Αναμφισβήτητα δεν ζούμε σε μια εποχή όπου ο ίδιος ο καλλιτέχνης γινόταν ελάχιστα γνωστός αν δεν συμπεριφερόταν ως ένα εντελώς αποτραβηγμένο άτομο που ζούσε σχεδόν στη σκιά ενώ ό,τι μετρούσε ήταν αποκλειστικά το έργο που πραγματοποιούσε. Σήμερα ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Να μας γίνεται περισσότερο ή απολύτως γνωστός ο ίδιος ο καλλιτέχνης –στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις ως άνθρωπος με προτιμήσεις, γούστα και φιλοδοξίες –ενώ για το έργο που παράγει να αποκτούμε μια αμυδρή μόνον ιδέα. Χωρίς επιπλέον να μπορεί ακόμη και ένας ειδικός να το εντάξει σε μια ορθόδοξη ή ανορθόδοξη αντίληψη σε σχέση με την ιστορία της τέχνης, τέλος πάντων, ως κάτι που έχει προκύψει ως συνέχεια σε μια ακόμη αχαρτογράφητη για τον πολύ κόσμο περιοχή λογοτεχνικών, θεατρικών, μουσικών ή εικαστικών αναζητήσεων. Τότε ακριβώς που, ενώ μπορείς να μιλήσεις για ένα «σύμπτωμα», το ίδιο το προβαλλόμενο έργο θέλει να παρουσιάζεται ως κάτι πρωτοποριακό και ρηξικέλευθο.

Τα σκεφτήκαμε όλα αυτά διαβάζοντας το περασμένο Σαββατοκύριακο στα «ΝΕΑ» τη συνέντευξη του Γιαν Φαμπρ στη συνάδελφο Μαίρη Αδαμοπούλου με αφορμή τη νέα του έκθεση που εγκαινιάζεται στη Βενετία. Αν απομονώνουμε μια φράση του είναι γιατί φαίνεται να συνοψίζει το καλλιτεχνικό του πιστεύω, χωρίς όλες οι υπόλοιπες να είναι λιγότερο προκλητικές ώστε να καταλαβαίνεις ότι τον Γιαν Φαμπρ δεν τον ενδιαφέρει παρά μόνο ο εαυτός του, ενώ το έργο του δεν είναι παρά το όχημα που θα αναδείξει τον ίδιο σε μια μεσσιανική προσωπικότητα. Δεν είναι δηλαδή γιατί αποκρυπτογράφησε μια αλήθεια ή μια αγωνία της εποχής του που τον χρειάστηκαν ως μέσον προκειμένου να πάρουν σάρκα και οστά. Οπως το ίδιο σίγουρος μπορεί να παραμένει κανείς με το ότι υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπων πρόθυμα να αντιληφθούν ως κατορθωμένο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα κάτι που το έχουν εκθρέψει προσωποπαγείς και, ως εκ τούτου, πολύ χθαμαλές φιλοδοξίες.

Λέει λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα, ο Γιαν Φαμπρ: «Θέλω να κάνω τον κόσμο να σκεφτεί και να αισθανθεί διαφορετικά» –εννοεί με τη δουλειά του βέβαια. Καταρχάς όταν εκφράζεις μια τόσο υψηλή, καθολικής σημασίας φιλοδοξία σε σχέση με τα ανθρώπινα μυαλά και τις ανθρώπινες συνειδήσεις, έχεις προηγουμένως αναρωτηθεί αν είσαι το κατάλληλο πρόσωπο για να την πραγματοποιήσεις, όταν πολύ σημαντικότερες απ’ ό,τι εσύ φυσιογνωμίες –λόγου χάρη ο Χριστός –έφαγαν κυριολεκτικά τα μούτρα τους, χωρίς να κατορθώσουν παρά κάτι το ελάχιστο. Πράγμα που σημαίνει ότι αν είχε προηγηθεί μια αντίστοιχη διερώτηση θα είχε αντιληφθεί ο καλλιτέχνης που θέλει να κάνει τον κόσμο «να σκεφτεί και να αισθανθεί διαφορετικά» πως όσοι τελικά κατόρθωσαν το ελάχιστο που σημειώσαμε δεν είχαν προβεί σε καμιά τέτοιου είδους εξαγγελία. Από φόβο μήπως διαψευστούν γιατί τους πονούσε βαθιά ό,τι συνέβαινε και ήθελαν να το αλλάξουν. Χώρια που είχαν αλλάξει οι ίδιοι ώστε να μη διανοούνται να επιδεινώνουν την κατάσταση που ήθελαν να αλλάξουν με πομφόλυγες.