Ωτοβλεψίες

Σκοτώνουν τα άλογα όταν… δεν χρειάζονται πια; Τι κάνουμε, αλήθεια, με όσους κάποτε μάς ήταν χρήσιμοι αλλά όχι πλέον; Ιδού ένα από τα ερωτήματα που θέτει ο «Αίας», η τραγωδία του Σοφοκλή. Και ο ήρωας που αυτοκτονεί όταν πια η ρώμη του και το σπαθί του δεν είναι χρήσιμα. Αυτός είναι και ο πρώτος άξονας μελέτης της αρχαίας τραγωδίας σε μια σύγχρονη μορφή που επιχειρεί ο νέος, προσεκτικός και δημιουργικός Χρήστος Σουγάρης. Βοηθός σκηνοθέτη, του Στάθη Λιβαθινού στην περίφημη «Ιλιάδα», δεν κολυμπάει σε άγνωστα νερά. Αλλωστε ο Αίας, μαζί με τον Δον Ζουάν του Μολιέρου (του οποίου μια καλοδιαβασμένη, δεύτερη κατά σειρά, εκδοχή, μουσική και λίγο πανκ, αλλά πάντως με ολόφωτο το κείμενο, παρέδωσε πέρυσι στο «Faust») και τον «Οιδίποδα», με τον οποίο σύντομα θα ασχοληθεί, είναι οι ήρωες που τον αφορούν και τον στοιχειώνουν. «Μια πολύ παλιά ιστορία για μένα», όπως λέει για τον Αίαντα, με τον οποίο πρωτοήρθε σε επαφή στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ και με την παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου, τότε διευθυντή στην κρατική σκηνή. «Εκείνη η παράσταση λειτούργησε σιγά σιγά μέσα μου», μου λέει. «Πιστεύω δε στην τέχνη που ζει μέσα σου και την σκέπτεσαι και συνδιαλέγεσαι διαρκώς μαζί της». Βέβαια, στον «Αίαντα» τον συγκινεί και ο μύθος, με τον οποίο το καλό είναι ότι «με την μελέτη του έχουν ασχοληθεί πολύ σπουδαιότεροι από μας και αυτό είναι μεγάλη βοήθεια». Εβλεπε άλλωστε και τον εαυτό του στον Αίαντα. «Ολοι έχουμε διεκδικήσει τα όπλα του Αχιλλέα και άλλοι τα έχουμε κερδίσει κι άλλοι όχι. Ο Αίας πραγματικά άξιζε τα όπλα τού –ήρωα –Αχιλλέα, απλώς «δημοκρατικά» αποφασίστηκε από τους στρατηγούς του Τρωικού Πολέμου και τους κριτές του στρατεύματος να δοθούν στον Οδυσσέα. Λέγεται ότι στάλθηκε κατάσκοπος στο στρατόπεδο των Τρώων και άκουσε ότι πιο πολύ μισούν και φοβούνται τον Οδυσσέα λόγω της πανουργίας του».

Κι όσοι δεν βολεύουν πια; «Οσοι αξίζουν κάτι και δεν το αποκτούν επειδή δεν βολεύει, τι γίνονται;» Ιδού το πρώτο ερώτημα άξονας στον «Αίαντα» κατά Χρήστο Σουγάρη –από 31 Μαΐου και για 10 μόνον παραστάσεις στο Θησείον (ήταν από τις προτάσεις προς το Φεστιβάλ του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου που απορρίφθηκαν) και στις 14 Ιουλίου στα «Αισχύλεια της Ελευσίνας. «Τι θα γινόταν αν ο Εμφύλιος είχε κερδηθεί από την Αριστερά; Θα έπαιρνε υπουργείο ο Αρης Βελουχιώτης; Δεν νομίζω. Οπως ο Τσε Γκεβάρα έμεινε λίγο στην κυβέρνηση Φιντέλ Κάστρο. Ο Αίας είναι αποδεδειγμένα το ιδανικότερο όπλο για τη μάχη, όμως ο Οδυσσέας είναι και της μάχης και κάνει και για… υπουργός. Μιλάμε για αναμέτρηση δύο κόσμων. Του παλιού και επικού και του νέου και δραματικού που ξέρει να συνδιαλέγεται. Το δεύτερο ερώτημα –άξονας κατά τον Χρήστο Σουγάρη; Τι γίνεται όταν η βία που μας προστατεύει γίνεται βία που μας απειλεί;». Και το τρίτο; «Τι κάνουμε ως κοινωνία όταν η εξουσία μάς επιβάλλει κάτι με το οποίο διαφωνούμε». Ο σκηνοθέτης μαζί με τον επιστημονικό σύμβουλο Μενέλαο Χριστόπουλο και την Κατερίνα Κουτσοχερίτη προσπάθησαν σε αυτή την παράσταση να βρουν απαντήσεις στα τρία αυτά βασικά ερωτήματα, μεταφέροντας χρονικά και σκηνογραφικά τη δράση του «Αίαντα» στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο σκηνοθέτης μιλάει για έναν «φορμαλιστικό ρεαλισμό», καθώς δεν είναι οπαδός του ρεαλισμού ούτε και της άψυχης φόρμας στο θέατρο. Και καθώς κάθαρση δεν υπάρχει στην εν λόγω τραγωδία (με Αίαντα τον εξαιρετικό Ιωσήφ Ιωσηφίδη, που σκίζει στο Vault και σε περιοδεία με το βραβευμένο «Μάρτυς μου ο θεός» του Μάκη Τσίτα), η παράσταση κλείνει πικρά με την «Απιστία» του Κ. Π. Καβάφη: «…ο Aπόλλων/ αυτός ο ίδιος εκατέβηκε στην Τροία/ και με τους Τρώας σκότωσε τον Aχιλλέα».

Ξεριζωμός, παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, «η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη, κύριο όνομα των θλίψεων, ενικού αριθμού…» που έγραφε και στον «Πληθυντικό αριθμό» η ποιήτρια Κική Δημουλά. Ολα αυτά θα φωτίσουν θεατρικά η Μαρία Σάββα και η Εταιρεία Θεάτρου Παίκτες στην παράσταση «Το ξύπνημα της μνήμης. Παιδιά – πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου» (από 30 Ιουνίου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο). Με βάση ντοκουμέντα και μαρτυρίες από και για παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου, που ξεριζώθηκαν, βίωσαν την καταστροφή και «εκτοπίστηκαν» είτε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είτε σε παιδουπόλεις της βασίλισσας, από το βιβλίο «Παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου. Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» των Ρίκι Βαν Μπούσχοτεν και Λόρινγκ Ντάνφορθ. Ας μην ξεχνάμε, στο πλαίσιο της ίδιας μνήμης, παραστάσεις που φώτισαν φέτος ανάλογες πτυχές: «Ομπίντα» («πίκρα» στα ρωσικά), για τις τελευταίες ώρες του Νίκου Ζαχαριάδη, από τον Γιώργο Κοτανίδη (φωτογραφία), στο Ιδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη. «Πού είναι η μάνα σου μωρή;» της Δήμητρας Πέτρουλα, σε σκηνοθεσία Ενκε Φεζολάρι, στο Vault και σε περιοδεία. Με τη Βέρα Κρούσκα να ανακαλεί μνήμες από εκείνο το πρωινό του 1946, που δολοφονήθηκαν τα μέλη της οικογένειας Πέτρουλα από την ένοπλη συμμορία Χ. Αλλά και την κατά Χρήστο Χωμενίδη «Νίκη», σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή, με τις Φιλαρέτη Κομνηνού και Μίρκα Παπακωνσταντίνου, που η είδηση είναι ότι θα επανέλθει στο Θέατρον του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού την ερχόμενη σεζόν.

Μετεμφυλιακός πόλεμος τοπίων

Τον ξέχασε τον ασύρματο. Στο όχημα. Κι ο αξιωματικός τον κατηγορεί για σαμποτάζ. Ομως πάνω που πάει να επιστρέψει για να φέρει τον ασύρματο, μπροστά του απλώνεται ένα ναρκοπέδιο… Μια από τις εικόνες ή τα «τοπία», αν θέλετε, της παράστασης «Πόλεμος τοπίων» στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (έως τέλη Μαΐου). Βασισμένης στο βιβλίο «Τασκένδη / Εξόριστες μνήμες» τουΗλία Πούλου(κυκλοφόρησε και στα γαλλικά) και στο αφήγημα τουΔημήτρη Αλεξάκη«Πόλεμος τοπίων», που γράφτηκε στα γαλλικά και μεταφράστηκε από την πρωταγωνίστριαΦωτεινή Μπάνου. Παράσταση που σκηνοθέτησε για το δραστήριο ΚΕΤ (σε συμπαραγωγή με τα θέατρα Comedie de Reims και La Commune CDN d’Aubervilliers), η Γαλλίδα Ιρέν Μπονό, μεταφράστρια από τα αρχαία ελληνικά. Θέμα, ουσιαστικά, ο ελληνικός Εμφύλιος. Από τη μια οι 50 μαρτυρίες που συνέλεξε από άλλοτε μέλη του Δημοκρατικού Στρατού στην Τασκένδη –όπου μεταφέρθηκαν μετά το 1949 –για το πόνημά του οΗλίας Πούλος, το 2005 και το 2008, από την άλλη ο Εμφύλιος όπως τον εισέπραξε σε εικόνες, ονειρικές, ως μνήμη, οΔημήτρης Αλεξάκης,συνθέτουν ένα θεατρικό τοπίο στο οποίο «σημασία έχει η μεταφορά εικόνων», όπως μου λέει ηΦωτεινή Μπάνου(φωτογραφία). Η οποία και σωματικά τις μεταφέρει στο κοινό, συνοδεία δύο μουσικών που φωτίζουν ακούσματα εποχής και τοπίων. Εντυπωσιακό: η χώρα προσωποποιείται και «μετακινείται στο έλεος ενός πολέμου», οι άνθρωποι γίνονται ένα με την πέτρα και οι πέτρες και τα βουνά γίνονται ζωντανά όντα. Οι ανθρώπινες ιστορίες είναι ο άξονας, μου εξηγεί ηΦωτεινή Μπάνου, σε αυτή τη μουσική παράσταση.

Γιάννης κερνάει,Γιάννης πίνει

Κουίζ για ημέρες που αρχίζουν να σφίγγουν οι καύσωνες και για δυνατούς λύτες: Πώς χρηματοδοτήθηκε αδρά το καλλιτεχνικό πόνημα συζύγου μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου σε εποπτευόμενο από το υπουργείο Πολιτισμού δημόσιο κομβικό οργανισμό, στον οποίο ήδη σοβεί κόντρα μεταξύ του προέδρου του ΔΣ και της Γενικής διεύθυνσης; Οι ευρόντες θα κερδίσουν από ένα επετειακό αγαλματίδιο της ελληνικής Διαπλοκής.