες τίτλοι – κυρίως διατηρητέων. Η εκτίμηση είναι ότι υπάρχουν πάνω από 200.000 τίτλοι διατηρητέων που παραμένουν ανενεργοί.

Ο ιδιοκτήτης παίρνοντας αποζημίωση για τον συντελεστή δόμησης που χάνει θα μπορέσει με αυτά τα χρήματα να αποκαταστήσει το διατηρητέο του και να κινηθεί η αγορά.

Το θέμα αναμένεται να λυθεί μέσω της Τράπεζας Γης. Οι προωθούμενες ρυθμίσεις συμπεριλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου για την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος που αναμένεται στη Βουλή το αργότερο ώς τις αρχές Απριλίου.

Οι επεκτάσεις απέτυχαν

Η πρακτική των επεκτάσεων δοκιμάστηκε τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στο Λονδίνο και στο Παρίσι αλλά απέτυχε. Ετσι, τα τελευταία περίπου 25 χρόνια στην Ευρώπη ξαναγυρίζουν στα κέντρα των πόλεων στα οποία έχουν γίνει σημαντικές αναπλάσεις όπως τα docklands στο Λονδίνο και η περιοχή defense halles στο κέντρο του Παρισιού. «Η νέα ευρωπαϊκή αντίληψη προβλέπει αναβάθμιση των πόλεων και αύξηση της πυκνότητας στις ήδη διαμορφωμένες περιοχές» τονίζει χαρακτηριστικά ο Σπύρος Τσαγκαράτος.

Ο στόχος είναι να πάρει μπρος η οικονομία. Γνωστή είναι άλλωστε η ατάκα «ιt’s the economy, stupid», δηλαδή «είναι η οικονομία, ηλίθιε» που κυριάρχησε στην προεκλογική εκστρατεία του Μπιλ Κλίντον με αντίπαλο τον πατέρα Μπους. Εκτοτε η φράση χρησιμοποιήθηκε με πολλές παραλλαγές (ενίοτε και φαρμακερές, όπως αυτή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προς τον Αλέξη Τσίπρα «είναι η εφαρμογή των συμφωνιών, ηλίθιε» στο Νταβός της Ελβετίας τον Ιανουάριο του 2016).

Τώρα ήρθε η σειρά πολλών ελλήνων πολεοδόμων να χρησιμοποιήσουν τη δική τους παραλλαγή, «είναι η αξιοποίηση – αναδιάρθρωση του δημόσιου χώρου, ηλίθιε». Κι όμως, οι άνθρωποι αυτοί δεν ανακάλυψαν το… φεγγάρι. Απλώς ακολουθούν την ευρωπαϊκή – και όχι μόνο – πολιτική που τις τελευταίες δεκαετίες δίνει έμφαση στα κέντρα των πόλεων.

Το σύνθημα των πολεοδόμων

Λεφτά υπάρχουν. «Η Αθήνα είναι είναι μια πόλη όπου ο δημόσιος χώρος – εξαιτίας της κρίσης – υπέστη πολύ μεγάλη υποβάθμιση. Ετσι, είναι αυξημένη η ανάγκη για επεμβάσεις στον δημόσιο χώρο» υποστηρίζει ο καθηγητής Πολεοδομίας και Αστικού Σχεδιασμού στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Κώστας Σεράος. «Και η δικαιολογία πως δεν υπάρχουν χρήματα δεν ευσταθεί, αφού στο Πράσινο Ταμείο υπάρχουν γύρω στα 2,5 δισ. ευρώ γι’ αυτές τις επεμβάσεις» τονίζει.